(Προκήρυξη που μοιράστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80) 

Ανεβασμένη στην εξέδρα, για να κρύψει με το ύψος την ασημαντότητά της, η επίσημη μούχλα (νομάρχες, δήμαρχοι, στρατηγοί, παπάδες) καταδέχεται να χαιρετήσει πότε πότε βαρυεστημένα αυτούς πού περνούν μπροστά της υποχρεωμένοι από τους μπράβους της (δασκάλους κι επιλοχίες) ν’ απονείμουν τιμές στρίβοντας το κεφάλι.

Ο κόσμος στριμωγμένος στην άκρη, πίσω από τα κορδόνια των χωροφυλάκων, περιορισμένος στο ρόλο του θεατή, χωρίς πρωτοβουλία, να βλέπει ένα θέαμα οργανωμένο από τους οργανωτές της καθημερινής καταπίεσης.

Να βλέπει τα παιδί του, τους έφηβους των 13 και τα παιδιά των 6 χρονών υποχρεωμένα να περπατούν στη γραμμή, σα μηχανές χωρίς σκέψη ή αισθήματα, στο φριχτό ρυθμό των ταμπούρλων, με το σώμα τους κλεμμένο από την εξουσία, ηθοποιοί σ’ ένα ρόλο σκηνοθετημένο από κακόγουστο σκηνοθέτη.

Να βλέπει να παρελαύνουν κορδωμένα αδιάντροπα τα σώματα ασφάλειας, αυτοί που τον έσφαξαν το ‘45 και το ‘73 και θα τα ξανακάνουν το ‘83 ή το ‘90 και που εν τω μεταξύ χτυπούν σε κάθε του ενέργεια: συγκέντρωση, πορεία, απεργία, αγροτικό συλλαλητήριο.

Ν’ ακούει το μεγάφωνο να ξερνάει ηλιθιότητες για μας τους Έλληνες, το πιο γενναίο λαό του κόσμου, ενώ ένα άλλο μεγάφωνο στη Τουρκία λέει για τους Τούρκους το πιο γενναίο λαό του κόσμου, κι άλλα μεγάφωνα στην Αγγλία, Βουλγαρία, Αίγυπτο. Ταϋλάνδη, λένε για τους γενναίους Άγγλους. Βούλγαρους, Αιγύπτιος. Ταϋλανδούς. έτσι που κάποτε όλοι εμείς οι γενναίοι να βγάλουμε τα μάτια μας με γενναιότητα.

Με σημαιοστολισμένο υποχρεωτικά τα σπίτι και το μαγαζί του με την ίδια σημαία πού κυματίζει πάνω από φυλακές και στρατόπεδα κι αστυνομικά τμήματα, έτσι που κάθε σπίτι να γίνεται λίγο φυλακή και στρατόπεδο κι αστυνομικό τμήμα.

Για περάστε λοιπόν. Τα κράτος προσφέρει στους υπηκόους του θέαμα για να εκτονωθούν με ταρατατζούμ και ζήτω, να ξεχάσουν την άχαρη δουλειά και τις τιμές πού ανεβαίνουν και να ξαναπάνε αύριο ανανεωμένοι να δουλέψουν για τ’ αφεντικά τους. Και καλού-κακού τους δείχνει τα πολυβόλα και τα τανκς για να ξέρουν τι έχουν να αντιμετωπίσουν αν διαμαρτυρηθούν.

Η παγίδα έχει στηθεί: Πάμε στη παρέλαση να καμαρώσουμε το φίλο, τη φίλη, το γιο, τη κόρη. Ο φίλος κι η φίλη από τη μεριά του αρχίζει να καμαρώνει λίγο κι αυτός, πέφτωντας έτσι στα λούκι. Και πέφτει ακόμα πιο πολύ όταν φροντίζει να περάσει με άψογο βήμα μπροστά από τους επίσημους δίνοντας έτσι άξια σ’ αυτούς πού δεν έχουν.

Ή παγίδα έχει στηθεί: Είμαστε όλοι Έλληνες, έθνος ηρωικό κι αγαπημένο, όλοι μαζί, αφεντικά κι εργάτες, αξιωματικοί και φαντάροι, χωροφύλακες και πολίτες, υπουργοί και ψηφοφόροι, πολεμήσαμε τους κακούς Τούρκους το ‘21 και θα το ξανακάνουμε αν χρειαστεί.

Να όμως που κάπου κολλάει το κόλπο

Μερικοί γιουχάρουν όταν περνάει η αστυνομία, κάθε χρόνο και πιο πολλοί μαθητές το σκάνε από τη παράταξη, κάθε χρόνο και λιγότεροι έρχονται να δουν αυτό το σωβινιστικό τσίρκο.

Γιατί το παραμύθι έχει παλιώσει πια. Το ‘73-‘75, χρονιά απεργών, διαδηλώσεων, συγκρούσεων, διεκδικήσεων, η εξουσία τρομαγμένη έβγαλε από τη ναφθαλίνη το τούρκικο κίνδυνο, μας έδειξε το μπαμπούλα, μας κάλεσε σε εθνική ενότητα και κατάφερε να ξεπεράσει τη κρίση. Το ίδιο έκανε και το ‘65. Το ίδιο θα κάμει και στο μέλλον. Προς το παρόν συντηρεί με παρελάσεις το μικρόβιο του εθνικισμού.

Αυτοί πού σε μια νέα και δυνατότερη επίθεση ενάντια στο κράτος έχουν να χάσουν τα πάντα και τίποτα να κερδίσουν, ξέρουν, (μια που παίζεται το τομάρι τους), ότι αργά ή γρήγορα αυτή η επίθεση θα γίνει, από αυτούς που δεν έχουν τίποτα να χύσουν, ενώ έχουν να κερδίσουν τα πάντα.

Ξέρουν πως αύριο ο κόσμος που σήμερα παρακολουθεί το θέαμα από τα πεζοδρόμια, θα ξεχυθεί στο δρόμο ζητώντας αυτό που του ανήκει.

Τότε ακριβώς (τι σύμπτωση) κάτι θ’ αρχίσουν να γράφουν οι φυλλάδες τους για –«τούρκικες προκλήσεις» κάτι θ’ αρχίσει να παραμιλάει το χαζοκούτι τους, για «παραβιάσεις του εναερίου χώρου», για «τεταμένες εξωτερικές σχίσεις», για «ανάγκη εθνικής ενότητας εν όψει του εθνικού κίνδυνου».

Τι σημαίνει όμως έθνος:

Μήπως είναι μια έννοια που έχει άκοπα να κρύψει τις πραγματικές ταξικές διαφορές και να δημιουργήσει ψεύτικες διαφορές ανάμεσα στους λαούς;

Τι κοινό έχουμε μ’ αυτούς πού ζουν σε βάρος μας;

Και τι έχουμε να χωρίσουμε με τους Τούρκους εργαζομένους που αυτή τη στιγμή φυλακίζουν κι εξοντώνουν οι δολοφόνοι της Τουρκικής στρατιωτικής χούντας με την ευγενική ανοχή όλων των κυβερνήσεων του κόσμου;

Οι επαναστάτες του ‘21 ξεσηκώθηκαν εναντία στο Σουλτάνο, τον αγά, το γενίτσαρο, το χαράτσι. Έχουμε και σήμερα από τα ίδια: Σήμερα σουλτάνος είναι το κράτος., αγάς το αφεντικό, γενίτσαρος τα Μ.Α.Τ., χαράτσι οι φόροι. Και μουτήδες όσοι λένε «τίποτα δεν αλλάζει» – «δεν μπορείς να τα βάλεις μ’ αυτούς» – «γλύψε για να προκόψεις».

Μετά το ‘21, οι φτωχοί αγρότες πού νίκησαν το σουλτάνο βρέθηκαν με νέο εκμεταλλευτή στη πλάτη τους. Τους τσιφλικάδες, τους αστούς, τη βασιλική αυλή. Και τα νέα αφεντικά για να στερεώσουν τη θέση τους φρόντισαν πρώτα απ’ όλα να φτιάξουν δικό τους στρατό από μισθοφόρους κι αστυνομία για να εξοντώσουν αυτούς πού τους ανέβασαν στην εξουσία.

Γνήσια εγγόνια αυτών των αφεντικών είναι και τα σημερινά.

Αυτοί που μας λένε παχιά λόγια για την υπεράσπιση της πατρίδας, ενώ οι ίδιοι κάνουν χοντρές κομπίνες με τις πολυεθνικές, έχουν σε ελβετικές τράπεζες τα κλεμμένα τους, έχουν ξένες σημαίες στους σκυλοπνίχτες τους.

Όμως ο εχθρός δε βρίσκεται έξω από τα σύνορα.

Είναι εδώ, στα υπουργεία, στα στρατιωτικά επιτελεία, στις διευθύνσεις των εργοστασίων, των τραπεζών, των εφημερίδων, σε κάθε διεύθυνση.

Αυτά τα τανκς που παρελαύνουν δεν είναι δικά μας.

Είναι δικά τους.

Δεν είναι για να χτυπήσουν τους ξένους.

Είναι για να χτυπήσουν εμάς.

Αυτή η πατρίδα δεν είναι δικιά μας.

Αυτοί ανακηρύξανε πατρίδα την ιδιοχτησία τους, μας μάντρωσαν στα σύνορα σα ζώα σε κλουβιά.

Αυτά τα σύνορα δεν μας αφορούν.

Αυτή η παρέλαση δεν μας αφορά.

ΟΜΑΔΑ ΑΝΤΕΘΝΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

Το κείμενο που ακολουθεί υπήρξε πρωτοβουλία του αναρχικού Νίκου Μπαλλή, ο οποίος έχει φυγει εδώ και αρκετά χρόνια. Εκδόθηκε και κυκλοφόρησε, μάλλον, στις αρχές της δεκαετίας του 1980 (το Μάρτη του 1981 ή του 1982) ως ξεχωριστή μπροσούρα  από τις ομάδες που το υπογράφουν παρακάτω. Δημοσιεύτηκε σε πρώτη ηλεκτρονική εκδοση απο τον James Sotros (Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης) στο αθηναϊκό Indymedia.

 

(Οι Έλληνες αναμεταξύ των λέγουν, ότι τρεις είναι αι πληγαί του τόπου των, οι επίσκοποι (πρώτοι ούτοι), οι κοτζαμπάσηδες (δεύτεροι), και οι Τούρκοι τελευταίοι).  (WIL. GELL, “NARATIVE OF A JOURNEY IN THE MOREA”, LONDON 1823)

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ’21

Ντέρτι που τόχουν τα βουνά, παράπονο κι οι κάμποι

για δυό σουδενιωτόπουλα που σηκώθηκαν κλέφτες

τόνα το λένε Καγιαρτζή, τάλλο το λεν Μπακάλη

κι η μάνα του τού έλεγε κι η μάνα του τού λέει

– Δήμο μ’ για κάτσε φρόνιμα να γίνεις νοικοκύρης

για ν’ αποχτήσεις πρόβατα, για ν’ αποχτήσεις γίδια,

χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν.

– Μάννα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης…

και νάμαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους.

 

Από τους επίσημους ιστορικούς μας και αυτούς της παραδοσιακής και μη αριστεράς ο αγώνας του ’21 παρουσιάζεται σαν αγώνας «υπέρ πίστεως και πατρίδος» (Παπαρηγόπουλος) μέχρι και «εθνικοανεξηρτησιακός» αγώνας, που, άντε να είχε και λίγο κοινωνικό χαρακτήρα ή σαν αστική επανάσταση.

Η 25η Μαρτίου έχει καταντήσει μια γιορτή, που χρησιμοποιείται από το κράτος σε μια προσπάθεια να οικειοποιηθεί και να εκμεταλευτεί το ’21. Εξωραίζει γνωστές φιγούρες της εκμεταλεύτριας τάξης της εποχής, ακριβώς επειδή υπάρχουν τα σημερινά αντίστοιχά τους, κι έτσι έχουμε: το παπά πού υψώνει το λάβαρο, τον αγωνιστή καλαμαρά (Φαναριώτη), την ηρωική πλοιοκτήτρια Μπουμπουλίνα, τους οργανωμένους αγωνιστές έμπορους και γουναράδες Φιλικούς, τους τσιφλικάδες προύχοντες που έκαναν, λέει, Εθνοσυνέλευση για να μεθοδεύσουν τον αγώνα. Κατά παραχώρηση, κοντά σ’ αυτά τα ιερά τέρατα αναφέρονται ο Μακρυγιάννης, ο Καραϊσκάκης, ο Διάκος κ.λ.π. Σαν φτωχός συγγενής δε παρουσιάζεται ο λαός.

Πέρα απ’ αυτά και εξαιτίας όλων αυτών, αν μας έλεγαν ξαφνικά «25 Μαρτίου», το πρώτο πράγμα που θα σκεφτόμασταν θα ήταν οι σημαίες κι οι σημαιούλες, παρελάσεις γυμνασίων και στρατού, τριήμερος αργία μετ’ αποδοχών – κάθε άλλο παρά η επανάσταση του ’21.

« … άπας ο λαός, και ιερείς και στρατιωτικοί και πολιτικοί και ναυτικοί και έμποροι και λόγιοι και γεωργοί, πάντες ενί λόγω οι κάτοικοι, ώρμησαν ομοθυμαδόν εις τα όπλα, και ηγωνίσθησαν μετά θαυμαστής αφοσιώσεως και καρτερίας τον ιερόν υπέρ πίστεως και πατρίδος αγώνα». (Κ. Παπαρηγόπουλος)

Οι γεωργοί του Παπαρηγόπουλου – που καταδέχτηκε να τους τσοντάρει στο τέλος – είναι οι εξαθλιωμένοι κολήγοι, είναι αυτοί που ξεκίνησαν και σήκωσαν όλο το βάρος του αγώνα. Ο υπόλοιπος «άπας λαός» του τα είχε κάνει πλακάκια με τους Τούρκους και έγδερνε μαζί τους τούς γεωργούς – του. Υπήρχαν λοιπόν κοινωνικές τάξεις με συγκρουόμενα και ανταγωνιστικά συμφέροντα, εκμετάλευση – καταπίεση κι όχι άσπρο – μαύρο, βάρβαροι και πολιτισμένοι, μωαμεθανοί και χριστιανοί. τσάμικος και τσιφτετέλι.

Ο ΚΛΗΡΟΣ

Εγώ τον ζυγόν δεν τον γνωρίζω δυό ποθώ, και μα τας εικόνας,

τρώγω, πίνω, ψάλλω μ’ ευθυμία άσπρα πολλά και καλάς κοκώνας.

αυτή του τούρκου η τυραννία περί της Ελλάδος πού λέτε

εις εμέ είναι ζωή μακαρία, δεν με μέλει κι ας τυραννιέται

Αφού το ράσον τούτο φόρεσα μα αν βαστάζει χωρίς να στενάζει

πλέον τινά ζυγόν δεν εγνώρισα όλος τάς αμαρτίας εβγάζει.

 

Ο κλήρος στην τουρκοκρατία είχε μεγάλα προνόμια που τα είχε δώσει ο ίδιος ο Σουλτάνος, για να μπορεί μέσω του κλήρου να κυβερνάει (δηλαδή να ληστεύει), καλύτερα τους ραγιάδες. Είχε διοικητικές και δικαστικές αρμοδιότητες. Το πόσο περιζήτητη ήταν η θέση του πατριάρχη φαίνεται από το ότι ο Σουλτάνος έβγαζε σε πλειστηριασμό τον πατριαρχικό θρόνο, και οι υποψήφιοι πατριάρχες πλήρωναν πολλά λεφτά για να προτιμηθούν.

 μερικά παραδείγματα

1476 – Ο Συμεών Τραπεζούντιος έδωσε 1.000 φλουριά πεσκέσι στον σουλτάνο.

1572 – Ο Ιερεμίας 2.000 φλουριά και άλλες 2.000 στον διάδοχο Μουράτ.

1584 – Ο Παχώμιος Πατέστας ανέβασε το πεσκέσι σε 10.000 δουκάτο και έστειλε στην φυλακή τον προηγούμενο πατριάρχη.

1604 – Ο Λεόντιος Λαρίσης 10.000 άσπρα.

1755 – Ο Χίου Διονύσιος 6.000 άσπρα.

(Αθ. Υψηλάντη, «Τα μετά την άλωσιν»)

Ας δούμε τι λέει για τον κλήρο ένας συγγραφέας της εποχής

«…η Σύνοδος αγοράζει τον πατριαρχικόν θρόνον από τον οθωμανικόν αντιβασιλέα δια μίαν μεγάλη ποσότητα χρημάτων. Έπειτα τον πωλεί ούτινος δώσει περισσότερον κέρδος και τον αγοραστήν τον ονομάζει Πατριάρχην. Αυτός λοιπόν δια να ξαναλάβει τα όσα εδανείσθη δια την αγοράν του θρόνου, πωλεί τας επαρχίας ήτοι τας αρχιεπισκοπάς, ούτινος δώσει περισσοτέραν ποσότητα και ούτως σχηματίζει τους αρχιεπισκόπους, οι οποίοι πωλώσι εις τους χριστιανούς, δηλαδή γυμνώνουσι τον λαόν δια να εβγάλωσι τα όσα εξόδευσαν».

Στη συνέχεια διαβάζουμε ότι οι αφορισμοί ιδιαίτερα στην Πάτρα και στα Γιάννενα ήσαν τόσο συχνοί που ένας ξένος θα νόμιζε ότι ο αφορισμός είναι στο τελετουργι- κό της λειτουργίας.

(Στις ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας, οι Επίσκοποι σε συνεννόηση με τον φαναριώτη ηγεμόνα επέβαλαν νηστεία επί ένα εξάμηνο για να εισπράτουν τα πρόστιμα από τους παραβάτες. «Σύγγραμα περί των Φαναριωτών Μάρκου, Φίλιππα Ζαλώνη», Παρίσι 1831).

Με το παραμικρό λοιπόν και ιδίως για χρηματικά ζητήματα, αφόριζαν τον κόσμο και τον τρομοκρατούσαν για να μη φέρνει αντίρρηση και να πληρώνει.

Και συνεχίζει: «Οι Επίσκοποι πέρνουσιν τόσους ληστάς, δια να είπω έντζι, εις τα χωριά της επισκοπής των και τους δίνουσι τον τίτλον ή του πρωτοσυγγέλου ή του αρχιμανδρίτου ή άλλου τάγματος, οι οποίοι άλλο δεν ηξεύρουσι παρά να γράφουν τα ονόματα των χριστιανών με όλην την ανορθογραφίαν καί να προφέρωσι (να λένε) το “να είσαι κατηραμένος”, “να έχεις την ευχήν, καί “δος μοι”. Αυτοί έχουσι ένα κιβωτίδιον γεμάτο από ανθρώπινα κόκκαλα και κρανία τα οποία ασημώνουσι και έπειτα ονοματίζουν, άλλα μεν του αγίου Χαραλάμπους, άλλα δε του αγίου Γρηγορίου. Δεν αφήνουν άγιον χωρίς να έχουν κόκκαλό του». «Ελληνική Νομαρχία» υπό Ανωνύμου του Έλληνος, Παρίσι 1805.

——————————————————————————————-

«Οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι δεσμεύουσι φορτία βαρέα και δυσβάστακτα και επιτιθέασιν επί τους ώμους των ανθρώπων, τω δε δακτύλω αυτών ου θέλουσι κινήσαι αυτά». (Ναζωραίος. 23,4, Κατά Ματθαίο)

————————————————————————————————

 Η οικονομική κατάσταση της Εκκλησίας

Τα εκκλησιαστικά χτήματα ήσαν το 1/4 ή σχεδόν το 1/3 της Ελληνικής γης. (Αν φαίνεται απίστευτο, ας σκεφτεί κανείς ότι σήμερα στην Κύπρο η Εκκλησία έχει το 43% της καλλιεργήσιμης γης, δηλαδή, σχεδόν, τη μισή Κύπρο).

Από τα 68 χωριά της Χίου η Εκκλησία είχε τα 32 ιδιοκτησία της και συντηρούσε 300 μοναστήρια και 700 εκκλησίες και παρεκκλήσια και πολλά μοναστήρια.

Ο κάθε χριστιανός ήταν υποχρεωμένος να δίνει το 1/3 από τα εισοδήματά του στην Εκκλησία. Επί πλέον υπήρχε ειδική φορολογία για τον Πατριάρχη, 12 άσπρα ανά οικογένεια και ένα φλουρί ανά ιερέα, και άλλα τόσα για τον αρχιερέα. (Ιστορία Πιπινέλη, σελ. 35)

 Ο Κλήρος σε σχέση με τους Ραγιάδες

Οι κληρικοί όχι μόνο ανάγκασαν, σαν φοροειοπράκτορες, τους φτωχούς χωρικούς να ζητάνε βοήθεια από τους Τούρκους αλλά προκαλούσαν την αγανάχτηση ακόμα και των Τούρκων πασάδων για τη συμπεριφορά τους απέναντι στο φτωχό λαό. Ο γιος του Αλή Πασά, ο Βελής, πού ήταν αιμοχαρής, φάνηκε ευσπλαχνικώτερος από τον Θεοσεβέστατον και Παναγιώτατον Δεσπότη της Λάρισας Πολύκαρπο, γιατί κατήγγειλε στον Πατριάρχη τις αρπαγές του Δεσπότη σε βάρος της φτωχολογιάς. Μα το Μεγάλο Πατριαρχείο, όπως φαίνεται στην απάντησή του, δικαίωσε τον Δεσπότη. (Πατριάρχης ήταν ο Κύριλλος).

Σώθηκε εγκύκλιος του Μητροπολίτη Μονεμβασίας Χρύσανθου Παγώνη, στους παπάδες και τους χριστιανούς της ενορίας του που τους συνιστούσε υποταγή. (έγγραφο της εθνολογικής εταιρείας 7231)

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ με εγκύκλιο του προς όλους τους Δεσποτάδες και τους Υδραίους συνιστούσε τυφλή υποταγή στο Σουλτάνο. Κυκλοφόρηοε ένα βιβλιαράκι με τον «Πατρική διδασκαλία εις ωφέλειαν των ορθοδόξων χριστιανών». Σ’ αυτό τονίζεται αδιάκοπα το παραμύθι πως οι δυστυχισμένοι σ’ ετούτη τη ζωή είναι οι τυχεροί γιατί θα είναι οι εκλεκτοί στην άλλη…

Ξέρετε γιατί ο θεός γκρέμισε την Βυζαντινή Αυτοκρατορία και έφερε τους τούρκους; Το έκανε για το καλό των χριστιανών! Να τι λέει:

«Ίδετε λαμπρότατα τι οικονόμησεν ο Άπειρος εν ελεεί και Πάνσοφος ημών Κύριος, ήγειρεν εκ του μηδενός την ισχυράν αυτήν βασιλείαν των Οθωμανών αντί της των Ρωμαίων (Ελλήνων δεν μπορούσε να πει) και ύψωσεν την βασιλείαν αυτήν των Οθωμανών περισσότερον από κάθε άλλην, δια να πιστοποιήσει εις πάντας τους πιστούς ότι με αυτόν τον τρόπον ευδόκησε να οικονομίσει μέγα μυστήριον, την σωτηρίαν δηλαδή εις τους εκλεκτούς του λαούς».

Από κάτι τέτοια πρέπει να βγήκε κι η παροιμία «Σφάξε με Αγά μου ν’ αγιάσω».

– Τώρα το αν κρεμάστηκε ο Γρηγόριος ο Ε’ είναι άλλη ιστορία. Οι Τούρκοι για να τρομοκρατήσουν τους ραγιάδες και να καταστείλουν την επανάσταση έπρεπε να κρεμάσουν κάποιον και ο Πατριάρχης ήταν το πιο ιδανικό θύμα.

Όσο για το λάβαρο του Παλαιών Πατρών Γερμανού είναι ψέμα μαγειρεμένο από την μετά την επανάσταση άρχουσα τάξη. Στην Μονή Αγίας Λαύρας, όχι μόνο δεν υψώθηκε κανένα λάβαρο, αλλά εκεί εκδηλώθηκε η λυσσαλέα προσπάθεια των Επισκόπων και των προεστών να πνίξουν την επανάσταση. Γι’ αυτό οι κλέφτες της περιοχής έστειλαν στο μοναστήρι επιτημητικό έγγραφο. Από έγγραφο του Γενικού Αρχείου του Κράτους, πού δημοσίευσε ο Πρωτοψάλτης, προκύπτει ότι το 1851 για πρώτη φορά γίνεται λόγος για λάβαρο, και αυτό μάλιστα δεν ήταν της Αγίας Λαύρας.

 ΟΙ ΚΟΤΖΑΜΠΑΣΗΔΕΣ

Μ’ είχε η Χώρα Προεστό Δέκα στους πλούσιους έριχνα

μ’ είχε η Χώρα πρώτο στις χήρες δεκαπέντε

κι αντάριχνα το πρόστιμο στη δόλια τη φτωχολογιά

και το βαρύ τεφτέρι έριχνα τριανταπέντε.

Οι Κοτζαμπάσηδες ή Προεστοί ή Προύχοντες ή Πρόκριτοι ή Γέροντες ή Καλλικάντζαροι – όπως τους έλεγε ο λαός – ήσαν οι μεγαλοχτηματίες που μαζί με τον Ανώτερο Κλήρο αποτελούσαν την ηγετική τάξη στην Ελλάδα κατά την Τουρκοκρατία.

Είχαν διοικητικές, δικαστικές και αστυνομικές αρμοδιότητες. Επιπλέον μάζευαν τους φόρους. Έτσι κατάντησαν να είναι δυνάστες του λαού χειρότεροι από τους Τούρκους.

Ο Κοτζαμπάσης είχε το δικαίωμα να δικάζει όλες τις κοινωνικές υποθέσεις και ν’ αποφασίζει χωρίς να μπορεί να επέμβει καμμιά Τουρκική εξουσία. Η πιο συνηθισμένη ποινή ήταν ο φάλαγγας.

Από το Αρχείο της Κοινότητας Ύδρας.

 

Η οικονομική κατάσταση των Κοτζαμπάσηδων

Πριν την επανάσταση υπήρχαν Έλληνες τσιφλικάδες με περιουσίες μεγαλύτερες κι απ’ αυτές των Τούρκων, όπως: Οι Δεληγιανναίοι πού είχαν τσιφλίκια στην Ηλεία, Γορτυνία και Ολυμπία. Οι Νοταραίοι στην Πελλήνη. Οι Λονταίοι στην Αγειάλεια. Ο Σύντυχος είχε 40 τσιφλίκια στη Γορτυνία, ο Κοίλος 30 τσιφλίκια στην Ηραία.

Ο ιστορικός Οικονόμου μας λέει: «Κατά τα τελευταία προ της Επαναστάσεως έτη εις την Πελοπόννησον, Στερεάν Ελλάδα, Ήπειρον και Θεσσαλίαν η καλλιεργημένη έκτασις η οποία ανήκε εις τους Τούρκους και εις το Τουρκικόν Δημόσιον μόλις έφθανε τα 6.368.720 στρέμματα έναντι 9.521.200 στρέμματα πού ανήκαν ατούς Έλληνες (διάβαζε τσιφλικάδες)».

 Οι Κοτζαμπάσηδες σε σχέση με τους Ραγιάδες

Πολλές φορές η φτωχολογιά ζήταγε την βοήθεια των Τούρκων για να γλυτώσει από τους Κοτζαμπάσηδες.

Το 1816 οι κάτοικοι της Άνδρου ζητάνε την βοήθεια του Γιουσούφ Εφέντη:

«Ενδοξότατε και Μεγαλοπρεπέστατε Γιουσούφ Εφέντη, την Ενδοξότητά σου ταπεινώς προσκυνούμεν ημείς οι ταπεινοί σκλάβοι σου. Η χρεία και η ανάγκη μας παρακινούν ελπίζοντες στην ευσπλαχνία σου (…) στο να σου φανερώσωμεν και εγγράφως τα όσο αδίκως και παραλόγως μας έχει παρμένα ο Γραμματικός Αντωνάκης Καμπάνης στο τεφτέρι του Γραμματιλικίου του (…) επειδή δια να στρωθεί τεφτέρι, δεν κάνει σύναξην παρά την πάλαιαν συνήθειαν του χωριού μας αλλά συνάζει κάποιους λωλούς οι οποίοι όντας μεθυσμένοι απ’ αυτόν, δεν μας αφήνουν να ομιλήσουμε εκείνο το οποίο ήτο παλαιά συνήθεια και τα δίκαιον και σου εφανερώσαμεν ότι είμεθα ευχαριστημένοι και δεόμεθα εις τον θεόν να σου χαρίζει χρόνους και να ευτυχήσει το ντοβλέτι σου».

Οι κάτοικοι της Σκύρου ζητάνε την βοήθεια του Καπουδάν Πασά:

«Βλέποντες την αθλίαν κατάστασιν της κοινότητας και δοκιμάζοντες τα μύρια κακά και ζουλούμια, όπου μας έχουν πουλημένους αυτοί οι διοικηταί κοτζαμπάσηδες και μας κατήντησαν από τα βαρύτατα δοσίματα και ζημίες δια να κατασκορπιστούμε από την νήσον μας ρίχνοντας μας τεφτέρι ανυπόφερτο έξω από τις δυνάμεις μας»…(Δ. Παπαγεωργίου, ιστορία της Σκύρου, 1909)

Σε πολλές περιπτώσεις οι ραγιάδες είχαν ξεσηκωθεί και πήραν τις περιουσίες των κοτζαμπάσηδων. Οι καλικάντζαροι ζητούσαν την βοήθεια του Σουλτάνου.

Στη Σάμο μάλιστα οι αγρότες αγρίεψαν και έδιωξαν εντελώς τούρκους και κοτζαμπάσηδες από το νησί από το 1809 μέχρι το 1813.

Την εποχή εκείνη μετά το 1806, υπήρχαν δύο κόμματα (ταράφια) που συμμετείχαν και τούρκοι και κοτζαμπάσηδες – γιατί βέβαια τα συμφέροντά τους ήσαν ίδια. Υπόγραψαν μάλιστα επίσημο συμφωνητικό να αλληλοϋποστηρίζονται όταν ξεσηκώνεται ο λαός. (το συμφωνητικό υπάρχει στο αρχείο του Λόντου. τόμ. Α,91).

Όταν η επανάσταση ήταν στην αρχή της οι κοτζαμπάσηδες και οι επίσκοποι την χτύπησαν με κάθε μέσο. Βοήθησαν τους Τούρκους στον μεγάλο διωγμό των κλεφτών που έγινε εκείνα τα χρόνια και συνεργάστηκαν στην εξόντωση των Πετμεζαίων. Κουμανιωταίων, Κολοκοτρωναίων και των Πλαπουταίων.

«Μετά την εξόντωση των κλεφτών, έμειναν απόλυτοι κυρίαρχοι οι προύχοντες. Στον Μωριά οι Προεστοί και οι μοναχοί του Μεγάλου Σπηλαίου, της Αγίας Τριάδος και Μονής Ταξίαρχων, έσπευσαν να δηλώσουν υποταγή εις τους Τούρκους».

«Οι Τούρκοι τους έδωσαν προνόμια με Φιρμάνια».

(Γ. Παπανδρέου, «Καλαβρυτινή Επετηρίς»)

 

Εμείς καλά καθόμαστεν εδώ στον ξένο τόπο

Κι αν μας πειράξουν τίποτα της Πάτρας οι γιαγάδες,

Τότε θα μας γνωρίσουνε, τότε θα μας ειδούνε.

Θα ειδούν το Γιάννη του παπά, το γιο του Παπαντρέα,

Πώς πιάνει σκλάβους ζωντανούς, σκλάβους Κοτσαμπασήδες,

Πιάνει και τον Αχμέτ Αγά, της Πάτρας τον βοϊβόντα.

 

«Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό».

Διονύσιος Σολωμός.

ΟΙ ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ

«Ευγενείς Βοϊάριδες (ηγεμόνες)

…Ας αφήσωμεν εις τους φιλοσόφους την φροντίδα να πείσουν τους πτωχούς ότι η ζωή των πλουσίων είναι δυστυχής, και ότι δεν μπορεί μήτε πρέπει να είναι επιθυμητή. Φίλοι η ηθική αύτη είναι καλή διά τον κοινόν λαόν, και όχι δι’ ημάς. Ας σπεύσωμεν να πλουτίσωμεν. Είναι αληθές, ότι πρέπει να κουρεύσωμεν βαθέως τα μαλλία των προβάτων μας…».

(Παρμένο από το βιβλίο του Μάρκου Φιλίππου Ζαλώνη «”Σύγγραμα περί των φαναριωτών», Παρίσι 1831. Ο συγγραφέας ήταν παρών, όπως λέει, στην παραπάνω ομιλία φαναριώτη ηγεμόνα).

Οι Φαναριώτες ξεκίνησαν σαν διερμηνείς της Υψηλής Πύλης για να φτάσουν το 1731 στο αξίωμα του διοικητή των επαρχιών Βλαχίας και Μολδαβίας.

Όταν αναλάμβανε ο Φαναριώτης ηγεμόνας τα καθήκοντά του, οι ντόπιοι προύχοντες έσπευδαν να του κάνουν πανάκριβα πολυτελή δώρα, για τα δώρα του ηγεμόνα κρατούσαν ειδικές καταθέσεις στις; τράπεζες της Πόλης. Ο Φαναριώτης ηγεμόνας έπρεπε κι αυτός με τη σειρά του να δώσει πανάκριβα δώρα στο Σουλτάνο. Ο Σουλτάνος για να παίρνει πιο πολλά δώρα άλλαζε ταχτικά τους ηγεμόνες και από την άλλη μεριά, ο Φαναριώτης επειδή φοβόταν ότι θα τον διώξουν σύντομα, έγδυνε τους κατοίκους για να μαζέψει όσο μπορούσε μεγαλύτερη περιουσία. (Μόνο το ταξίδι του ηγεμόνα από την Πόλη στην Μολδοβλαχία κόστιζε κάπου ένα εκατομμύριο χρυσά φράγκα, δηλαδή πάνω από ένα δισεκατομμύριο σημερινές δραχμές). Όλες αυτές οι αβροφροσύνες των δώρων κατέληγαν φυσικά στη ληστεία του λαού πού πλήρωνε τα σπασμένα.

Ο Φαναριώτης ηγεμόνας τσέπωνε, εκτός από το χαράτσι πού ήταν κεφαλικός φόρος, και το 1/10 από το εισόδημα των προβάτων και των μελισιών, όλες τις εισπράξεις από το αλάτι και από τα τελωνεία και επίσης κληρονομούσε τους αρχιμανδρίτες πού άφηναν τεράστιες περιουσίες. Επειδή οι Φαναριώτες εμάζευαν αμέτρητο πλούτη, για να μην φαίνονται στον κόσμο έκαναν αγορές με άλλα ονόματα ή έκαναν καταθέσεις σε διάφορες τράπεζες στην Ευρώπη.

Κατά τα άλλα «Οι Φαναριώτες μεταλαμπαδεύουν τον ελληνικόν πολιτισμόν εις τας ηγεμονίας της Βαλκανικής». (Ιστορία Γ’ Λυκείου, σελ. 83) Ι

ΟΙ ΒΙΟΤΕΧΝΕΣ – ΕΜΠΟΡΟΙ – ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΑΙΟΙ

Γύρω στα 1800 υπήρχαν στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα πολλές βιοτεχνίες. Στην βιοτεχνία απασχολούνται 40 ώς 50 χιλιάδες άτομα. Τα κεφάλαια πού διακινούνται είναι πενήντα εκατομμύρια χρυσά φράγκα (το καθαρό εθνικό εισόδημα ήταν τότε 200 εκατομμύρια χρυσά φράγκα), με ετήσιο κέρδος 12 ως 30%.

Στη θάλασσα υπήρχαν 300 καράβια άνω των 100 τόνων με επενδυμένα κεφάλαια 50 εκατομμύρια χρυσά φράγκα. (Οι Κουντουριωταίοι, από τους μεγαλύτερους καραβοκυραίους, είχαν μετρητά μόνο 10 εκατομμύρια χρυσές δραχμές που αντιστοιχούν περίπου σε 30 δισεκατομμύρια σημερινές δραχμές).

Η εμπορική δραστηριότητα των καραβοκυραίων εμπόρων και εμπόρων της ξηράς, φτάνει και έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και φτιάχνονται παροικίες στο εξωτερικό όπως στην Τεργέστη, Γερμανία, Παραδουνάβιες χώρες, Μικρασία, Σμύρνη, Οδυσσό.

(«Εθνική και Κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα», Κωστή Μοσκώφ, Θεσ/νίκη 1972)

 ΚΟΛΛΗΓΟΙ ΚΑΙ ΦΤΩΧΟΑΓΡΟΤΕΣ

Ήλιε μ’ και τι πολύ άργησες

κι αργείς να βασιλέψεις

σε βλαστημάει η εργατιά

κι οι ξενοδουλευτάδες.

Σε βλασφημούν και τα μωρά

στις νάκες κρεμασμένα.

Οι φτωχοί αγρότες ή ήσαν μικροϊδιοκτήτες ή κολλήγοι στους Τούρκους και Έλληνες τσιφλικάδες. Οι μικροϊδιοκτήτες ήσαν μεν λίγοι στα ορεινά άγονα μέρη. Οι περισσότεροι αγρότες δούλευαν κολλήγοι. Τα τσιφλίκια δουλευόντουσαν μ ι σ ά ρ ι κ α, δηλαδή ο κολλήγος έδινε τη μισή σοδειά στον τσιφλικά και τ ρ ι τ ά ρ ι κ α, δηλ. ο κολλήγος έδινε το ένα τρίτο στον τσιφλικά.

Εκτός από τον σπόρο που τον έβαζε ο τσιφλικάς, όλα τα άλλα έξοδα ήσαν μισά-μισά. Τα σπίτια που έμεναν οι κολλήγοι (αχυρένιες καλύβες) ήσαν του τσιφλικά. Οι κολλήγοι αγοράζονταν και πουλιόντουσαν μαζί με τη γη. Ο περιηγητής Μπουκεβίλ λέει ότι χρησιμοποιούσαν κολλήγους για να σέρνουν το αλέτρι γιατί κόστιζαν φθηνότερα από ένα γαϊδούρι.

Όσο μεγάλωνε η καταπίεση από τους Τουρκικούς διωγμούς και η άγρια εκμετάλευση των τσιφλικάδων οι αγρότες φεύγαν για τα πιο ορεινά μέρη. Έτσι γύρω στα 1800, στα πεδινά της Πελοποννήσου κατοικούν 215.000 άτομα ενώ στα ορεινά 290.000.

Τη φετεινή την άνοιξη, τούτο το καλοκαίρι,

Βουλιέμαι μια, βουλιέμαι δυό, βουλιέμαι τρεις και πέντε.

Βουλιέμαι κλέφτης να γενώ, κλέφτης να συριανήσω.

Θα πάρω το ντουφέκι μου, θα ζώσω το σπαθί μου.

Να πα να βρω τους φίλους μου και τους μπραζέρηδές μου.

Να βγω σιαπάνου στα βουνά, τι θα με φαν οι κάμποι…

 

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Όπως είδαμε οι Βιοτέχνες, οι Έμποροι και οι Καραβοκυραίοι (οι ισχυροί του χρήματος) και οι φτωχοί αγρότες είναι οι τάξεις που είχαν διαφορετικούς λόγους η κάθε μία να επαναστατήσουν.

Οι ισχυροί του χρήματος γιατί θέλαν δικό τους κράτος για να μπορούν να κάνουν ελεύθερα τις δοσοληψίες τους (οι νόμοι του Σουλτάνου ήταν απαρχαιωμένοι και εξυπηρετούσαν άλλες παραγωγικές σχέσεις) και γιατί είχαν συναίσθηση της δύναμής τους, είχαν χρήμα και καράβια να τα οπλίσουν με κανόνια.

Οι Κοτζαμπάσηδες. οι Φαναριώτες και ο Κλήρος δεν είχαν καθόλου λόγους να επαναστατήσουν, ίσα-ίσα χτύπησαν με λύσσα την Επανάσταση.

Όσο για τους φτωχούς αγρότες ήταν ζήτημα ζωής και ψωμιού και το μόνο όπλο ήταν το δίκιο τους.

Αυτοί λοιπόν που βγήκαν πρώτοι στο κλαρί ήσαν τα πιο καταπιεσμένα και κατατρεγμένα στρώματα πολύ πριν το 1800. Όλα αυτά τα χρόνια και μέχρι το ’21 τα βουνά μας είχαν γεμίσει κλεφτουριά σαν αντίδραση στον Τούρκο ή τον Έλληνα μεγαλοτσιφλικά. Έχουμε μαρτυρία από τον Μακρυγιάννη ότι με τους Έλληνες κλέφτες πολεμούσαν κι αρκετοί φτωχοί Τούρκοι και φυσικά το φαινόμενο θα ήταν γενικώτερο. Οι Τούρκοι αυτοί πολεμούσαν για εθνική ανεξαρτησία. Επίσημα από τους «σιδερωμένους» ιστορικούς μας φαίνεται ότι η Επανάσταση άρχισε ως δια μαγείας την 25η Μαρτίου, λες κι ο κόσμος παρέμενε αδρανής και περίμενε το λάβαρο του Παλαιών Πατρών Γερμανού ή την εντολή της Φιλικής. Συγγνώμη για το μάθημα: Μια κοινωνική επανάσταση δεν ξεσπά από την μια στιγμή στην άλλη με μια διαταγή κάποιου «φορέα» και δεν είναι μια ημερομηνία. Χρειάζονται βέβαια προεπαναστατικές συνθήκες πού ωριμάζουν σε μια πορεία χρόνου με μικροεξεγέρσεις. Δεν ελέγχεται κεντρικά γιατί αλλοιώς δεν είναι τέτοια και βάζει άμεσα το «στρατηγικό» στόχο. Το τσαρούχι δεν ήξερε από λαϊκοδημοκρατίες, εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και μετά βλέπουμε, όπως θέλουν να λένε οι κομματικοί εγκέφαλοι, γιατί έτσι μόνο μπορούν να έχουν τον έλεγχο κάθε στιγμή (βλέπε εξουσιάζουν) του λαϊκού κινήματος.

Δέστε παρακάτω πώς παίζουν στα δάχτυλα τους ταχτικούς και στρατηγικούς στόχους οι κολλήγοι της Άνδρου:

«Το έθνος μας επήρε τα όπλα κατά των τυρράνων του. Τετρακόσιους χρόνους είμεθα σκλάβοι των Οθωμανών και τώρα εγίναμεν ελεύθεροι, δώσαντες το αίμα μας δια την ελευθερίαν της πατρίδος. Εις όλα τα μέρη οι Γραικοί πολεμούν δια την ελευθερίαν των και μόνον εις τα νησιά οι κοτζαμπάσηδες δεν είδαν με καλό μάτι την ανάστασιν του Γένους. Αυτοί είχαν πάντα το ένα τους και νιτερέσα με τους Οθωμανούς. Μαζί με τους μπέηδες και πασάδες μας καταπίεζαν, μας έπαιρναν το βιός μας, μας καταφρονούσαν, μας έγδυναν, μας ρουφούσαν το αίμα μας, τσερεμέτιζαν και επλούτιζαν από τον ίδρωτα μας. Αυτοί οι σκλιάδες θέλουν να μας σκλαβώσουν και πάλιν, καταλύοντες την ελληνικήν διοίκησιν και καλούντες τον Καπουδάν Πασά να καταλάβει την νήσον μας. Το τι μας περιμένει αν έλθουν οι Τούρκοι το καταλαβαίνετε. Όχι μόνον θα χάσωμεν την ελευθερίαν μας και θ’ ατιμασθώμεν εις τα όμματα όλων των Ελλήνων και Ευρωπαίων, αλλά και θα γίνωμεν τρεις φορές σκλάβοι από την πριν κατάστασίν μας. Αυτό όμως δεν πρέπει να γίνει. Έχομεν την δύναμιν να εμποδίσωμεν το κακόν, αλλά πρώτα πρέπει να βάλωμεν νέαν τάξιν και να ιδρύσωμεν νέον σύστημα εις τον τόπον μας. Η νήσος Άνδρος είναι και αυτή δημιούργημα της φύσεως, καθώς και όλος ο κόσμος. Αλλά όταν εδημιουργήθη ο κόσμος, δεν υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί, μεγολοχτήμονες και κολλήγοι. Η ανισότης, η ανέχεια, η δυστυχία, είναι δημιουργήματα όχι του υπέρτατου όντος, αλλά των κρατούντων.

Εις την Αρχαίαν Ελλάδα και εις τον άλλον κόσμον και προ ολίγων χρόνων εις την Γαλλίαν, εχύθη πολύ αίμα δια να καταργηθούν τα προνόμια των αρχόντων και η ιεραρχική διατήρησις της κοινωνίας. Διατί και ημείς κατά την παρούσαν στιγμήν να μην αποτινάξωμεν όχι μόνον τον ζυγόν των Τούρκων αλλά και των αρχόντων;

Ομιλούν διαρκώς οι Τουρκοκοτζαμπάσηδες ότι έχουν δικαιώματα επί της ιδιοκτησίας μας και των εαυτών μας, τα οποία τάχα βγαίνουν από έγγραφα απαρασάλευτα. Αυτό δεν είναι σωστόν. Ο» προπάτορες των αρχόντων μας ήλθον εις το νησί μας από άλλα μέρη ως κατακτηταί και με την βίαν εξουσίασαν το καλύτερον μέρος της γης, χωρίς να έχουν προς τούτο κανένα δικαίωμα περισσότερον από τους άλλους, εκτός από το δικαίωμα του ισχυρότερου. Και άλλους μεν από τους εντοπίους ιδιοκτήτας και καλλιεργητάς εξόντωσαν και άλλους έκαμαν σκλάβους των. Οι σημερινοί λοιπόν άρχοντες, απόγονοι των κατακτητών και σφετεριστών της γης των πατέρων μας, κανέν δικαίωμα δεν έχουν να κρατούν αυτοί διά την ιδικήν των ωφέλεια και κατατυρράνευοιν και λήστευσιν ημών. Ο καιρός της ελευθερίας μας ήλθεν, ας αποτινάξωμεν λοιπόν τον ζυγόν και ας καταργήσωμεν τα προνόμια των αρχόντων μας. Όλοι οι Γραικοί θα επικροτήσουν την πράξιν μας και θα συντρέξουν εις την απόφασίν μας αυτήν. Ήλθεν η ώρα να καταργήσωμεν την αθλιότητα, να απαλλάξωμεν την κατάντια μας και να δώσωμεν το παράδειγμα και εις τους λοιπούς νησιώτας και τους άλλους γραικούς όπου στενάζουν από την αγροτικήν σκλαβιάν. Η γη ανήκει εις ημάς τους δουλευτάς της και όχι εις τους ολίγους τουρκάρχοντας που την νέμονται με το δικαίωμα του ισχυρότερου το οποίον απέκτησαν οπό τους Φράγκους και Οθωμανούς κατακτητάς. Ο εθνικός αγών μας δια να πάρη ουσιαστικήν σημασίαν πρέπει να ολοκληρωθεί με την κατάργηοιν κάθε προνομίου και κάθε δικαιώματος τα οποία υποβιβάζουν την πλειονότητα τ ων γεωργών εις την κατάστασιν του δούλου.

Η ένωσις φέρει την δύναμιν και θα μας δώση την εξουσίαν να εκτελέσωμεν την απόφασίν μας. Η κοινοκτημοσύνη δεν είναι ζορμπαλίκι, αλλά έργον δικαιοσύνης. Πρέπει να παύσωμεν να είμεθα κολλιγάδες. όπως επαύσαμεν να είμεθα ραγιάδες. Και αυτό είναι στο χέρι μας, αρκεί να μην δειλιάσωμεν. Θα δουλεύωμεν εις το εξής τα φέουδα όλοι μαζί και θα απολαβαίνει τον καρπόν των η κομμούνα μας και θα γίνεται δικαία μοιρασιά της σοδειάς εις όλους τους δουλευτάδες, ανάλογα με τον κόπον τους και την δούλευσίν τους. Δι’ όλα αυτά θα γίνει σύναξις εις την Μεσαριάν, δια να λάβωμεν από κοινού αποφάσεις. Το φέρσιμο μας αυτό θα μας κάνει πρωτολάτας εις τον δίκαιον αγώνα όλων των κολλίγων και θα γίνει άκουσμα εις όλα τα μέρη της πατρίδος και εις όλον τον κόσμον και παντού θα μας επαινέσουν και θα μας δώσουν δίκαιον».

(Η προκήρυξη συντάχτηκε στις αρχές της επανάστασης από τον Δημ. Μπαλή λαϊκό ηγέτη της Άνδρου – Δημ. Πασχάλη «Κοτσαμπάσηδες» Αθήνα 1973).

Εγώ ραγιάς δε γένομαι.

Τούρκους δε προσκυνάω,

δεν προσκυνάω τους άρχοντες

και τους κοτζαμπασήδες.

«…Εκείνοι οι αυτόματοι και ουτιδανοί άρχοντες, οι φιλάργυροι και αμαθείς αρχιεπίσκοποι… Εκείνοι οι αυθάδεις και όντως βάρβαροι προεστοί… Τι λέγουσι, λοιπόν, αυτοί οι βρωμεροί και χυδαιότατοι άνθρωποι; Πώς είναι δυνατόν να νικηθή ένα τόσο μεγάλον βασίλειον; Ημείς δεν ημπορούμεν να κυβερνηθώμεν μόνοι μας. Πού να εύρωμεν έναν άλλον βασιλέα τόσο εύσπλαγχνον και τόσον καλόν;… μάλιστα εκείνοι οι βρωμοάρχοντες της Κων/λεως, όπου όσον τύφον και αλαζονείαν έχουσι, άλλην τόσην αμάθειαν … Τι λοιπόν μπορώ να τους ειπώ δια να τους καταπείσω; Να τους κράξω, ίσως, άτιμους; Αλλ” αυτοί το έχουν δια προτέρημα». «Ελληνική Νομαρχία» σελ. 201-204.

Το πρόβλημα για το χαρακτήρα της επανάστασης δεν είναι θεωρητικό, δεν είναι δηλ. πρόβλημα γραφείου του στυλ μπορούμε σο’ εκείνη τη φάση να μιλάμε για κοινωνική αλλαγή στην Ελλάδα ενώ υπάρχει ο Τούρκος κατακτητής… Αυτό για έναν «κομματικής» ιδεολογίας δεν συζητιέται γιατί όταν σκέφτεται το κομπιουτεράκι πούχει στο κεφάλι του βγάζει αυτόματα υπόδουλη χώρα, άρα εθνικοανεξαρτησιακός αγώνας, μετά εγκαθίδρυση της αστικής δημοκρατίας, στη συνέχεια δημοκρατικές κατακτήσεις, διεύρυνση των κατακτήσεων, στη συνέχεια αγώνας για λαϊκή δημοκρατία και πάει λέγοντας. Τι να κάνουμε όμως που οι κολλήγοι δεν είχαν την υπομονή να περιμένουν να ολοκληρωθεί ο «πρώτος τακτικός στόχος» και οι αθεόφοβοι ζητούσαν κοινοχτημοσύνες και κομμούνες. Δεν περίμεναν τουλάχιστον να ενηλικιωθεί ο Μαρξ να μας τα πει πρώτα να μη μπερδευόμαστε; Οι κομμουνιστικές ιδέες λοιπόν φτιάξαν τον Μαρξ κι όχι ο Μαρξ τον κομμουνισμό. Οι κομμουνιστικές ιδέες είναι τόσο παλιές όσο παλιές είναι η εκμετάλλευση και η καταπίεση. Ο άσχετος (;) από πολιτικές αναλύσεις λαός ήξερε πολύ καλά τι έκανε όταν βιάστηκε να λυντσάρει τρεις φορές τους προύχοντες που έκαναν Εθνοσυνέλευση – μετάφρασε πώς να πνίξουν την επανάσταση. Κι ήταν ο Κολοκοτρώνης πού τους έσωσε: «Έλληνες να συχάσετε. Να σκοτώσετε τους Άρχοντας θέλετε πάλι; Μη φοβάστε, κλεισμένους τους έχουμε στον Πύργο σαν πουλιά, μα δεν έχουν φτερά για να πετάξουν… Εδώ τους έχουμε. Έχετε λοιπόν υπομονή».

Τα δημοτικά τραγούδια γίνονται ταυτόχρονα με τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται και κατά συνέπεια τα καθρεφτίζουν. Σε όσα δημοτικά έχουν γραφτεί σ’ αυτό το κείμενο και σε πολλά άλλα χαρακτηριστικά βλέπουμε ότι Τούρκοι και κοτζαμπάσηδες μπαίνουν σ’ ένα τσουβάλι, ότι μιλάνε για τουρκόφιλους κοτζαμπάσηδες, ότι ο κλήρος και οι Φαναριώτες αναφέρονται μόνο για να σατυριστούν. Κανένα δημοτικό δεν μιλάει για κάνα λάβαρο.

Ξέρουμε πως δεν υπάρχει η δυνατότητα σ’ αυτό το κείμενο να ειπωθούν όλα όσα θάπρεπε για να πείσουν για τον κοινωνικό χαρακτήρα της επανάστασης. Δεν μπαίνει βέβαια θέμα συζήτησης για τον εθνικό χαρακτήρα της επανάστασης πού είναι δοσμένος a priori. Θ’ αναφέρουμε παρακάτω μερικά ντοκουμέντα που τουλάχιστον θα πρέπει να μας κάνουν καχύποπτους απέναντι σ’ αυτούς που υπερτονίζοντας τα εθνικά χαρακτηριστικά κουκουλώνουν τον κύριο χαρακτήρα της επανάστασης του ’21, τον κοινωνικό.

«…πλανάται οικτρώς εκείνος πού νομίζει ότι ο πόλεμος αυτός των Ελλήνων είναι εθνικός. Τέτοιο πράγμα δεν συμβαίνει. Οι ανώτερες τάξεις δεν έλαβαν καθόλου μέρος μέχρι τώρα… Οι πιο ευκατάστατοι κι οι πιο πλούσιοι Έλληνες δεν υπεστήριξαν τον πόλεμον αυτόν ούτε άμεσα ούτε έμμεσα… Εκτός απ’ αυτήν την αναξιοπρεπή αποχή από τον αγώνα υπάρχει ακόμα και το μεγάλο μειονέκτημα ότι ο’ αυτά τα ασύνταχτα πλήθη λείπουν εντελώς τα χρηματικά μέσα… Τίποτα δεν είχαν προετοιμάσει, τίποτα δεν είχαν προνοήσει…». Ανταπόκριση της μεγαλύτερης εφημερίδας στη Γερμανία «AILGEMEINE ZEITUNG», 17/8/1821.

«Βεβαιότατα, κανένα πράγμα δεν ημπορούσε να ήτον τόσον αρμόδιον εις το ιντερέσον μου, παρά ένας ιερός πόλεμος με την Τουρκίαν, όμως εστοχάσθηκα ότι είδα εις τα ανακατώματα της Πελοποννήσου την μάρκαν της αναρχίας. Από εκείνην την στιγμήν ετράβηξα χέρι». Λόγια του Τσάρου, «Εφημερίς Αθηνών», 26 Σεπτεμβρίου 1824, Σύρα.

Και συνεχίζει η εφημερίδα: «Ποιο είναι αυτή η μάρκα της αναρχίας; (…) Είναι δυνατόν και καρβονάροι (σοσιαλίζουσα οργάνωση) να εζήτησαν να σχηματίσουν την υπόθεσίν μας Καρβονάρικην, και άλλοι άλλων ιδεών άνθρωποι να επάσχησαν να βάλουν εις έργον τες υποχονδρίες των;»

«Δεν συμφέρει η εγκαθίδρυσις εις τα ανατολικά της Ευρώπης μιας λαϊκής κυβερνήσεως». Σατωβριάνδος

Ο Μητροπολίτης Ιγνάτιος, μυστικοσύμβουλος του Αλή Πασά και βελζεβούλ της εποχής του γράφει στον Παλαιών Πατρών Γερμανό ότι πρέπει να ιδρυθή κράτος για να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των μεγάλων δυνάμεων οι οποίες «διαβάλλουν το σύστημά μας ως Καρβονάρικον»”.

«Ευθύς εξ αρχής, από δυναστικής ή πολιτικής (η Επανάσταση), έγινε κοινωνική».  Ιω. Σπηλιωτάκης, «Η Κρίσις», Αθήνα 1874 (τότε δεν είχε εφευρεθεί ακόμα το κομμουνιστοσυμοριλίκι).

«Εις τας ταραχάς της Πελοποννήσου διαφαίνεται το εναντίον της κοινωνικής τάξεως ανατρεπτικόν στοιχείον». Τσάρος Νικόλαος Α’

 Ο πιο επικίνδυνος εχθρός του λαού είναι αυτός που μιλάει τη γλώσσα του -Τύφλα νάχουν οι Παπαρηγόπουλοι και οι εθνικοπαράφρονες αστοί πλαστογράφοι του ‘21 μπροστά στον Ριζοσπάστη.

Διαβάζουμε στον (παλιώτερο 25ομαρτιάτικο) «Ο Ελληνικός λαός… τιμά τους οργανωτές της Επανάστασης, τους Φιλικούς» (σελ. 1) και παρακάτω «στεναχωριέται» που, «εξαιτίας της επικράτησης των κοτζαμπάσηδων και των τότε αφεντάδων του χρήματος, όλη η κατοπινή πορεία του αστικού εκσυγχρονισμού της Ελλάδας στάθηκε στρεβλή και οδυνηρή για τον Ελληνικό λαό. Χρειάστηκαν κόποι για να αποσπά τις δημοκρατικές του ελευθερίες»”.

Για τον Ριζοσπάστη, πέρα από την επικράτηση των κοτζαμπάσηδων που σημαίνει. λέει. οδυνηρό αστικό εκσυγχρονισμό, οι Φιλικοί ξεχωρίζονται από τους «αφεντάδες του χρήματος».

Ξέρουν οι ιστορικάτζες του Ριζοσπάστη ότι: Οι κολλήγοι στα 1910 δούλευαν – στο εκσυγχρονισμένο τους καθεστώς – με όρους χειρότερους απ’ αυτούς του καθεστώτος του Σουλτάνου (Σοφοκλή Τριανταφυλλίδη «Οι κολλήγοι της Θεσσαλίας»). Η Φιλική Εταιρεία έγινε από εμπόρους και «”αφεντάδες του χρήματος»”, ότι (ένεκα πολλοί μασόνοι) είχε οργανωθεί με πρότυπο τη «Στοά», ότι οργάνωσε κοτζαμπάσηδες, παπαδαριό και μόνο στους Φαναριώτες έκανε εξαίρεση γιατί δεν τους εμπιστευόταν (Φίνλεϋ, τ. 1, 165).

Ότι ήταν μ’ άλλα λόγια οι εκφραστές των συμφερόντων της ανερχόμενης αστικής τάξης (έμποροι, καραβοκυραίοι. βιοτέχνες). Ότι η Φιλική στο φούντωμα της Επανάστασης, εν πλήρει ‘21, διαλύθηκε – ακριβώς γιατί δεν μπόρεσε να την κάνει αστική όπως την ήθελε. Ότι τα στελέχη της αστικής τάξης βάλθηκαν μετά να πάρουν την αρχηγία του αγώνα βάζοντας σπιουνιές μεταξύ των οπλαρχηγών και προσπαθώντας να πείσουν τον λαό ότι οι κοτζαμπάσηδες έχουν πείρο ατά πολιτικά ενώ οι καπεταναίοι είναι αγράμματοι. Πού οργάνωσε – έστω – η Φιλική τον αγώνα; Ας ξεφυλλήσουν οποιαδήποτε ιστορία να δουν ότι δεν αναφέρεται τίποτα από το ‘22 και μετά για Φιλική Εταιρεία.

Οι μικροαστοί – κι αυτοί είναι λαός,

αλλά λαός «υγιώς – μόνο – σκεπτόμενων»”…

Έτσι, εγγυητές στη διαιώνιση ιού έθνους

μνέσκουμε μόνο… οι προδότες!!

Γιάννης Σκαρίμπας

Εδώ λοιπόν θέλει βάθεμα το πράγμα.

Το ΚΚΕ. επειδή δεν μπορεί να διανοηθεί τίποτα που να μην είναι σχεδιασμένο με τον διαβήτη από τα πριν, βγάζει λάδι την Φιλική και από την άλλη στην Φιλική έχει βρει το αντίστοιχό του για εκείνα τα χρόνια, όπως οι αστοί βρήκαν τον Μαυροκορδάτο και «εθνοσυνέλευση» των τουρκοκοτζαμπάσηδων.

Έχει και συνέχεια: Προκειμένου να λιβανίσουν την Ρωσία μπερδεύουν τον Τσάρο με… τον Μπρέζνιεφ (Ρώσικο νάναι κι ό,τι νάναι).

Έτσι διαβάζουμε: «Ακόμα τούτη η άνοιξη / τούτο το καλοκαίρι / ώσπου ναρθεί ο Μόσκοβος / να φέρει το σεφέρι … Το τραγούδι τούτο από τα βάθη των χρόνων έρχεται να μας θυμίσει πάντα την πατροπαράδοτη φιλία των δυο λαών – του ρώσικου και του ελληνικού»… αλλά πολλές είναι οι ρίζες και οι διασυνδέσεις. Ακολουθεί επιστολή στον Τσάρο και στην Αυτοκράτειρα από τους οπλαρχηγούς που «προσπαθεί να θίξει τις ευαίσθητες χορδές της αυτοκράτειρας».

Διό και ημείς συν αυτώ

τω Μπρέζνιεφ υμνήσωμεν

χαίρε Κεχαριτωμένε Πάσχα πλησιάζει για.

ο Φλωράκης μετά Σου.

Απ’ την άλλη μεριά, δυνάμεις και ομάδες της λεγόμενης άκρας αριστεράς χαρακτηρίζουν την επανάσταση του ‘21 σαν αστική. Κι έχουν δίκιο. Αλλά δεν θέλουν να δουν ότι υπήρχαν δύο ‘21, ένα των κολλήγων που ξεκίνησε πολύ πριν από το λάβαρο του παπά, και το δεύτερο των καλαμαράδων, των κοτζαμπάσηδων και της Μπουμπουλίνας. Η επανάσταση του ‘21 ξεκίνησε σαν κοινωνική και λόγω των συνθηκών είχε και εθνικό χαρακτήρα. Μόλις η κλεφτουριά έδιωχνε τον Τούρκο από μια περιοχή, η πρώτη δουλειά ήταν να ξεμπερδεύουν με τους κοτζαμπάσηδες. Αυτό το ‘21 απέτυχε. Η αριστερά μας αρχίζει να μιλάει για επανάσταση του ‘21 από τη φάση που η αντεπανάσταση είχε κυριαρχήσει, ο εμφύλιος είχε λήξει δηλ. με την ήττα του λαού.

Δεν θέλουμε να μιλήσουμε για πολιτικά λάθη γιατί δεν υπάρχουν τέτοια. Απλά, οι συγκεκριμένες δυνάμεις της Αριστεράς λειτουργούν σαν κέντρα εξουσίας που, για να χωρέσουν την πολυπλοκότητα μιας εξέγερσης στα στενά κομματικο-ιδεολογικά τους πλαίσια κάνουν χιλιάδες αφαιρέσεις ώστε να καταλήξουν σε αφορισμούς εναρμονισμένους με τους εαυτούς τους, όπως αστική επανάσταση.

ορισμένα αντεθνικά στοιχεία

Συμβουλιακοί Αναρχικοί

Αναρχικοί Καλλιθέας

Αναρχικοί Κολωνού

Αναρχικοί Αιγάλεω

Αυτόνομοι Πατησίων

Αντιεξουσιαστές Κυψέλης

 

 

 

Πρωτοβουλία για την ολική άρνηση στράτευσης

Αναδημοσίευση από: http://eagainst.com/articles/communedeparis/

Michael Theodosiadis | 18/03/2011

Το 1870, ο Αυτοκράτορας της Γαλλίας, Ναπολέων ο 3ος ξεκινά πόλεμο εναντίον της Πρωσίας προσπαθώντας να εμποδίσει την ενοποίησή της με την Γερμανία, ένας πόλεμος που αποδείχτηκε καταστροφικός. Στη μάχη του Σεντάν, 3 του Σεπτέμβρη 1870 ολόκληρος ο Γαλλικός στρατός με επικεφαλής τον Αυτοκράτορα, αιχμαλωτίζεται. Το μέτωπο καταρρέει κι ο Πρωσικός στρατός κατευθύνεται προς το Παρίσι. Με το τέλος του Γάλλο-Πρωσικού πολέμου το Παρίσι ήταν υπό Πρωσική κατοχή. Ο λαός και η εθνοφρουρά του Παρισιού ωστόσο, έχοντας αντέξει την Πρωσική πολιορκία για έξι μήνες, θα αντισταθεί και στην κατοχή, απομακρύνοντας τον Πρωσικό στρατό από την πόλη και περιορίζοντάς τον σε μία μικρή περιοχή του Παρισιού της οποίας την φρούριση ανέλαβαν οι εργάτες.

Η χώρα διχάστηκε σε δύο στρατόπεδα: Από την μια πλευρά συσπειρώθηκαν οι οπαδοί του «Κόμματος της Τάξης», που κατά κύριο λόγο ήταν νοσταλγοί των δύο δυναστειών των Βουρβώνων, και της Ορλεάνης, μαζί με τους εθνικιστές οπαδούς του Βοναπάρτη και τους πούρους-αστούς δημοκράτες. Όλοι αυτοί συσπειρώνονται γύρω από την κυβέρνηση «Εθνικής Άμυνας» της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που έδρευε στις Βερσαλίες (αριστοκρατικό προάστιο του Παρισιού) που αρχηγός της ήταν ο «φιλελεύθερος πρώην επαναστάτης» Λουί Τιερ (γνωστός και με το εξελληνισμένο επίθετο Θιέρσος). Αυτό είναι το στρατόπεδο των Γαιοκτημόνων, των Χρηματιστών και των Βιομηχάνων. Η κυβέρνηση αυτή, από τις Βερσαλίες ασκούσε έλεγχο σε όλη τη Γαλλία.

Λόγω όμως της πολιορκίας του Παρισιού από τα Πρωσικά στρατεύματα στις 18 Σεπτεμβρίου του 1870 όλοι οι πλούσιοι (καπιταλιστές, «χρυσή νεολαία», κλπ.) αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν. Στο Παρίσι απέμειναν μόνο οι εργάτες που αρχίζουν σιγά σιγά να οργανώνουν αντιστάσεις. Δημιουργείται η εθνοφυλακή και απαρτίζεται από ένοπλους άνδρες. Η εργατική τάξη, μέσα σε καθεστώς ημι-παρανομίας και διώξεων αρχίζει να οργανώνονται και με λαϊκούς εράνους αποκτούν κανόνια και άλλα πολεμοφόδια. Η αντίσταση των εργατών στις Πρωσικές δυνάμεις συνοδεύτηκε από συγκρούσεις και οδομαχίες, ενώ οι αρχές απαντούσαν με βίαιη καταστολή που στοίχισε την ζωή σε χιλιάδες μαχητές. Γύρω στους 3.000 εργάτες εκτελέστηκαν από τον στρατό αρχικά.

Η εργατική τάξη του Παρισιού έβλεπε την κυβέρνηση του Θιέρσου σαν εχθρό αλλά και ο ίδιος ο Θιέρσος φοβήθηκε την δύναμη της εργατικής τάξης που πλέον μόνη της στην πόλη, δίχως την παρουσία των καπιταλιστών είχε αρχίσει να αυτο-οργανώνεται και να αποκτά όλο και περισσότερη ισχύ. Όντας εξουθενωμένοι οι εργάτες του Παρισιού ανέπτυξαν μεταξύ τους δεσμούς αλληλεγγύης.

Ο Θιέρσος επιδιώκει να αποκτήσει τον έλεγχο των κανονιών της  Μονμάρτης. Οι εθνοφύλακες όμως αρνήθηκαν να τα παραδώσουν λέγοντας πως ανήκουν στους εργάτες που τα αγόρασαν με δικούς τους εράνους. Η κυβέρνηση τότε επιχειρεί να αφαιρέσει τα κανόνια με την βία των όπλων. Έτσι, ο στρατηγός Λεκόντ, επιχειρεί να καταλάβει τα κανόνια της εθνοφρουράς την νύχτα μεταξύ 17 με 18 Μαρτίου δίνοντας αυστηρές διαταγές «Όποιος αντισταθεί θα εκτελεστεί επί τόπου». Η επιχείρηση τα ξημερώματα θα εξελιχθεί σε αιματοκύλισμα μεταξύ εθνοφυλακής και αστυνομίας για να καταλήξει σε πανωλεθρία των κυβερνητικών. Ο Λεκόντ συλλαμβάνεται και κρατείται αιχμάλωτος.

Όταν ξημέρωσε, χιλιάδες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Πιγκάλ. Το 81ο Σύνταγμα πεζικού των κυβερνητικών, μια από τις πιο οργανωμένες δυνάμεις του τακτικού στρατού, έλαβε διαταγή να ρίξει στο ψαχνό. Οι στρατιώτες όμως αρνούνται να πυροβολήσουν εναντίον του πλήθους και εκτελούν επιτόπου τους αρχηγούς τους, τον Λεκόντ και Κλεμάν Τομά και συναδελφώθηκαν με τον λαό. Η μόνη εξουσία που είχε απομείνει στο Παρίσι ήταν η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφυλακής. Αργότερα, με καθολική ψηφοφορία ανάμεσα στον ανδρικό πληθυσμό εκλέχτηκε το δημοτικό συμβούλιο, η γνωστή Κομμούνα (Κοινότητα) του Παρισιού.

«Στις 18 Μαρτίου του 1871, ο λαός του Παρισιού ξεσηκώθηκε εναντίον μιας μισητής και απεχθούς κυβέρνησης και κήρυξε την πόλη ανεξάρτητη, ελεύθερη και κυρία της μοίρας της» (Πιοτρ Κροπότκιν). Ο τακτικός στρατός αντικαταστάθηκε από την πολιτοφυλακή που την αποτελούσαν απλοί πολίτες. Η Κομμούνα έλαβε όλα τα απαραίτητα μέτρα προς εύνοια των εργατών: Πάγωσε τις τιμές των ενοικίων, απαγόρευσε τα ενεχυροδανειστήρια να πουλούν αγαθά (πολλοί εργάτες κατά την διάρκεια του πολέμου αναγκάζονταν να βάλουν ως ενέχυρο τα εργαλεία τους, κάτι που τους οδηγούσε σε εξαθλίωση), κρατικοποίησε την εκκλησιαστική περιουσία, εξίσωσε τους μισθούς των υπαλλήλων και κατάργησε τους τόκους, αποφάσισε την καθολική ψηφοφορία των γυναικών και την καταβολή συντάξεων για εργατικά ατυχήματα. Πρόκειται για μια επαναστατική απόπειρα της εργατικής τάξης να πάρει την εξουσία στα χέρια της σε τοπικό επίπεδο, καταργώντας τις συγκεντρωτικές δομές του κράτους. Διήρκεσε όμως μόνο 72 ημέρες (18 Μαρτίου – 28 Μαΐου 1871) και πνίγηκε στο αίμα από την κυβέρνηση Θιέρσου. Οι Dorothea και Martin (σ.67) την χαρακτηρίζουν σαν την πρώτη προσπάθεια επίθεσης της αστικής εξουσίας από τους ίδιους τους προλεταρίους και περιγράφουν την δικτατορία του προλεταριάτου ως την κυριαρχία των μαζών, δίχως γραφειοκρατία σε σύγκριση με το ολοκληρωτικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Shafer, στο βιβλίο του «Η Κομμούνα του Παρισιού: Η πολιτική στην Γαλλία, ο πολιτισμός και η κοινωνία στο σταυροδρόμι της επαναστατικής παράδοσης και του επαναστατικού σοσιαλισμού», τοποθετεί την Κομμούνα στο πλαίσιο του πολιτικού πολιτισμού και των παραδόσεων που κληροδότησε το δέκατο ένατο αιώνα η Γαλλική Επανάσταση. Η έρευνα της Κομμούνας έχει σχεδιαστεί για να εξοικειώσει τους μαθητές με τα ιστορικά προηγούμενα της, καθώς και θέματα που έχουν καταστήσει την Κομμούνα τόσο κρίσιμη για μια περαιτέρω κατανόηση των επαναστάσεων. Ο Μαρξ [2] ανακήρυξε την Παρισινή Κομμούνα ως σύμβολο της εργατικής εξέγερσης κατά της αστικής τάξης. «Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης, απ’ όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους».

Η Επανάσταση της 18ης Μαρτίου 1871 ήταν αυθόρμητη… καμιά οργάνωση δεν την προετοί­μασε συνειδητά ή ασυνείδητα. Ούτε οι μπλανκιστές, ούτε οι αναρχικοί, και πολύ λιγότερο οι μαρξιστές, μπορούν να την διεκδικήσουν ως δική τους. Ωστόσο οι αστοί, αλλά και κάποιοι μαρξιστές, θα ισχυρισθούν ότι είχε οργανωθεί από την Διεθνή Ένωση Εργαζομένων, κάτι που όμως αργότερα θα διαψευσθεί από τον ίδιο τον Μαρξ. Αν και σ’ αυτήν έπαιξαν σημαντικό ρόλο μέλη ετερόκλιτων πολιτικών ομάδων… θα μπορούσε υπό μία ευρύτερη έννοια να ειπωθεί ότι η Κομμούνα πολέμησε υπό το λάβαρο του προυντονικού φεντεραλισμού «μολονότι οι προυντονικοί ήταν μειοψηφία» άποψη υπέρ της οποίας συνηγορεί και το γεγονός ότι στην Διακήρυξή της προς τον Γαλλικό Λαό, στις 19 Απριλίου 1871, υπάρχουν φράσεις τις οποίες κάλλιστα θα μπορούσε να είχε γράψει ο ίδιος ο Προυντόν: «Η απόλυτη αυτονομία της Κομμούνας, προτεινόμενη σε όλες τις περιοχές της Γαλλίας, εξασφαλίζει σε κάθε μία την ακεραιότητα των δικαιωμάτων της και σε κάθε Γάλλο την πλήρη άσκηση των δυνατοτήτων του ως ανθρώπου, πολίτη και εργαζόμενου… η αυτονομία της Κομμούνας θα έχει ως όριο μόνο την ισότιμη αυτονομία όλων των άλλων κομμούνων που έχουν συνάψει το συμβόλαιο. Οι ενώσεις τους πρέπει να διασφαλίζουν την ελευθερία της Γαλλίας». Επιπλέον, «το όποιο κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα είχε η Κομμούνα, προερχόταν από τους προυντονικούς διεθνιστές…». (Σάμουελ Μπερνστάϊν, August Blanqui and the Art of Insurrection) [1]

Στην πραγματικότητα, η κομμούνα συμπεριλάμβανε ανθρώπους με διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις. Αριστεροί δημοκράτες, αναρχικοί, σοσιαλιστές, μαρξιστές αλλά και πολλοί άνθρωποι «ανένταχτοι», απλοί πολίτες. Η Κομμούνα αποτελεί ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς για το εργατικό κίνημα. «Όπως συμβαίνει πάντα με τις μεγάλες ιδέες, έτσι κι αυτή δεν ήταν καρπός της σκέψης ενός φιλοσόφου ή ενός ατόμου: γεννήθηκε από το συλλογικό πνεύμα, ξεπήδησε από την καρδιά ενός ολόκληρου λαού», λέει ο Κροπότκιν [3].

[*] Το χρονικό:

18 Μαρτίου: Στρατός και οπλισμένοι εργάτες συναδελφώνονται και επαναστατούν. Οι στρατηγοί Λεκόντ και Κλεμάν Τομάς ντουφεκίζονται από τους επαναστάτες.
19 Μαρτίου: Ο Θιέρσος και ο στρατηγός Βινουά καταφεύγουν στις Βερσαλίες όπου συγκαλείται η εθνοσυνέλευση.
26 Μαρτίου: Εκλογές, για την Κομμούνα του Παρισιού. Μεταξύ των άλλων εκλέγονται οι πολίτες: Μελίν, Λεφρανσέ, Αρνούλντ, Αμαρούξ, Ζουρντ, Βαρλέν, Μπιγκόλ, Βαγιάν, Ρανκ, Πιατ, Φορτινέ, Ντελεκλούζ, Εντ, Βαλέ, Μπιλιορεΐ, Μπλανκί, Κλεμάν, Φερέ, Γκρουσέ, Βερμορέλ, Μπερζερέτ, Φλουράνς.
29 Μαρτίου: Η Κομμούνα καταργεί την υποχρεωτική στρατολογία. Εκδίδει διάταγμα για την αναστολή πληρωμής των ενοικίων.
Από τις 19 Μαρτίου ως τις 2 Απριλίου η κυβέρνηση των Βερσαλιών διαπραγματεύεται με τη διοίκηση του γερμανικού στρατού την απελευθέρωση γάλλων στρατιωτών απ’ αυτούς που είχανε συλληφθεί αιχμάλωτοι στο Σεντά μαζί με τον Ναπολέοντα Γ΄, για να τους χρησιμοποιήσει εναντίον του επαναστατημένου Παρισιού. Η κυβέρνηση των Βερσαλιών πετυχαίνει την απελευθέρωση πρώτα 40.000, ύστερα 80.000 και τελικά 100.000.
31 Μαρτίου: Η Κομμούνα, «Θεωρώντας ότι η Σημαία της είναι η Σημαία της παγκόσμιας δημοκρατίας», αποφασίζει να δεχτεί ξένους επαναστάτες στους κόλπους της.
2 Απριλίου: Μάχες στο Κουρμπεβουά και στη λεωφόρο Νεϊγί. Η Κομμούνα αποφασίζει το χωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος.
3 Απριλίου: Ο Γκουστάβ Φλουράνς μέλος της Κομμούνας, σκοτώνεται στο Μεντόν από τους βερσαλιέζους.
4 Απριλίου: Ο στρατηγός της Κομμούνας Ντιβάλ συλλαμβάνεται αιχμάλωτος και ντουφεκίζεται από τους βερσαλιέζους.
6 Απριλίου: Η Κομμούνα αποφασίζει να συλλάβει ομήρους. Ο λαός του Παρισιού καίει την γκιλοτίνα. Ο Ντομπρόφσκι, πολωνός επαναστάτης, διορίζεται φρούραρχος του Παρισιού.
7 Απριλίου: Η Κομμούνα αντικαθιστά την τρίχρωμη σημαία με την κόκκινη του σοσιαλισμού.
3-16 Απριλίου: Συλλήψεις ομήρων από την Κομμούνα. Ανάμεσα τους και ο αρχιεπίσκοπος Ντιμπουά.
12 Απριλίου: Η Κομμούνα αποφασίζει την κατεδάφιση της στήλης του Βαντόμ.
16 Απριλίου: Η Κομμούνα αποφασίζει την απαλλοτρίωση προς όφελος των εργατικών οργανώσεων των εργοστασίων που εγκατέλειψαν οι ιδιοχτήτες τους. Συμπληρωματικές εκλογές μελών της Κομμούνας. Μεταξύ των άλλων εκλέγονται: Κλιζερέ, Κουρμπιέ, Μενότι, Γκαριμπάλντι (Ιταλός).
18 Απριλίου: Η Κομμούνα δίνει τριών χρόνων προθεσμία στους χρεώστες για να τακτοποιήσουν τα χρέη τους.
1 Μαΐου: Συγκρότηση της Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας (Αρνό, Μεγιέ, Ρανβιέρ, Πιάτ, Ζεραρντέν).
6 Μαΐου: Η Κομμούνα αποφασίζει την κατεδάφιση του παρεκκλησίου όπου εξομολογούνταν ο Λουδοβίκος 16ος. Διάταγμα για τη δωρεάν απόδοση των ενεχυριασμένων αντικειμένων κάτω των 20 φράγκων.
10 Μαΐου: Η Κομμούνα αποφασίζει την κατάσχεση της περιουσίας του Θιέρσου και την κατεδάφιση του σπιτιού του.
16 Μαΐου: Η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας διορίζει πολιτικούς επιτρόπους κοντά στους στρατηγούς της Κομμούνας.
17 Μαΐου: Πράκτορες των Βερσαλιών ανατινάζουν την πυριτιδαποθήκη της λεωφόρου Ραπ. Τα θύματα είναι πάνω από 100.
22 Μαΐου: Οι βερσαλιέζοι μπαίνουν στο Παρίσι από την πύλη του Σεν-Κλου.
23 Μαΐου: Τα ανάκτορα του Κεραμικού καίγονται. Οι βερσαλιέζοι καταλαμβάνουν την Μονμάρτρη. Πρώτες σφαγές των κομμουνάρων.
24 Μαΐου: Τα μέγαρα της Λεγεώνος της Τιμής, του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του Συμβουλίου Επικρατείας, του υπουργείου Δικαιοσύνης, του Δημαρχείου καίγονται. Οι βερσαλιέζοι καταλαμβάνουν τα Πάνθεο και το Λουξεμβούργο. Οι κομμουνάροι απαντούν στις συστηματικές σφαγές των εργατών από τους βερσαλιέζους με το ντουφεκισμό 10 ομήρων.
25 Μαΐου: Το φρούριο Μοντρούς καταλαμβάνεται, το Μπελβίλ και το Μενιλμοντάν περικυκλώνονται.
26 Μαΐου: Καταλαμβάνεται η Βαστίλη. Οι κομμουνάροι ντουφεκίζουν 34 ακόμα ομήρους.
27 Μαΐου: Καταλαμβάνονται οι λόφοι Σομόν και Περ Λασέζ. Η επανάσταση καταπνίγεται. Η ένοπλη πάλη έχει λήξει, εκείνο που συνεχίζεται είναι η σφαγή των άοπλων προλετάριων, ανδρών και γυναικών, από τα στίφη των Βερσαλιών.

Ο Shafer υποστηρίζει πως στο τέλος της «Ματωμένης εβδομάδας» του Μάη του 1871, η οποία σημαδεύτηκε με την ήττα της Κομμούνας του Παρισιού, περισσότεροι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο Παρίσι, από ό, τι εκτελέσθηκαν σε όλη τη Γαλλία κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης.

Οι κομμουνάροι εκτέλεσαν λιγότερο από 90 άτομα (ομήρους, κατασκόπους, προβοκάτορες κλπ.). Οι απώλειες των κυβερνητικών δεν ξεπερνούν τους 1000. Μόνο 83 έχασαν την ζωή τους στις οδομαχίες του Παρισιού και 5.990 τραυματίστηκαν ενώ το Παρίσι παρέμεινε υπό στρατιωτικό νόμο για ακόμα πέντε χρόνια μετά την καταστολή. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών επαναστατών και κομμουνάρων δεν είναι ακριβής, και αυτό γιατί αυτοί που έπεσαν στην μάχη δεν ήταν πολλοί. Οι νεκροί αυξήθηκαν όμως με τις μαζικές εκτελέσεις επαναστατών που τουφεκίζονταν από τους Βερσαλιώτες κατά εκατοντάδες, δίχως δικαστική απόφαση ούτε καταδικαστική ανακοίνωση. Υπολογίζονται γύρω στους 30.000, ενώ περίπου 38.000 (κι ανάμεσά τους 860 γυναίκες και 650 παιδιά), συνελήφθησαν. Ένας μεγάλος αριθμός απολύθηκε ενώ γύρω στους 28.000 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή στις αφρικανικές αποικίες από όπου και πέθαναν από τις κακουχίες και τις επιδημίες. Ο Δ. Παπαθανασίου, ο υπερασπιστής της Κομμούνας μέσα από άρθρα του στην εφημερίδα του «ΜΕΛΛΟΝ», (γραμμένα μεταξύ του Ιούνη και Ιούλη του 1871), μεταφέρει τις ειδήσεις τις εποχής που μιλάνε για μαζικές εκτελέσεις ακόμα και όλων των κατοίκων ολόκληρων συνοικιών, χωρίς διάκριση φύλου ή ηλικίας.

«Η Κομμούνα υπέκυψε και γνωρίζουμε πώς εκδικήθηκε η αστική τάξη για το φόβο που της προκάλεσε ο λαός όταν ξέφυγε από τον ζυγό των κυβερνώντων. Αποδείχτηκε ότι στη σύγχρονη κοινωνία υπάρχουν στην πραγματικότητα δύο μόνο τάξεις: από τη μια μεριά οι άνθρωποι που εργάζονται, που δίνουν στον αστό πάνω από το μισό από ό,τι παράγουν, και που μολαταύτα συγχωρούν πολύ εύκολα τα εγκλήματα των αφεντικών τους-από την άλλη, οι αργόσχολοι, οι χορτάτοι, παρακινούμενοι από τα ένστικτα άγριου θηρίου, μισούν τους σκλάβους τους κι είναι έτοιμοι να τους σφάξουν σα να είναι θηράματα.

Μόλις περικύκλωσαν το λαό του Παρισιού και μόλις έφραξαν κάθε οδό διαφυγής, αμόλησαν τους αποκτηνωμένους από τη στρατώνα και το κρασί στρατιώτες και τους είπαν δημόσια στο κοινοβούλιο: «Σκοτώστε αυτούς τους λύκους, τις λύκαινες και τα λυκόπουλα!» (Πιότρ Κροπόκτιν)

Σε αρκετές άλλες πόλεις δημιουργήθηκαν παρόμοιες κομμούνες οι οποίες κατεστάλησαν και αυτές. Στις 19 Μαρτίου ανακηρύσσεται η Κομμούνα στη Λυών που θα κρατήσει μέχρι τις 25 Μαρτίου. Θα ηττηθεί υστέρα από σκληρές οδομαχίες και μαζικές εκτελέσεις κομμουνάρων.Στο Σεντ-Ετιέν, η Κομμούνα κράτησε μόνο δύο ημέρες, από τις 26 έως τις 28 Μαρτίου, ενώ στη Μασσαλία, από τις 22 Μαρτίου έως τις 4 Απριλίου. Έληξε με ύστερα από μια αιματηρή μάχη. Ο Γκαστόν Γκρεμιέ είναι ένας απ’ αυτούς δεκάδες κομμουνάρους που τουφεκίστηκαν. Στο αίμα θα πνιγεί επίσης και το κίνημα στην Ναρμπόν, το Περπινιάν και το Μπερζιέρ. Σε πολλές άλλες πόλεις της Γαλλίας, οι εργάτες με διαδηλώσεις εκδηλώνουν τη συμπάθεια τους στο επαναστατημένο Παρίσι.

«…Κι έτσι η Κομμούνα ερείπωσε και ο κόσμος ορφάνεψε». (Αρθούρος Ρεμπώ)

________________________________
Shafer A. David 2005, The Paris Commune: French politics, culture, and society at the crossroads of the revolutionary tradition and revolutionary socialism. Palgrave Macmillan.
[*] Πολιτικό Καφενείο, Το χρονικό
[1] Η Παρισινή Κομμούνα του 1871, Anarkismo.net)
[2] Καρλ Μάρξ, Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία, εκδόσεις «Στοχαστής»
[3] Πιότρ Κροπόκτιν: Η Παρισινή Κομμούνα

 Του Murray Bookchin   

Οι αναρχικοί είναι λίγοι. Συνήθως αντιμετωπίζονται με δυσπιστία. Καλλιεργούν μια ουτοπία η οποία στα μάτια των πολλών φαίνεται απραγματοποίητη. Η ιστορία τους έχει σημαδευτεί από πολλές ήττες. Σήμερα όμως πολλά κοινωνικά κινήματα  βασίζονται σε ελευθεριακές ιδέες και πράξεις.

«Τώρα πια ο αναρχισμός (…) καταλαμβάνει τη θέση που ανήκε στον μαρξισμό την εποχή των κινημάτων της δεκαετίας του ‘60: ακόμη και κάποιος που δεν θεωρείται αναρχικός προσφεύγει σε αναρχικές ιδέες και αυτοπροσδιορίζεται σε σχέση με αυτές», έγραψε πρόσφατα ο νεοϋορκέζος ανθρωπολόγος David Graeber,  ένας από τους διανοούμενους στους οποίους αναφέρεται το κίνημα Occupy Wall Street.
Η φράση μπορεί να φανεί καρπός της αισιόδοξης βούλησης ενός στρατευμένου αναρχικού, είναι όμως επίσης αλήθεια ότι στο πρόσφατο χρονικό των κοινωνικών κινημάτων όλο και πιο συχνά εμφανίζονται στοιχεία της ελευθεριακής σκέψης : η αρχή της αυτοδιαχείρισης, οι συναινετικές αποφάσεις, η απόρριψη των ιεραρχιών.
Ο αναρχισμός, με καθυστέρηση αρκετών χρόνων, φαίνεται να επηρεάζεται από τα αποτελέσματα του 1989. «Τα τελευταία 15 χρόνια ο αναρχισμός βρίσκεται σε ανάκαμψη», παρατηρεί ο Gabriel Kuhn, αναρχικός φιλόσοφος αυστριακής καταγωγής. Η πτώση των κομουνιστικών καθεστώτων έδωσε κατά κάποιο τρόπο δίκιο στους αναρχικούς.
Η παραδοσιακή μαρξιστική σκέψη έχασε τη λάμψη της.
«Τη δεκαετία του ‘90 πολλοί συμμερίζονταν τις κριτικές στον αυταρχικό σοσιαλισμό, αλλά κρατούσαν τις αποστάσεις τους από τον αναρχισμό. Τον θεωρούσαν ουτοπικό, ρομαντικό και χαοτικό. Χρησιμοποίησαν όμως πολλά στοιχεία από τον αναρχισμό: τη δημοκρατία της βάσης, την οριζόντια οργάνωση, τη δυσπιστία απέναντι στις ιεραρχίες και τους πολιτικούς, και επίσης την αρχή της άμεσης δράσης », λέει ο Kuhn.
Συνάντησα τον  Gabriel Kuhn στο Saint-Imier, που βρίσκεται στο τμήμα της ελβετικής οροσειράς του Γιούρα (Jura) [1]  που ανήκει στο καντόνι της Βέρνης, στην πρόσφατη διεθνή αναρχική συνάντηση που οργανώθηκε με την ευκαιρία των 140 χρόνων από το συνέδριο που γέννησε την αντιαυταρχική Διεθνή.
Εδώ ξεκίνησε η πρώτη περίοδος της ιστορίας του αναρχικού κινήματος, η οποία σηματοδοτήθηκε από μια σημαντική παρουσία αναρχικών στο εργατικό κίνημα μερικών χωρών και από τις επαναστατικές εμπειρίες της κομούνας του Παρισιού, των σοβιέτ  στην Ουκρανία και της ισπανικής επανάστασης. Μια περίοδος η οποία μπορούμε να θεωρήσουμε  ότι ολοκληρώθηκε με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Από τον ταξικό αγώνα στην κοινωνική εξέγερση

Η αναρχική σκέψη θα επανεμφανιστεί στα κινήματα της δεκαετίας του ‘60 στα οποία ήταν ισχυρή η ελευθεριακή  τάση. « Στο πλαίσιο της νέας αριστεράς του ‘68 ο αναρχισμός αλλάζει χαρακτήρα. Τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά αποκτούν σημαντικότερο ρόλο. Η εξέγερση ενάντια στην αστική οργάνωση της κοινωνίας (ordine borghese) υποσκελίζει την παράδοση του ταξικού αγώνα», σημειώνει ο Gabriel Kuhn. Ο αναρχισμός επηρεάζει τη νέα αριστερά κι επηρεάζεται κι εκείνος με τη σειρά του. Το κίνημα ανοίγεται σε νέες προοπτικές. « Η παραδοσιακή κεντρικότητα των οικονομικών ζητημάτων αντιμετωπίζεται με περισσότερο κριτική ματιά, η προσοχή μετατοπίζεται και προς άλλες μορφές κυριαρχίας: την πατριαρχία, το ρατσισμό, τις έμφυλες διακρίσεις, την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος».
Μετά το ‘68 ο αναρχισμός γίνεται πιο ποικιλόχρωμος και ανακαλύπτει εκ νέου όψεις της κλασικής ελευθεριακής σκέψης που είχαν ως τότε μάλλον υποβαθμιστεί: παραδείγματος χάρη τις σκέψεις γύρω από τη σεξουαλικότητα του Erich Mühsam [2], τον πρόδρομο οικολογισμό του Elisée Reclus [3] ή στην Ελβετία, τις πρωτοβουλίες της Margarethe Hardegger [4]  υπέρ του ελέγχου των γεννήσεων . «Υπάρχουν κάποιοι κύκλοι γενεών: το ‘68 είναι μια σημαντική στιγμή, μετά ίσως η δεκαετία του ‘80 με το κίνημα punk, και η δεκαετία του ‘90 με τη ζαπατιστική εξέγερση στο Μεξικό, την εμφάνιση των κινημάτων για μια ‘’άλλη παγκοσμιοποίηση’’ και τον ερχομό του internet», παρατηρεί η  Marianne Enckell, αρχειοθέτρια στο Διεθνές Κέντρο Μελετών για τον Αναρχισμό (CIRA) στη Λοζάνη.
Το όραμα του 19ου αιώνα για μια  μεγάλη επαναστατική αναγέννηση δεν εξαφανίζεται, συνήθως όμως τίθεται σε δεύτερο επίπεδο σε σχέση με τις προσπάθειες να δημιουργηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόνομοι χώροι στην καθημερινότητα. « Όλο και λιγότερο το όραμα της στιγμής της αλλαγής και όλο και περισσότερο η προσπάθεια να φανταστούμε την εφαρμογή των αναρχικών ιδεών στην καθημερινή ζωή», συνοψίζει ο  Edy Zarro, ένας από τους εμπνευστές του αναρχικού εκδοτικού οίκου La Baronata, κι εκείνος στο Saint-Imier μαζί με άλλους συντρόφους από το Ticino. Σε αυτό το πλαίσιο, μάλλον η λέξη κλειδί  είναι η αυτοδιεύθυνση.

Η καθημερινή αναρχία

Τις τελευταίες δεκαετίες το ελευθεριακό κίνημα βρήκε γόνιμο έδαφος για σκέψη και πειραματισμό στις διάφορες αυτοδιαχειριζόμενες πραγματικότητες που αναδύθηκαν στην Ιταλία την Ισπανία κι αλλού. Και χάρη στην οριζόντια και ευέλικτη δομή του, μπόρεσε γρήγορα να αφουγκραστεί και να απορροφήσει τους παλμούς που προέρχονταν από άλλα κοινωνικά κινήματα. « Παραδείγματος χάρη το  Molino ( ένα αυτοδιαχειριζόμενο κοινωνικό κέντρο στο  Ticino από το  1996) είναι πολύ επηρεασμένο από το ζαπατιστικό κίνημα στο Μεξικό. Σύντροφοι και συντρόφισσες πήγαν στην  Chiapas μετεφέροντάς μας ερεθίσματα  τα οποία μπορέσαμε να επεκτείνουμε σε θεωρίες και πρακτικές που είναι μέχρι σήμερα χρήσιμες», διηγείται ο  Paolo Casellini, ένας από τους ακτιβιστές του κοινωνικού κέντρου.
«Αυτό που έχει νόημα για εμάς τους αναρχικούς και ελευθεριακούς είναι η υιοθέτηση μεθόδων οριζόντιας, αυτοδιαχειριζόμενης, χωρίς ανάθεση, συναίνεσης. Δεν είναι ανάγκη να πάμε μακριά, μέχρι το Μεξικό, αρκεί να δούμε αυτό που συμβαίνει στην κοιλάδα Σούζα (Val di Susa), με το κίνημα No Tav (κίνημα που αντιστέκεται ενάντια στη σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας στη Γαλλία και την Ιταλία)», παρατηρεί από την πλευρά του ο Michele Bricòla, ένας από τους συντάκτες του αναρχικού περιοδικού Voce libertaria στο Ticino.
Αναμφίβολα μέσα στο αναρχικό κίνημα το άνοιγμα προς συγγενή κινήματα και η τάση να αποδεσμεύεσαι από την εξουσία αντί να την πολεμάς μετωπικά δεν έχουν την ομόφωνη αποδοχή. Όμως μεγάλο μέρος του αναρχισμού φαίνεται ότι έχει αφήσει πίσω του – αν ποτέ ήταν δικές του –  τις έννοιες της ηγεμονίας που είχαν επεξεργαστεί οι πολιτικές θεωρίες του 19ου αιώνα, προτιμώντας δικτυακές σχέσεις με άλλα κοινωνικά κινήματα. « Κάποτε διακηρύσσαμε τις ιδέες μας τώρα είμαστε εδώ για να μάθουμε», δηλώνει ο Peter Schrembs, εδώ και σαράντα χρόνια ενεργός στο αναρχικό κίνημα στο Ticino.

Ριζοσπαστικός πραγματισμός

«Σε κάθε περίπτωση, οι αναρχικοί αποτελούν μια τέτοια μειοψηφία που αν αρνηθούν να συνεργαστούν με άλλους δεν θα μπορέσουν να κάνουν και πολλά πράγματα. Κι επίσης δεν είναι οι αναρχικοί που θα κάνουν την επανάσταση, αλλά ο κόσμος. Δεν θέλουμε να υποκαταστήσουμε τον κόσμο, δεν είμαστε μια επαναστατική πρωτοπορία», λέει ο Michel Némitz από το αυτοδιαχειριζόμενο πολιτισμικό κέντρο Espace Noir στο St-Imier, ένας από τους οργανωτές της διεθνούς συνάντησης.
Ο αναρχισμός σήμερα μάλλον ευνοεί την πράξη, τη συγκεκριμένη δράση που εμπνέεται από ελευθεριακές μεθοδολογίες. Μια προσέγγιση η οποία έχει ιστορικές ρίζες στο κίνημα. Όπως γράφει ο David Graeber, «ο αναρχισμός επιδίωξε να είναι ένας ηθικός λόγος  πάνω στην επαναστατική πρακτική». Ένας ηθικός λόγος θεμελιωμένος στην προϋπόθεση ότι η ελευθερία δεν μπορεί να κατακτηθεί με αυταρχικά μέσα και ότι η κοινωνική αλλαγή ξεκινάει από την αλλαγή των καθημερινών σχέσεων. Βέβαια, στο αναρχικό κίνημα δεν λείπει η αφέλεια, οι δογματισμοί και μερικές φορές η ασάφεια. Όμως παραμένει ο πιο ριζοσπαστικός ερμηνευτής των θεμελιωδών αρχών της γαλλικής επανάστασης: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη.
«Είμαι πραγματικά ελεύθερος όταν όλα τα ανθρώπινα όντα που με περιβάλλουν, άντρες και γυναίκες, είναι εξίσου ελεύθερα. Η ελευθερία των άλλων ανθρώπων, αντί να αρνείται ή να περιορίζει την ελευθερία μου, είναι απεναντίας η αναγκαία προϋπόθεση και επιβεβαίωσή της» έγραψε ο Μ. Μπακούνιν. Μάλλο σήμερα οι αναρχικοί οικολόγοι θα επέκτειναν αυτή την έννοια της ελευθερίας και στα ζώα, τα δέντρα και τα βουνά.

29 Αυγούστου 2012

(Μετάφραση Ν. Χριστόπουλος)

[1]. Ή ‘’Ζυρά’’ σύμφωνα με τη γαλλόφωνη προφορά.

[2]. Erich Mühsam (1878-1934): Γερμανός επαναστάτης καλλιτέχνης (ποιητής) και αναρχικός. Πρωτοστάτησε στην ‘’επανάσταση των συμβουλίων’’ και τη βραχύβια Συμβουλιακή Δημοκρατία στο Μόναχο το 1918. Το 1933 συλλαμβάνεται από τα ναζιστικά τάγματα εφόδου (SA) για τις διεθνιστικές / ελευθεριακές του απόψεις και βέβαια για την εβραϊκή του καταγωγή και οδηγείται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg όπου δολοφονείται το 1934  μετά από σκληρά βασανιστήρια.

[3]. Elisée Reclus (1830-1905): Φημισμένος γεωγράφος στην εποχή του, θεμελιωτής της σύγχρονης κοινωνικής γεωγραφίας, κομουνάρος στην κομούνα του Παρισιού και αναρχικός. Οι μελέτες του διεύρυναν τους ορίζοντες της επιστήμης της γεωγραφίας θέτοντας στο επίκεντρο της γεωγραφικής σκέψης τη συνάρθρωση των φυσικών με τα κοινωνικά, ιστορικά και ανθρωπολογικά στοιχεία. Το βιβλίο του L’Homme et la Terre  ( Ο Άνθρωπος και η Γη ) ανοίγει με τη φράση: ‘’Ο άνθρωπος είναι η φύση που αυτοσυνειδητοποιείται’’. Ένας πρόδρομος της ‘’κοινωνικής οικολογίας’’.

[4]. Margarethe Faas-Hardegger(1882-1963): Ελβετή ελευθεριακή συνδικαλίστρια (επηρεασμένη από τον γαλλικό επαναστατικό συνδικαλισμό και τις ελευθεριακές ιδέες του Gustav Landauer), φεμινίστρια, ειρηνίστρια και συγγραφέας. Στον συνδικαλιστικό της αγώνα μάχεται και για τα πολιτικά/κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών αλλά και για την αντισύλληψη, την άμβλωση, τον έλεγχο των γεννήσεων, τον ελεύθερο έρωτα, την κατάργηση του στρατού. Καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλακή γιατί βοήθησε δύο γυναίκες να διακόψουν την κύησή τους. Αφιερώθηκε επίσης στην προσπάθεια ίδρυσης αναρχο – κομουνιστικών αγροτικών κοινοτήτων.

Το κείμενο είναι μετάφραση από το αναρχικό περιοδικό VOCE libertaria (No 22, Σεπτέμβριος – Νοέμβριος 2012) που εκδίδεται στο ιταλόφωνο Ticino της Ελβετίας και το οποίο συμμετείχε μαζί με τις εκδόσεις La Baronata από την ίδια πόλη στη Διεθνή αναρχική συνάντηση στο Saint-Imier τον Αύγουστο του 2012. Οι σημειώσεις είναι του μεταφραστή.

Από τις 8 έως τις 12  Αυγούστου του  2012 στο Saint-Imier (ένα μικρό ελβετικό χωριό 4800 κατοίκων που βρίσκεται στην περιοχή των οροσειρών του Γιούρα (Jura) [1] και ανήκει στο καντόνι  της Βέρνης), πραγματοποιήθηκε η Διεθνής Συνάντηση του Αναρχισμού. Ο τόπος δεν επιλέχτηκε τυχαία, 140 χρόνια πριν, το 1872 στο Saint-Imier, οργανώθηκε η πρώτη Aντιαυταρχική Διεθνής, ως απάντηση στη συγκεντρωτική και απολυταρχική Διεθνή του Μαρξ. Η Οργανωτική Επιτροπή της Διεθνούς  Συνάντησης Του Αναρχισμού στο St. Imier 2012 στο κάλεσμά της ανέφερε:

Η  ομοσπονδία του Γιούρα (Jura)
Η Διεθνής Ένωση των Εργαζομένων (AIT ή IWA στην αγγλική) ιδρύθηκε το 1864. Αμέσως συγκροτήθηκαν τμήματά της στις πόλεις Chaux-De-Fonds, Locle, St-Imier και άλλες περιοχές των ελβετικών οροσειρών του  Γιούρα. Πολλοί από τους εργάτες και τις εργάτριες που προσχώρησαν ήταν ακόμη κατ’ οίκον εργαζόμενοι/ες (ωρολογοποιοί). Τους άρεσε το διάβασμα και εμφορούνταν από ένα πνεύμα ανεξαρτησίας. Η συνάντησή τους με τον Μπακούνιν, ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή το 1869 , δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Η σύγκλιση των απόψεων που -αυτοί/αυτές- ανακάλυψαν κατέστησε την Ομοσπονδία του Γιούρα τον, αντιτιθέμενο στην μαρξιστική τάση, ελευθεριακό πόλο της AIT. Η αντίθεσή τους, εξαγρίωσε τον Μαρξ ο οποίος έκανε ότι μπορούσε για να εξαφανίσει αυτό το ρεύμα. Το 1872 νόμιζε ότι πέτυχε το στόχο του. Στο συνέδριο που έγινε στην Χάγη, κατάφερε να συγκεντρώσει το μέγιστο των αντιπροσώπων που απαιτούνταν, από τους οποίους μερικοί/ες παρουσιάστηκαν ως εκπρόσωποι τμημάτων τα οποία κατόπιν αποδείχτηκαν ανύπαρκτα. Χάρη σε αυτή την πλαστή πλειοψηφία πετυχαίνει την ψήφιση του αποκλεισμού του Μπακούνιν, του Τζέιμς  Γκιγιώμ και για μια χούφτα ψήφους παραλίγο και του  Adhemar Schiwitzgubel (και οι τρεις ήταν  αντιπρόσωποι της ομοσπονδίας του Γιούρα). Σοκαρισμένα, τα τμήματα της αντιαυταρχικής τάσης της AIT, ανάμεσά τους εκείνα της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας, του Βελγίου και των Ηνωμένων Πολιτειών, οργανώνουν ένα συνέδριο στο  Saint-Imier όπου οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι ξεκάθαρα ελευθεριακές. Η αντιαυταρχική AIT επιβίωσε απέναντι στη μαρξιστική τάση μέχρι το τέλος του αιώνα. Εκατόν σαράντα χρόνια μετά από το συνέδριο στο  Saint-Imier η εκμετάλλευση και η αλλοτρίωση των εργαζόμενων ανδρών και γυναικών  είναι το ίδιο βάναυσες. Η μαρξιστική αυταπάτη διαλύθηκε μαζί με τις κομουνιστικές δικτατορίες. Ο καπιταλισμός ζει από κρίση σε κρίση: κοινωνική κρίση, πολιτική κρίση, στις οποίες τώρα πια προστίθεται και η οικολογική κρίση’’.

Στη συνάντηση το 2012 συμμετείχαν πάνω από 3000 άτομα και μέσα σε πέντε μέρες έγιναν ενενήντα περίπου ομιλίες/συναντήσεις/συζητήσεις, 26 αυναυλίες και μουσικές παραστάσεις, 24 προβολές ( συν τριάντα επιπλέον που προβάλλονταν κυκλικά) και μια μεγάλη έκθεση βιβλίου στο χώρο ενός παγοδρομίου. Εν κατακλείδι ένα πλήθος σχέσεων, εμπειριών, προταγμάτων, συζητήσεων κάθε είδους: από τον συνδικαλισμό, στον αναρχοφεμινισμό, από τα ελευθεριακά σχολεία, στην αυτοδιαχείριση, από τη δράση των συντρόφων σε όλη την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία, την Αμερική, στις συναντήσεις της IFA (Διεθνής των Αναρχικών Ομοσπονδιών) και της Organisation socialiste libertaire (Ελευθεριακή Σοσιαλιστική Οργάνωση).

Από το αναρχικό περιοδικό Voce libertaria που εκδίδεται στο ιταλόφωνο Ticino της Ελβετίας και το οποίο συμμετείχε μαζί με τις εκδόσεις La Baronata από την ίδια πόλη στη Διεθνή αναρχική συνάντηση στο Saint-Imier τον Αύγουστο του 2012 , δημοσιεύουμε  το κείμενο του Andrea Tognina, σχετικά με  τις προβληματικές που αναδύθηκαν στη συνάντηση  αλλά και τη γενικότερη κατάσταση του αναρχισμού σήμερα. Οι σημειώσεις είναι του μεταφραστή.

ΜΙΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΙΔΕΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Του Andrea Tognina

Οι αναρχικοί είναι λίγοι. Συνήθως αντιμετωπίζονται με δυσπιστία. Καλλιεργούν μια ουτοπία η οποία στα μάτια των πολλών φαίνεται απραγματοποίητη. Η ιστορία τους έχει σημαδευτεί από πολλές ήττες. Σήμερα όμως πολλά κοινωνικά κινήματα  βασίζονται σε ελευθεριακές ιδέες και πράξεις.

«Τώρα πια ο αναρχισμός (…) καταλαμβάνει τη θέση που ανήκε στον μαρξισμό την εποχή των κινημάτων της δεκαετίας του ‘60: ακόμη και κάποιος που δεν θεωρείται αναρχικός προσφεύγει σε αναρχικές ιδέες και αυτοπροσδιορίζεται σε σχέση με αυτές», έγραψε πρόσφατα ο νεοϋορκέζος ανθρωπολόγος David Graeber,  ένας από τους διανοούμενους στους οποίους αναφέρεται το κίνημα Occupy Wall Street.
Η φράση μπορεί να φανεί καρπός της αισιόδοξης βούλησης ενός στρατευμένου αναρχικού, είναι όμως επίσης αλήθεια ότι στοιχεία της ελευθεριακής σκέψης όλο και πιο συχνά εμφανίζονται στο πρόσφατο χρονικό των κοινωνικών κινημάτων : η αρχή της αυτοδιαχείρισης, οι συναινετικές αποφάσεις, η απόρριψη των ιεραρχιών.
Ο αναρχισμός, με καθυστέρηση αρκετών χρόνων, φαίνεται να επηρεάζεται από τα αποτελέσματα του 1989. «Τα τελευταία 15 χρόνια ο αναρχισμός βρίσκεται σε ανάκαμψη», παρατηρεί ο Gabriel Kuhn, αναρχικός φιλόσοφος αυστριακής καταγωγής. Η πτώση των κομουνιστικών καθεστώτων έδωσε κατά κάποιο τρόπο δίκιο στους αναρχικούς.
Η παραδοσιακή μαρξιστική σκέψη έχασε τη λάμψη της.
«Τη δεκαετία του ‘90 πολλοί συμμερίζονταν τις κριτικές στον αυταρχικό σοσιαλισμό, αλλά κρατούσαν τις αποστάσεις τους από τον αναρχισμό. Τον θεωρούσαν ουτοπικό, ρομαντικό και χαοτικό. Χρησιμοποίησαν όμως πολλά στοιχεία από τον αναρχισμό: τη δημοκρατία της βάσης, την οριζόντια οργάνωση, τη δυσπιστία απέναντι στις ιεραρχίες και τους πολιτικούς, και επίσης την αρχή της άμεσης δράσης », λέει ο Kuhn.
Συνάντησα τον  Gabriel Kuhn στο Saint-Imier, που βρίσκεται στο τμήμα της ελβετικής οροσειράς του Γιούρα (Jura)  που ανήκει στο καντόνι της Βέρνης, στην πρόσφατη διεθνή αναρχική συνάντηση που οργανώθηκε με την ευκαιρία των 140 χρόνων από το συνέδριο που γέννησε την αντιαυταρχική Διεθνή.
Εδώ ξεκίνησε η πρώτη περίοδος της ιστορίας του αναρχικού κινήματος, η οποία σηματοδοτήθηκε από μια σημαντική παρουσία αναρχικών στο εργατικό κίνημα μερικών χωρών και από τις επαναστατικές εμπειρίες της κομούνας του Παρισιού, των σοβιέτ (συμβουλίων) στην Ουκρανία και της ισπανικής επανάστασης. Μια περίοδος η οποία μπορούμε να θεωρήσουμε  ότι ολοκληρώθηκε με το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

Από τον ταξικό αγώνα στην κοινωνική εξέγερση

Η αναρχική σκέψη θα επανεμφανιστεί στα κινήματα της δεκαετίας του ‘60 στα οποία ήταν ισχυρή η ελευθεριακή  τάση. « Στο πλαίσιο της νέας αριστεράς του ‘68 ο αναρχισμός αλλάζει χαρακτήρα. Τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά αποκτούν σημαντικότερο ρόλο. Η εξέγερση ενάντια στην αστική οργάνωση της κοινωνίας (ordine borghese) υποσκελίζει την παράδοση του ταξικού αγώνα», σημειώνει ο Gabriel Kuhn. Ο αναρχισμός επηρεάζει τη νέα αριστερά κι επηρεάζεται κι εκείνος με τη σειρά του. Το κίνημα ανοίγεται σε νέες προοπτικές. « Η παραδοσιακή κεντρικότητα των οικονομικών ζητημάτων αντιμετωπίζεται με περισσότερο κριτική ματιά, η προσοχή μετατοπίζεται και προς άλλες μορφές κυριαρχίας: την πατριαρχία, το ρατσισμό, τις έμφυλες διακρίσεις, την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος».
Μετά το ‘68 ο αναρχισμός γίνεται πιο ποικιλόχρωμος και ανακαλύπτει εκ νέου όψεις της κλασικής ελευθεριακής σκέψης που είχαν ως τότε μάλλον υποβαθμιστεί: παραδείγματος χάρη τις σκέψεις γύρω από τη σεξουαλικότητα του Erich Mühsam [2], τον πρόδρομο οικολογισμό του Elisée Reclus [3] ή στην Ελβετία, τις πρωτοβουλίες της Margarethe Hardegger [4]  υπέρ του ελέγχου των γεννήσεων . «Υπάρχουν κάποιοι κύκλοι γενεών : το ‘68 είναι μια σημαντική στιγμή, μετά ίσως η δεκαετία του ‘80 με το κίνημα punk, και η δεκαετία του ‘90 με τη ζαπατιστική εξέγερση στο Μεξικό, την εμφάνιση των κινημάτων για μια ‘’άλλη παγκοσμιοποίηση’’ και τον ερχομό του internet», παρατηρεί η  Marianne Enckell, αρχειοθέτρια στο Διεθνές Κέντρο Μελετών για τον Αναρχισμό (CIRA) στη Λοζάνη.
Το όραμα του 19ου αιώνα για μια  μεγάλη επαναστατική αναγέννηση δεν εξαφανίζεται, συνήθως όμως τίθεται σε δεύτερο επίπεδο σε σχέση με τις προσπάθειες να δημιουργηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο αυτόνομοι χώροι στην καθημερινότητα. « Όλο και λιγότερο το όραμα της στιγμής της αλλαγής και όλο και περισσότερο η προσπάθεια να φανταστούμε την εφαρμογή των αναρχικών ιδεών στην καθημερινή ζωή», συνοψίζει ο  Edy Zarro, ένας από τους εμπνευστές του αναρχικού εκδοτικού οίκου La Baronata, κι εκείνος στο Saint-Imier μαζί με άλλους συντρόφους από το Ticino. Σε αυτό το πλαίσιο, μάλλον η λέξη κλειδί  είναι η αυτοδιεύθυνση.

Η καθημερινή αναρχία

Τις τελευταίες δεκαετίες το ελευθεριακό κίνημα βρήκε γόνιμο έδαφος για σκέψη και πειραματισμό στις διάφορες αυτοδιαχειριζόμενες πραγματικότητες που αναδύθηκαν στην Ιταλία την Ισπανία κι αλλού. Και χάρη στην οριζόντια και ευέλικτη δομή του, μπόρεσε γρήγορα να αφουγκραστεί και να απορροφήσει τους παλμούς που προέρχονταν από άλλα κοινωνικά κινήματα. « Παραδείγματος χάρη το  Molino ( ένα αυτοδιαχειριζόμενο κοινωνικό κέντρο στο  Ticino από το  1996) είναι πολύ επηρεασμένο από το ζαπατιστικό κίνημα στο Μεξικό. Σύντροφοι και συντρόφισσες πήγαν στην  Chiapas μετεφέροντάς μας ερεθίσματα  τα οποία μπορέσαμε να επεκτείνουμε σε θεωρίες και πρακτικές που είναι μέχρι σήμερα χρήσιμες», διηγείται ο  Paolo Casellini, ένας από τους ακτιβιστές του κοινωνικού κέντρου.
«Αυτό που έχει νόημα για εμάς τους αναρχικούς και ελευθεριακούς είναι η υιοθέτηση μεθόδων οριζόντιας, αυτοδιαχειριζόμενης, χωρίς ανάθεση, συναίνεσης. Δεν είναι ανάγκη να πάμε μακριά, μέχρι το Μεξικό, αρκεί να δούμε αυτό που συμβαίνει στη Val di Susa, με το κίνημα No Tav (κίνημα που αντιστέκεται ενάντια στη σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας στη Γαλλία και την Ιταλία)», παρατηρεί από την πλευρά του ο Michele Bricòla, ένας από τους συντάκτες του αναρχικού περιοδικού Voce libertaria στο Ticino.
Αναμφίβολα μέσα στο αναρχικό κίνημα το άνοιγμα προς συγγενή κινήματα και η τάση να αποδεσμεύεσαι από την εξουσία αντί να την πολεμάς μετωπικά δεν έχουν την ομόφωνη αποδοχή. Όμως μεγάλο μέρος του αναρχισμού φαίνεται ότι έχει αφήσει πίσω του – αν ποτέ ήταν δικές του –  τις έννοιες της ηγεμονίας που είχαν επεξεργαστεί οι πολιτικές θεωρίες του 19ου αιώνα, προτιμώντας δικτυακές σχέσεις με άλλα κοινωνικά κινήματα. « Κάποτε διακηρύσσαμε τις ιδέες μας τώρα είμαστε εδώ για να μάθουμε», δηλώνει ο Peter Schrembs, εδώ και σαράντα χρόνια ενεργός στο αναρχικό κίνημα στο Ticino.

Ριζοσπαστικός πραγματισμός

«Σε κάθε περίπτωση, οι αναρχικοί αποτελούν μια τέτοια μειοψηφία που αν αρνηθούν να συνεργαστούν με άλλους δεν θα μπορέσουν να κάνουν και πολλά πράγματα. Κι επίσης δεν είναι οι αναρχικοί που θα κάνουν την επανάσταση, αλλά ο κόσμος. Δεν θέλουμε να υποκαταστήσουμε τον κόσμο, δεν είμαστε μια επαναστατική πρωτοπορία», λέει ο Michel
Némitz από το αυτοδιαχειριζόμενο πολιτισμικό κέντρο Espace Noir
στο St-Imier, ένας από τους οργανωτές της διεθνούς συνάντησης.
Ο αναρχισμός σήμερα μάλλον ευνοεί την πράξη, τη συγκεκριμένη δράση που εμπνέεται από ελευθεριακές μεθοδολογίες. Μια προσέγγιση η οποία έχει ιστορικές ρίζες στο κίνημα. Όπως γράφει ο David Graeber, «ο αναρχισμός επιδίωξε να είναι ένας ηθικός λόγος  πάνω στην επαναστατική πρακτική». Ένας ηθικός λόγος θεμελιωμένος στην προϋπόθεση ότι η ελευθερία δεν μπορεί να κατακτηθεί με αυταρχικά μέσα και ότι η κοινωνική αλλαγή ξεκινάει από την αλλαγή των καθημερινών σχέσεων. Βέβαια, στο αναρχικό κίνημα δεν λείπει η αφέλεια, οι δογματισμοί και μερικές φορές η ασάφεια. Όμως παραμένει ο πιο ριζοσπαστικός ερμηνευτής των θεμελιωδών αρχών της γαλλικής επανάστασης: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη.
«Είμαι πραγματικά ελεύθερος όταν όλα τα ανθρώπινα όντα που με περιβάλλουν, άντρες και γυναίκες, είναι εξίσου ελεύθερα. Η ελευθερία των άλλων ανθρώπων, αντί να αρνείται ή να περιορίζει την ελευθερία μου, είναι απεναντίας η αναγκαία προϋπόθεση και επιβεβαίωσή της» έγραψε ο Μ. Μπακούνιν. Μάλλο σήμερα οι αναρχικοί οικολόγοι θα επέκτειναν αυτή την έννοια της ελευθερίας και στα ζώα, τα δέντρα και τα βουνά.

29 Αυγούστου 2012

[1]. Ή ‘’Ζυρά’’ σύμφωνα με τη γαλλόφωνη προφορά.

[2]. Erich Mühsam (1878-1934): Γερμανός επαναστάτης καλλιτέχνης (ποιητής) και αναρχικός. Πρωτοστάτησε στην ‘’επανάσταση των συμβουλίων’’ και τη βραχύβια Συμβουλιακή Δημοκρατία στο Μόναχο το 1918. Το 1933 συλλαμβάνεται από τα ναζιστικά τάγματα εφόδου (SA) για τις διεθνιστικές / ελευθεριακές του απόψεις και βέβαια για την εβραϊκή του καταγωγή και οδηγείται στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Oranienburg όπου δολοφονείται το 1934  μετά από σκληρά βασανιστήρια.

[3]. Elisée Reclus (1830-1905): Φημισμένος γεωγράφος στην εποχή του, θεμελιωτής της σύγχρονης κοινωνικής γεωγραφίας, κομουνάρος στην κομούνα του Παρισιού και αναρχικός. Οι μελέτες του διεύρυναν τους ορίζοντες της επιστήμης της γεωγραφίας θέτοντας στο επίκεντρο της γεωγραφικής σκέψης τη συνάρθρωση των φυσικών με τα κοινωνικά, ιστορικά και ανθρωπολογικά στοιχεία. Το βιβλίο του L’Homme et la Terre  ( Ο Άνθρωπος και η Γη ) ανοίγει με τη φράση: ‘’Ο άνθρωπος είναι η φύση που αυτοσυνειδητοποιείται’’. Ένας πρόδρομος της ‘’κοινωνικής οικολογίας’’.

[4]. Margarethe Faas-Hardegger(1882-1963): Ελβετή ελευθεριακή συνδικαλίστρια (επηρεασμένη από τον γαλλικό επαναστατικό συνδικαλισμό και τις ελευθεριακές ιδέες του Gustav Landauer), φεμινίστρια, ειρηνίστρια και συγγραφέας. Στον συνδικαλιστικό της αγώνα μάχεται και για τα πολιτικά/κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών αλλά και για την αντισύλληψη, την άμβλωση, τον έλεγχο των γεννήσεων, τον ελεύθερο έρωτα, την κατάργηση του στρατού. Καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλακή γιατί βοήθησε δύο γυναίκες να διακόψουν την κύησή τους. Αφιερώθηκε επίσης στην προσπάθεια ίδρυσης αναρχο – κομουνιστικών αγροτικών κοινοτήτων.

 (Μετάφραση Ν. Χριστόπουλος)

τoυ Αντρέα Πάπι*