Πορτραίτο του Προυντόν από τον Gustave Courbet
Του Πιέρ Ζοζέφ Προυντόν
Ομοσπονδία, από τη λατινική λέξη foedus πού σημαίνει συμφωνία, συμβόλαιο, συνθήκη, σύμβαση, συμμαχία, είναι μία σύμβαση σύμφωνα με την οποία ένας ή περισσότεροι οικογενειάρχες, κοινότητες ή πολιτείες αλληλοδεσμεύονται στη βάση ενός εξισωτικού σχεδίου για τη διεκπεραίωση ενός ή περισσοτέρων ξεχωριστών ζητημάτων, για τα όποια είναι, από εκείνη τη στιγμή, ειδικά υπεύθυνοι και αποκλειστικά αντιπρόσωποι της ομοσπονδίας, Το θεμελιώδες γνώρισμα του ομοσπονδιακού χαρακτήρα είναι ότι οι επαρχίες και οι πολιτείες, oχι μόνον αναλαμβάνουν αμοιβαίες υποχρεώσεις ή μία απέναντι στην άλλη, αλλά διατηρούν ή κάθε μία για τον εαυτό της, – ζωντανεύοντας έτσι τη σύμβαση -, μία ποσότητα από τα δικαιώματα της ελευθερίας, της εξουσίας, της ιδιοκτησίας, πού είναι μεγαλύτερη από εκείνη πού θυσιάζουν.
Δε συμβαίνει κάτι τέτοιο, για παράδειγμα, στην παγκόσμια κοινωνία τού πλούτου και τού κέρδους, τη νομιμοποιούμενη από τον αστικό κώδικα, ή οποία μπορεί, βέβαια, να ονομάζεται κοινωνία αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι παρά εικόνα σε μικρογραφία όλων των δεσποτικών κρατών. Εκείνος πού δεσμεύεται σε μία ένωση αυτού τού είδους, κυρίως αν χαρακτηρίζεται από διάρκεια, καταλήγει να καταπιέζεται από διάφορα δεσμά και να επωμίζεται πάρα πολύ μεγάλα βάρη.
Το συμβόλαιο της ομοσπονδίας, έχοντας ως αντικείμενο του, σε γενικές γραμμές, την εξασφάλιση στις ομοσπονδοποιημένες πολιτείες της κυριαρχίας τους, του εδάφους τους και της ελευθερίας των πολιτών τους, τη διάλυση των φιλονικιών, τη φροντίδα, με μέτρα γενικού χαρακτήρα, όλων των ζητημάτων πού αφορούν την ασφάλεια και την κοινή ευημερία, είναι ουσιαστικά περιορισμένο, παρά την ευρεία περιπλοκή των συμφερόντων, Ή εξουσία στην οποία ανατέθηκε ή πραγματοποίηση της ομοσπονδίας δεν μπορεί ποτέ να υπερισχύσει των συστατικών μερών της οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες δεν μπορούν ποτέ να υπερβούν σε αριθμό και σε βαρύτητα εκείνες της δημοτικής και της επαρχιακής εξουσίας, όπως και αυτές, με τη σειρά τους δεν μπορούν να υπερισχύσουν των δικαιωμάτων και των προνομίων τού πολίτη.
Αντίθετα, εάν συνέβαινε κάτι τέτοιο, ή ομοσπονδία θα μεταβαλλόταν σε συγκεντρωτική μοναρχία, ή ομοσπονδιακή εξουσία, από απλός εντολοδόχος και υποτεταμένη πού πρέπει να είναι, θα παρουσιαζόταν ως κυρίαρχη. Αντί να περιορίζεται σε μία ειδική υπηρεσία θα έτεινε να αγκαλιάσει κάθε δραστηριότητα και κάθε πρωτοβουλία· οι ομοσπονδοποιημένες πολιτείες θα είχαν μετατραπεί σε νομαρχίες, σε επιμελητήρια, σε υποκαταστήματα. Το πολιτικό σώμα θα μπορούσε τότε, μετά από αυτήν την αλλοίωση, να ονομαστεί repubblica,democratia: δεν θα υπήρχε πλέον μία πολιτεία θεμελιωμένη στο πλήθος των αυτονομιών της, δε θα υπήρχε πλέον μία συνομοσπονδία.
Το ίδιο γεγονός θα επιβεβαιωνόταν, εάν για ένα οικονομικό ή οποιασδήποτε άλλης μορφής ζήτημα κάποιοι δήμοι, κάποια καντόνια ή κάποιες ομοσπονδοποιημένες πολιτείες επιφορτίζονταν με το έργο της διοίκησης και της κυβέρνησης των άλλων. Ή πολιτεία από ομοσπονδιακή θα γινόταν συγκεντρωτική· θα τοποθετούνταν στο δρόμο του δεσποτισμού.
Συμπερασματικά, το ομοσπονδιακό σύστημα είναι το αντίθετο της ιεραρχίας ή τού διοικητικού και κυβερνητικού συγκεντρωτισμού από τον όποιο διακρίνονται εξ ίσου οι αυτοκρατορικές δημοκρατίες, οι συνταγματικές μοναρχίες και οι συγκεντρωτικές πολιτείες.
Ο θεμελιώδης και χαρακτηριστικός νόμος τού ομοσπονδιακού συστήματος είναι ό εξής: Στην ομοσπονδία οι αρμοδιότητες της κεντρικής εξουσίας προσδιορίζονται επακριβώς, περιορίζονται, ελαττώνονται σε αριθμό, χάνουν σε αμεσότητα και σε ένταση, καθώς σιγά-σιγά ή ομοσπονδία αναπτύσσεται με την είσοδο νέων πολιτειών.
Σημείωση : απόσπασμα από το βιβλίο του Προυντόν «Ή ομοσπονδιακή αρχή» (1867), Ρώμη, 1979, εκδόσεις «Αvanti».
Αναδημοσίευση από: http://eleftheriakos.gr/node/603
