Η κοινωνική οικολογία, το Κουρδιστάν και οι Απαρχές της Ελευθερίας, της Eleanor Finley

Kurdistan2

(Μία κούρδισα και η συγγραφέας δείχνουν τα τατουάζ τους. Τα τατουάζ απαγορεύονται από τον ισλαμισμό, αλλά είναι ένα  στοιχείο του ζωροαστρισμού που έχει διατηρηθεί στην κουρδική κουλτούρα.)

Είχα πρόσφατα την ευκαιρία να επισκεφτώ την Τουρκία και το Βόρειο Κουρδιστάν. Σε αυτό το μικρό διάστημα, η Ιστανμπούλ γιόρτασε τον Τρίτη επέτειο του Γκεζί, το HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών) κέρδισε την άνευ προηγουμένου  πολιτική του εκπροσώπηση στο τουρκικό κοινοβούλιο και τα καντόνια του Τσιζρέ και του Κομπανί ενοποιήθηκαν. Στη διάρκεια αυτών των σημαντικών γεγονότων, εγώ συχνά καθόμουν σταυροπόδι σε πατώματα σαλονιών, πίνοντας τσάι και ακούγοντας τις ιστορίες δημοσιογράφων, ακτιβιστών και οικογενειών που συμμετείχαν στην επανάσταση της Ροζάβα. Αυτές οι συζητήσεις γίνονταν με τη συνδρομή  κάποιων συντρόφων, κυρίως του Sherhad Hemmi που ενεργούσε ως οδηγός, μεταφραστής και πνευματικός σύντροφος. Μέσω των ταξιδιών μου, μου δόθηκε μια ιδέα για τη σχέση μεταξύ του κουρδικού κινήματος και της φιλοσοφίας της κοινωνικής οικολογίας. Και κέρδισα  σαφέστερη αίσθηση του καταπληκτικού σκοπού και του νοήματος αυτού του ιδιαίτερου επαναστατικού αγώνα.

Αναβιώνοντας την πολιτική

Η κοινωνική οικολογία είναι μια περιεκτική ριζοσπαστική οπτική που υπογραμμίζει τη δυνατότητα των ανθρώπων να παίξουν ένα συμβιωτικό και δημιουργικό ρόλο στη φυσική εξέλιξη.  Μπορούμε να ικανοποιήσουμε αυτή τη δυνατότητα, υποστηρίζει η κοινωνική οικολογία, αν ξεριζώσουμε την παράλογη, ιεραρχική και οικολογικά καταστροφική κοινωνία που ζούμε σήμερα, και την αντικαταστήσουμε με μια κοινωνία κοινωνικά συνειδητοποιημένη και οικολογική. Ένα ουσιώδες χαρακτηριστικό μιας τέτοιας κοινωνίας θα μπορούσε να είναι η αριστοτέλεια άποψη για την πολιτική,. Ότι είναι η άμεση διοίκηση των πόλεων και των χωριών από τους ανθρώπους που ζουν εκεί. Με άλλα λόγια, η κοινωνική οικολογία πρεσβεύει ότι μπορούμε να παραγκωνίσουμε τον καπιταλισμό και το κράτος, με μια διεθνή ομοσπονδία αμεσοδημοκρατικών δήμων.

Ο αριστερός – ελευθεριακός στοχαστής Μάρει Μπούκτσιν επινόησε και επεξεργάστηκε την κοινωνική οικολογία από τη δεκαετία του 1960 μέχρι το θάνατο του το 2006. Ωστόσο, πολλές εκπαιδευτικές εργασίες, εκδοτικοί οίκοι, πολιτικές οργανώσεις και συγγραφείς συγκρότησαν αυτή την πνευματική κίνηση. Ομάδες κοινωνικής οικολογίας υπάρχουν σε πολλές χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, Νορβηγίας, Ισπανίας, Ελλάδας, Κολομβίας, ΗΠΑ και άλλες. Παρά την οριοθέτηση που έχει και προς τα αριστερά και προς την επικρατούσα πολιτική, η κοινωνική οικολογία έχει 40 χρόνια σταθερής επιρροής σε κοινωνικά και πολιτικά κινήματα σε όλο τον κόσμο.

Ο ηγέτης του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν άρχισε να διαβάζει Μπούκτσιν στην αρχή της φυλάκισης του αρχές της δεκαετίας του 2000, προτείνοντας τα έργα του Μπούκτσιν για μελέτη και στα υπόλοιπα μέλη του ΡΚΚ. Το 2004 ο Οτσαλάν αναγνώρισε τον εαυτό του σε ένα γράμμα προς τον Μπούκτσιν ως «μαθητή» του και μπήκε στη διαδικασία να προσαρμόσει τα δικά του θεωρητικά μοντέλα στις ιδέες του Μπούκτσιν. Το 2006 το ΡΚΚ άρχισε να οργανώνει τη Δημοκρατική Αυτονομία, ένα διοικητικό σύστημα αστικών συμβουλίων για  μία μη-εθνική διακυβέρνηση του Βόρειου Κουρδιστάν. Η Δημοκρατική Αυτονομία θα γινόταν το απαραίτητο προηγούμενο για τα καντόνια της Ροζάβα, καθώς και για τα συνομοσπονδιακά εγχειρήματα που εγκαθίστανται σήμερα στην Τουρκία από το HDP.

Η δημοκρατική αυτονομία είναι ένα από τα πρώτα επαναστατικά εγχειρήματα για να ασκηθεί η “εξουσία” κάτω από μία ρητώς συνομοσπονδιακή ατζέντα. Σφράγισε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια του 21ου αιώνα να γίνει ο δήμος – κι όχι το έθνος ή το κράτος – η αυθεντική μονάδα διακυβέρνησης.  Αντίθετα από τον παραδοσιακό μαρξισμό, που μείωσε την πολιτική χάριν της οικονομίας κι έτσι απέτυχε να παρέχει δημοκρατικές λύσεις, αυτή η προσέγγιση φέρνει τις οικονομικές αποφάσεις κάτω από την ομπρέλα της κοινοτικής λήψης αποφάσεων. Και αντίθετα με τον παραδοσιακό αναρχισμό, που αποφεύγει την ερώτηση περί θεσμικής εξουσίας, αυτή η προσέγγιση φαίνεται να καθιστά λαϊκή και διάφανη την εξουσία. Η δημοκρατική αυτονομία στα καντόνια της Ροζάβα και σε άλλα πειράματα δημοκρατικού συνομοσπονδισμού, είναι βήματα προς τη δημιουργία (έστω και ατελώς) ενός νέου τοπίου της ανθρώπινης δραστηριότητας, που χαρακτηρίζεται από ελεύθερες διαβουλεύσεις, δημόσιες συζητήσεις και άσκηση της λογικής.

Ελευθερία και Οργανική κοινωνία

« Το ΡΚΚ ποτέ δεν θεώρησε το Κουρδικό ζήτημα ένα απλό πρόβλημα εθνικότητας ή εθνικού κράτους. Αντιθέτως, πιστεύαμε ότι ήταν το εγχείρημα απελευθέρωσης και εκδημοκρατισμού της κοινωνίας.»  – Αμπντουλάχ Οτσαλάν 2011.

Σχολιαστές του κουρδικού επαναστατικού κινήματος συχνά εστιάζουν στο συνδυασμό αρχών και πρακτικής, ψάχνοντας όχι πολύ πίσω στην ιστορία παρά μόνο στην ίδρυση του ΡΚΚ στη δεκαετία του 1970. Αλλά προκειμένου να κατανοήσει κάποιος πώς (ή καλύτερα, γιατί) αυτές οι αρχές αναδύθηκαν, πρέπει να χρησιμοποιήσει βαθιά ιστορική και διαλεκτική ματιά. Και η κοινωνική οικολογία είναι ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ, γιατί μέσω των ερμηνειών του Οτσαλάν, έχει προσφέρει στους Κούρδους ένα νέο ριζοσπαστικό πλαίσιο διεκδίκησης του δικού τους  ρόλου στην ιστορία της ανθρώπινης απελευθέρωσης.  

Στην Οικολογία της Ελευθερίας, ο Μπούκτσιν υπολογίζει την ιστορική εξέλιξη της ιδέας της ελευθερίας. Προσδιορίζει την αρχή αυτής της εξέλιξης στους πρώιμους ανθρώπινους οικισμούς της Μεσοποταμίας, το σημερινό Κουρδιστάν. Περίπου 12.000 χρόνια πριν, οι άνθρωποι έκαναν ένα αποφασιστικό βήμα στην κοινωνική εξέλιξη, υλοποιώντας το εγχείρημα να ζήσουν μαζί. Αυτό δημιούργησε άπειρες προκλήσεις για την οργάνωση και την εκ νέου νοηματοδότηση του κόσμου. Έτσι, στη Μεσοποταμία είναι που βρίσκουμε τις πρώτες περιπτώσεις γραφής, μαθηματικών, αρχιτεκτονικής και γεωργίας. Επίσης, λέει ο Μπούκτσιν, εκεί βρίσκουμε την αρχή του αγώνα μεταξύ των ιδεολογιών της ελευθερίας και της ιεραρχίας.

Ο  Μπούκτσιν επισημαίνει τη σφηνοειδή λέξη amargi («επιστροφή στη μητέρα» ) που πρωτοεμφανίστηκε 5.000 χρόνια πριν. Η οργανική (αρχέγονη) κοινωνία, υποστηρίζει, δεν είχε προηγούμενη λέξη για την ιδέα της ελευθερίας, ακριβώς όπως το ψάρι μπορεί να μην έχει λέξη για το νερό. Αυτή η σύγκρουση μεταξύ ελευθερίας και ανελευθερίας παρέμεινε στην κοινωνία μέχρι τις μέρες μας. Πράγματι, η επαναστατική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι ότι παλεύουμε για  την εξέλιξη της ελευθερίας και όχι της ιεραρχίας, ως υπερισχύουσα κοινωνική αρχή.

Μέσα σε λίγες μόνο μέρες σε ένα κουρδικό σπιτικό μου αποκαλύφθηκε ότι η οργανική κοινωνία, στην οποία στηρίχτηκαν τα πρώιμα κράτη, ποτέ δεν εξαφανίστηκε. Από προφορικές παραδόσεις επικών τραγουδιών ως τις γεμάτες σημασία πρακτικές ονομασίας των παιδιών (πέρασα χρόνο με ένα μικρό κορίτσι που λεγόταν Amargi, για παράδειγμα), οι Κούρδοι έχουν διατηρήσει αρχαίες μορφές ισότιμης και οργανικής κοινωνικής ζωής από τη νεολιθική εποχή. Όπως σε πολλούς αυτόχθονες πληθυσμούς, τα παραδοσιακά κουρδικά συγγενολόια είναι τεράστια και περίπλοκα. Μια φορά, καθώς εξηγούσε το ρόλο των φυλετικών ομάδων στην άμυνα του Κομπανί, η Shermad με ρώτησε «πόσα ξαδέρφια έχεις;». Περίπου 20, απάντησα, γιατί έχω μεγάλη καθολική οικογένεια. Και μου είπε «εγώ έχω πάνω από 200».

Πολλοί από τους οτσαλανικούς επαναστάτες που μίλησα, περιέγραψαν τον αγώνα τους σαν μάχη της οργανικής κοινωνίας απέναντι στην ιεραρχική κοινωνία. Άρθρωσαν ένα ξεκάθαρο νόημα ότι ο ISIS δεν είναι αποτέλεσμα μόνο του καπιταλισμού και των κρατικών δυνάμεων, αλλά επίσης της νοοτροπίας της ιεραρχικής κοινωνίας αυτής καθαυτής. Πάντως, επισημάνθηκε ότι στόχος του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού δεν είναι η αναβίωση της οργανικής κοινωνίας. Είναι η αναβίωση των κοινωνικών και ηθικών πτυχών της οργανικής κοινωνίας και η ύφανση τους με τις ηθικές αρχές του δυτικού διαφωτισμού. Την ίδια στιγμή, υποστηρίζουν τη χρήση της λογικής για να γίνει η επεξεργασία των μη-ηθικών πτυχών της κουρδικής κοινωνίας (φυλετικές αντιπαλότητες, για παράδειγμα).

Η δύναμη της συνεκτικής αφήγησης

Εστιάζοντας στην ιεραρχία αντί της τάξης, ο Μπούκτσιν έγινε ο πρώτος αριστερός στοχαστής που πρόσφερε ένα συνεκτικό, σημαντικό πλαίσιο για τους απελευθερωτικούς αγώνες στη Μέση Ανατολή. Η αφήγηση του υποδεικνύει ότι ένα επαναστατικό κίνημα στο Κουρδιστάν είναι ένας αγώνας κατά της ίδιας της θεσμικής ιεραρχίας. Παρόλο που ένας τέτοιος τοπικός αγώνας δεν μπορεί αυτομάτως να απελευθερώσει τη σφιχτή λαβή της ιεραρχίας στον υπόλοιπο κόσμο, πάντως απεικονίζει τον πλήρη σκοπό του επαναστατικού καθήκοντος. Με αυτόν τον τρόπο, το κουρδικό απελευθερωτικό κίνημα δεν επηρεάζεται μόνο από την κοινωνική οικολογία, αλλά εμπλουτίζει αυτή τη θεωρία και την προχωράει παραπέρα.

Πολλοί δυτικοί νιώθουν αμήχανα από την αποφασιστικότητα των μαχητών του PYD και YPJ, από την ικανότητα τους ταυτόχρονα  και να αντικρούουν επιθέσεις γενοκτονικής βίας και να διατηρούν στην πράξη τη δέσμευση τους για αντι-ιεραρχία. Στο Κουρδιστάν βρήκα τον εαυτό μου να ντρέπεται από τη σοβαρότητα με την οποία αυτοί οι επαναστάτες προχωράνε το εγχείρημα τους. Από την άποψη της κοινωνικής οικολογίας, κατάλαβα ότι το κουρδικό κίνημα έχει εμποτιστεί από τη βαθιά αίσθηση του στόχου, και τη γνώση ότι έχουν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην παγκόσμια ιστορία. Μου θύμισαν ένα από τα αποσπάσματα στο δοκίμιο του Μπούκτσιν «το πρόταγμα του κομουναλισμού»:

«Οι ελευθεριακοί δημοτιστές δεν αυταπατώνται πως τάχα το κράτος θα αντιμετωπίσει γαλήνια τις απόπειρες αντικατάστασης της επαγγελματικοποιημένης εξουσίας από τη λαϊκή εξουσία. … Είναι προφανές πως οι νέες δημοτικές συνομοσπονδίες λαϊκών συνελεύσεων θα αποτελέσουν μια δυαδική εξουσία ενάντια στο κράτος, η οποία θα γίνεται πηγή ολοένα και μεγαλύτερης πολιτικής έντασης. Ένα κομουναλιστικό κίνημα είτε θα ριζοσπαστικοποιηθεί από την ένταση αυτή και θα αντιμετωπίσει ανένδοτα όλες τις συνέπειες της, είτε θα περιέλθει χωρίς αμφιβολία σε ένα τέλμα συμβιβασμών οι οποίοι θα το εξομοιώσουν με την κοινωνική τάξη που κάποτε αυτό αποσκοπούσε να αλλάξει».

Οι Κούρδοι σαφέστατα επέλεξαν τον πρώτο δρόμο. Αυτό που απομένει να απαντηθεί είναι πώς εμείς θα ανταποκριθούμε. Θα αντιμετωπίσουμε αποφασιστικά τις συνέπειες από μία περιεκτική, επαναστατικά ιστορική οπτική, ή θα συνεχίσουμε να υποχωρούμε αργά σε ένα βάλτο συνεχώς συμβιβασμών;  Οι Κούρδοι έχουν βρει – στην πραγματικότητα, έχουν επιλέξει – τη θέση τους στην εξέλιξη της ανθρώπινης ελευθερίας. Ποια είναι η δική μας θέση;  

Μετάφραση Γεωργία Κανελλοπούλου

Η Eleanor Finley είναι μέλος του ISE (Institute for Social Ecology). Έχει δραστηριοποιηθεί στον φεμινιστικό ακτιβισμό και συμμετείχε στο κίνημα Occupy Wall Street.

Πηγή: http://social-ecology.org/wp/2015/06/social-ecology-kurdistan-the-origins-of-freedom/

One thought on “Η κοινωνική οικολογία, το Κουρδιστάν και οι Απαρχές της Ελευθερίας, της Eleanor Finley”

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *