Category Archives: Αναδημοσιεύσεις

Πολυτεχνείο 1973. Η απαρχή του αυτόνομου κινήματος

Αυτό που χαρακτήρίζε τις τρεις ημέρες της εξέγερσης ήταν η άμεση συμμετοχή των ανθρώπων στη διεκδίκηση της ελευθερίας και η συνειδητοποίση ότι σε αυτόν τον αγώνα χρειάζεται η συμμετοχή των ευρύτερων στρωμάτων του πληθυσμού.
Η αντίληψη όμως αυτή συνάντησε αντιδράσεις από τα παραδοσιακά κόμματα, κυρίως της Αριστεράς, διότι υπερβαίνει τη λογική τους και τον έλεγχο που εξ ορισμού αυτά θέλουν να επιβάλουν σε κάθε μαζική εκδήλωση και πολιτική κινητοποίηση. Και εδώ βρίσκεται ένα χαρακτηριστικό του Αντιδικτατορικού Φοιτητικού Κινήματος: αντιπαρατίθεται στις κομματικές τακτικές και υπερβαίνει τους στενούς προκαθορισμένους ορίζοντες οιασδήποτε μορφής.

του Γιώργου Ν. Οικονόμου

Ένα σημαντικό ζήτημα που πρέπει να διευκρινισθεί για την κατάληψη και την εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 είναι ο πολιτικός χαρακτήρας και η πολιτική τους σημασία. Χωρίς την διερεύνηση και την κατανόηση αυτών των βασικών ζητημάτων παραμένουμε στον χώρο των γεγονότων, των προσωπικών διαθέσεων ή συναισθημάτων, στον επετειακό και «εορταστικό» χαρακτήρα, που έχουν επιβληθεί, ήδη αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, από κόμματα, κρατικές υπηρεσίας και ΜΜΕ. Η δευκρίνιση αυτή θα αποκαταστήσει τη μοναδικότητα και την πρωτοτυπία της εξέγερσης, η οποία υπερβαίνει ακριβώς τα κόμματα, τις κρατικές υπηρεσίες, τα ΜΜΕ και αντιπαρατίθεται σε αυτά.

Ο πολιτικός χαρακτήρας

Αυτό που χαρακτηρίζει τις τρείς ημέρες της εξέγερσης είναι η άμεση συμμετοχή των ανθρώπων στη διεκδίκηση της ελευθερίας. Διεκδίκηση που διακατέχεται από πάθος, οργή, αυταπάρνηση και δράση. Ταυτοχρόνως όμως από συνειδητοποίση ότι σε αυτόν τον αγώνα χρειάζεται η συμμετοχή των ευρύτερων στρωμάτων του πληθυσμού. Αυτήν την σημασία έχει άλλωστε και η κατάληψη: να αποτελέσει πόλο συσπείρωσης για αυτούς που δεν επιθυμούν τη δικτατορία και θέλουν την ανατροπή της. Η αντίληψη όμως αυτή συναντά αντιδράσεις από τα παραδοσιακά κόμματα, κυρίως της Αριστεράς, διότι υπερβαίνει τη λογική τους και τον έλεγχο που εξ ορισμού αυτά θέλουν να επιβάλουν σε κάθε μαζική εκδήλωση και πολιτική κινητοποίηση. Και εδώ βρίσκεται ένα χαρακτηριστικό του Αντιδικτατορικού Φοιτητικού Κινήματος: αντιπαρατίθεται στις κομματικές τακτικές και υπερβαίνει τους στενούς προκαθορισμένους ορίζοντες οιασδήποτε μορφής. Στην αντιπαράθεση αυτή αυτοσυγκροτείται, αυτοοργανώνεται και αυτοκαθορίζεται. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, παρά τις αντίθετες κομματικές «γραμμές» γίνεται η κατάληψη του Πολυτεχνείου.
Η κατάληψη και η εξέγερση δεν ελέγχονται ούτε καθοδηγούνται από κάποιο κόμμα ή οργάνωση. Είναι το μοναδικό πολιτικό γεγονός μείζονος σημασίας στη νεοελληνική ιστορία που οφείλεται στο αυθόρμητο και στην πρωτοβουλιακή δράση των ανθρώπων. Πράγματι, στις εκκλήσεις του ραδιοφωνικού σταθμού ο κόσμος συρρέει στο Πολυτεχνείο, το πλαισιώνει, ενεργοποιείται, λαμβάνει πρωτοβουλίες. Για πρώτη φορά από τον Απρίλιο 1967 εκφράζεται με όποιον τρόπο μπορεί: φωνάζει συνθήματα κατά της δικτατορίας και των Αμερικανών, γράφει σε χαρτιά, στα διερχόμενα λεωφορεία και τρόλεϋ συνθήματα που μεταφέρονται σε όλη την Αθήνα, συζητά, σκέπτεται για πρώτη φορά ελεύθερα, ορθώνει οδοφράγματα, συγκρούεται με τις δυνάμεις καταστολής. Ο κόσμος έχει θραύσει την επί εξήμισυ έτη κρούστα της σιωπής και του φόβου, το κέλυφος της δυσπιστίας και της απάθειας. Έχει αποτινάξει όλα όσα τον κρατούσαν δέσμιο και εκφράζεται για πρώτη φορά ελεύθερα, δρα, βοηθά, συνεισφέρει με όποιον τρόπο μπορεί. Εκδηλώνει και αξιοποιεί τις καλύτερες πλευρές του εαυτού του: την αλληλεγγύη, τη φιλία, την ανιδιοτελή προσφορά, τη φαντασία, τον έρωτα, τη δημιουργία. Εκπληκτικό φαινόμενο που σε παρασέρνει, σε διαποτίζει ολόκληρο, σε συναδελφώνει με τον διπλανό σου, τον πριν από λίγο αγνωστό σου. Παντού ξεχειλίζει η ηδονή της ελευθερίας, η χαρά της δράσης, η μέθη της δημιουργίας, η συνείδηση ότι δημιουργείς ιστορία.
Η ίδια κατάσταση και στο εσωτερικό του Πολυτεχνείου. Η δυναμική και η λειτουργία της κατάληψης στηρίζεται στην αυτοοργάνωση και αυτοδιεύθυνση. Διαρκείς συνελεύσεις των σχολών, εκλογή επιτροπών και Συντονιστικής Επιτροπής με εικοσιτετράωρη θητεία. Συγκρότηση επιτροπών για τη σίτιση, την περιφρούρηση, για τις πρώτες βοήθειες και το φαρμακείο, τον έρανο κ.ά. Τα άτομα που συγκροτούν την Συντονιστική είναι εντολοδόχοι των γενικών συνελεύσεων, οι οποίες είναι τα κυρίαρχα όργανα που λαμβάνουν τις καθοριστικές αποφάσεις. Έτσι διασφαλίζεται η βούληση και η θέληση των ανθρώπων, της βάσης. Δεν καθοδηγεί καμία κομματική οργάνωση, δεν χειραγωγεί ουδείς «ηγέτης», ουδεμία έξωθεν εξουσία κινεί τα νήματα. Η άμεση δημοκρατία στην πράξη, η αυτονομία.
H πολιτική σημασία
Η κατάληψη και η εξέγερση ανέδειξε ορισμένα στοιχεία σημαντικά για πολιτικό στοχασμό και μελλοντικές δράσεις. Ανέδειξε τη δύναμη της αυτοοργάνωσης και του αυτοκαθορισμού. Αυτά συνιστούν την πολιτική σημασία και παρακαταθήκη της εξέγερσης, που πρέπει να διασωθούν και να αποτελέσουν εφαλτήριο για μελλοντικές δράσεις. Η αυτοοργάνωση και ο αυτοκαθορισμός ήταν τα γενεσιουργά αίτια για τη δυναμική ανάδυση του Αντιδικτατορικού Φοιτητικού Κινήματος, που αποτέλεσε την μόνη ικανή δύναμη να αντιπαρατεθεί στο δικτατορικό καθεστώς και να το κλονίσει. Ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν στην κατάληψη και στην εξέγερση, στη δημιουργία μιας εκρηκτικής δυναμικής, η οποία απελευθέρωσε κρυμμένες δυνάμεις, ασυνείδητες δυνατότητες, φαντασία, δημιουργικό πάθος και πολιτική αποτελεσματικότητα.
Οι συλλογικές ικανότητες και αρετές εκφράζονται μόνο σε δημόσιο συλλογικό χώρο και όχι σε ιδιωτικές συναναστροφές, κομματικές οργανώσεις και κοινοβούλια. Είναι δε ασυγκρίτως ανώτερες από τις «τεχνικές» των επαγγελματιών πολιτικών, των γραφειοκρατών και των κομματικών στελεχών. Ο αυτοπροσδιορισμός και η αυτοσυγκρότηση είναι ο μόνος δρόμος για να εξέλθει ο άνθρωπος από την θεσμισμένη και την εσωτερικευμένη ετερονομία. Για να απεγκλωβισθεί από την τυραννική κυριαρχία των κομμάτων, των «αντιπροσώπων», των ΜΜΕ και των ιδεολογιών. Για να απελευθερωθεί από την οικονομική και πολιτική ολιγαρχία που λυμαίνονται τον κοινωνικό, πολιτισμικό και πολιτικό βίο. Για να γίνει υποκείμενο της ιστορίας και όχι να παραμείνει αντικείμενό της. Η αυτοοργάνωση και ο αυτοκαθορισμός είναι ο μόνος δρόμος για να επιτύχει την αυτοκυβέρνηση, την αυτονομία, τη δημοκρατία, την άμεση δημοκρατία.  Αλλά αυτό επιτυγχάνεται μόνο με την αυτόνομη δράση, αυτό είναι το μέγιστο πολιτικό μήνυμα του Πολυτεχνείου 1973. Μόνο η πράξις οδηγεί στη δημοκρατία και στην ελευθερία όπως πολύ σωστά το εξέφρασε η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ: «Οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι (…) όσο διαρκεί η δράση τους. ούτε πριν ούτε μετά. Πράγματι, είμαι ελεύθερος και δρώ σημαίνουν ένα και το αυτό πράγμα».

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γ. Ν. Οικονόμου “Πολυτεχνείο 1973. Η απαρχή του αυτόνομου κινήματος” που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νησίδες

Αναδημοσίευση από: http://efimeridadrasi.blogspot.gr/2013/10/1973.html

Ανακοίνωση των ομάδων του 2ου Φεστιβάλ αυτοοργανωμένης θεατρικής έκφρασης – Δήλωση του Ραούλ Βανεγκέμ για τις συλλήψεις στο Εμπρός

tsir

Το μεσημέρι της Τετάρτης 30/10/2013, αστυνομικοί εισέβαλαν στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός και προσήγαγαν δύο ηθοποιούς που βρίσκονταν στον χώρο και στους οποίους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για παραβίαση σφραγίδας, διατάραξη οικιακής ειρήνης και κατ’ επανάληψη κατάληψη δημόσιου κτιρίου. Σήμερα, Πέμπτη 31/10 στις 12 μ.μ, οι δύο συλληφθέντες περνούν από αυτόφωρο στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο της σχολής Ευελπίδων (κτήριο 2).
Σύμφωνα με αυτές τις εξελίξεις, οι παραστάσεις μας παίρνουν χαρακτήρα αλληλεγγύης στους συλληφθέντες του Εμπρός, υπεράσπισης του χώρου απέναντι στην καταστολή και αλληλεγγύης σε όλους τους κατειλημμένους και αυτοδιαχειριζόμενους χώρους.
Η πρώτη μέρα του Φεστιβάλ αναβλήθηκε λόγω ασθένειας ενός μέλους του θιάσου.

Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ συνεχίζεται ως εξής:

Στο Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο ΕΜΠΡΟΣ (Ρήγα Παλαμήδη 2, Ψυρρή)
Πέμπτη 31/10 στις 21:00 Εχθροί εξ αίματος του Αρκά, Buffonata Παρασκευή 1/11 στις 18:30 Πέρσες του Αισχύλου, Τσιριτσάντσουλες στις 21:00 Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού (και μερικών άλλων ανατρεπτικών) του Ντάριο Φο, Μηχανικοί του Φθηνού ΜελοδράματοςΣάββατο 2/11 Ανάκριση του Πέτερ Βάις, Facta non Verba

Στην Κατάληψη Λέλας Καραγιάννη 37
Κυριακή 3/11 στις 21:00 Το Δώρο, Θεατρικός κύκλος Ανάπλους
Ακολουθεί γιορτή μετά μεζέδων και μουσικής
Είσοδος ελεύθερη.
Θεατρικές ομάδες: Τσιριτσάντσουλες, Buffonata, Ανάπλους, Μηχανικοί του φθηνού μελοδράματος, Facta non Verba

Δήλωση του Ραούλ Βανεγκέμ για τις συλλήψεις στο Εμπρός

Raoul

Όταν μια κυβέρνηση καταστέλλει την ελευθερία της τέχνης και την ελευθερία της έκφρασης, δεν έχει πια το δικαίωμα να σφετερίζεται το όνομα της δημοκρατίας, είναι η έκφραση ενός ολοκληρωτισμού τον οποίο είναι νόμιμο να αντιμάχεσαι. Η σύλληψη των μελών του Θεάτρου Εμπρός αποτελεί  πράξη ηθελημένου σκοταδισμού, ασύμβατου με το δικαίωμα του καθενός στην παιδεία και τον πολιτισμό. Είναι  υπόθεση του καθενός από εμάς να της εναντιωθεί και να στηρίξει τους χώρους πολιτισμού ως χώρους που οφείλουμε να σώσουμε από τις μαφιόζικες επιχειρήσεις της ιδιωτικοποίησης και τον έλεγχο του εμπορεύματος.

Ραούλ Βανεγκέμ  Φιλόσοφος – συγγραφέας

empros11

empros

empros 1

 

empros2


 

Αυτόνομη Εκπαίδευση των Ζαπατίστας: Τα Μικρά Σχολεία των προλετάριων

του Raúl Zibechi (Μετάφραση: Κρυσταλένια Αμπρέου Τσιτσιρίκου)

Θα υπάρξει «πριν» και «μετά» το Μικρό Σχολείο των Ζαπατίστας, τόσο αυτού του πρόσφατου όσο και αυτών που θα επέλθουν. Θα έχει μια αργή διάχυτη επίδραση, η οποία θα γίνει μεν αισθητή σε μερικά χρόνια, αλλά θα πλαισιώσει τη ζωή των λαϊκών στρωμάτων για δεκαετίες ολόκληρες. Αυτό που βιώσαμε ήταν μία μη θεσμική εκπαίδευση, που το αντικείμενό της το εκπαιδευτικό είναι η κοινότητα. Μία μορφή αυτοδιδασκαλίας, πρόσωπο με πρόσωπο. Να μαθαίνει κανείς με το πνεύμα και με το σώμα, όπως θα έλεγε κι ο ποιητής.

Πρόκειται για μέθοδο μη παιδαγωγική, εμπνευσμένη από τον πολιτισμό του κόσμου της αγροτιάς: συλλέγεις τους καλύτερους σπόρους, τους διασπείρεις σε γόνιμο έδαφος και ποτίζεις τη γη έτσι ούτως ώστε το θαύμα της βλάστησης να αρχίσει να παράγει καρπούς, κάτι το οποίο δεν είναι ποτέ βέβαιο ότι θα συμβεί και δεν είναι δυνατό να προσχεδιαστεί.

Το Μικρό Σχολείο των Ζαπατίστας, για το οποίο περισσότεροι από χίλιοι μαθητές εισήλθαν σε αυτόνομες κοινότητες, ήταν ένας διαφορετικός τρόπος εκμάθησης και διδασκαλίας, χωρίς τάξεις ή πίνακες, χωρίς δασκάλους ή καθηγητές, χωρίς πρόγραμμα σπουδών ή προαπαιτούμενα προσόντα. Η αληθινή διδασκαλία αρχίζει με τη δημιουργία ενός κλίματος αλληλεγγύης[1] στα πλαίσια πληθώρας μαθημάτων, κι όχι αφού προηγηθεί ο διαχωρισμός μεταξύ ενός παιδαγωγού με ισχύ και γνώση, και αδαών μαθητών, στους οποίους πρέπει να εμφυσήσει τη γνώση αυτή (όπως συμβαίνει στα συμβατικά σχολεία).

Ανάμεσα στις πολυάριθμες μαθητείες, οι οποίες είναι αδύνατο να συνοψιστούν σε λίγες μόνο γραμμές, θα’ θελα να δώσω έμφαση σε πέντε πτυχές αυτών, επηρεασμένος ίσως από τις κρίσιμες στιγμές που διανύουμε στο νότιο τμήμα της ηπείρου.

 Η πρώτη πτυχή αφορά στο γεγονός ότι οι Ζαπατίστας νίκησαν τις πολιτικές των κοινωνικών αντεξεγέρσεων, οι οποίες είναι ο τρόπος που μηχανεύτηκε η μπουρζουαζία για να διαχωρίζει, να επιλέγει και να υποβάλλει τους ανθρώπους που επαναστατούν. Πλάι σε κάθε κοινότητα των Ζαπατίστας βρίσκονται κοινότητες, που σχετίζονται με την κακή κυβέρνηση του Μεξικού, σε μικρά συγκροτήματα σπιτιών από θράκα που λαμβάνουν χρηματικές ανταμοιβές και μετά βίας δουλεύουν τη γη. Χιλιάδες οικογένειες υπέκυψαν, όπως συμβαίνει παντού άλλωστε, και δέχθηκαν ανταλλάγματα από την άρχουσα τάξη. Ωστόσο, αυτό που είναι αξιοσημείωτο κι εξαιρετικό, είναι ότι χιλιάδες άλλες προχωρούν μπροστά, χωρίς να αποδέχονται τίποτα.

Δε γνωρίζω ανάλογη διαδικασία σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική που να έχει σταθεί ικανή να  εξουδετερώσει τις κοινωνικές πολιτικές. Αυτή είναι μια σημαντική αρετή του Ζαπατισμού, κατεκτημένη με μαχητική αποφασιστικότητα, πολιτική διαύγεια και ατέρμονη ικανότητα για θυσία. Αυτό είναι το πρώτο μάθημα: Είναι δυνατό να νικήσουμε τις κοινωνικές πολιτικές.

 Το δεύτερο μάθημα είναι η αυτονομία. Πριν χρόνια, ακούγαμε ομιλίες σχετικά με την αυτονομία στα πιο ποικιλόμορφα κοινωνικά κινήματα, γεγονός σίγουρα σημαντικό. Στους αυτόνομους δήμους και στις κοινότητες που απαρτίζουν την περιοχή Caracol της Morelia[2] μπορώ να καταθέσω με βεβαιότητα ότι οικοδόμησαν ένα αυτόνομο σύστημα οικονομίας, υγείας, εκπαίδευσης και δύναμης. Με άλλα λόγια, μια ενσωματωμένη στη χώρα αυτονομία η οποία περιλαμβάνει κάθε πτυχή της ζωής. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι το ίδιο συμβαίνει και στις υπόλοιπες τέσσερις περιοχές Caracol[3].

Ας αναφέρουμε εν συντομία κάτι σχετικά με την οικονομία και την υλική ζωή: οι οικογένειες των κοινοτήτων δεν «αγγίζουν» την καπιταλιστική οικονομία. Μετά βίας προσεγγίζουν την αγορά. Παράγουν όλα τα υλικά για να καλύψουν τις σιτιστικές τους ανάγκες, συμπεριλαμβανομένης μιας καλής αναλογίας πρωτεϊνών. Ό,τι δεν παράγουν (αλάτι, λάδι, σαπούνι, ζάχαρη) το αγοράζουν σε καταστήματα των Ζαπατίστας. Εξοικονομούν από το περίσσευμα των οικογενειών και των κοινοτήτων σε βοοειδή, ανάλογα με την πώληση του καφέ. Όταν υπάρχει ανάγκη, για λόγους υγείας ή για τις ανάγκες του αγώνα, πουλούν ένα κεφάλι.

 Η αυτονομία στην εκπαίδευση και στην υγεία εναπόκειται στον έλεγχο των κοινοτήτων. Η κοινότητα εκλέγει αυτούς που θα διδάξουν στους γιους και στις κόρες τους και αυτούς που θα φροντίσουν για την υγεία τους. Υπάρχει ένα σχολείο σε κάθε κοινότητα, στο χώρο που προορίζεται για τις υπηρεσίες υγείας, οι μαίες, οι φυσικοθεραπευτές κι εκείνοι που εξειδικεύονται στα φαρμακευτικά βότανα, εργάζονται μαζί. Η κοινότητα τους συντηρεί κατά τον ίδιο τρόπο που συντηρεί τις αρχές τους.

 Το τρίτο μάθημα σχετίζεται με τη συλλογική εργασία. Όπως είπε ένας Votán[4]: «Η συλλογική δουλειά είναι ο κινητήριος μοχλός της διαδικασίας.» Οι κοινότητες έχουν τη δική τους γη, χάρη στην απαλλοτρίωση, το αναπόφευκτο πρώτο βήμα για τη δημιουργία ενός νέου κόσμου. Άντρες και γυναίκες έχουν τη δική τους συλλογική δουλειά και το δικό τους συλλογικό χώρο απασχόλησης.

Η συλλογική εργασία είναι ένας απ’ τους θεμέλιους λίθους της αυτονομίας, του οποίου οι καρποί συνήθως σπείρονται σε νοσοκομεία, σε κλινικές, στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στην ενίσχυση των δήμων και των Συμβουλίων Καλών Κυβερνήσεων[5]. Πολλά από αυτά που έχουν οικοδομηθεί στις αυτόνομες κοινότητες, δε θα ήταν δυνατό να συμβούν χωρίς τη συλλογική δουλειά των ανδρών, των γυναικών, των αγοριών, των κοριτσιών και των ηλικιωμένων.

 Το τέταρτο ζήτημα είναι η νέα πολιτική νοοτροπία, η οποία έχει τις ρίζες της στις οικογενειακές σχέσεις και διεισδύει σε όλη την «κοινωνία» των Ζαπατίστας. Οι άντρες συνεργάζονται στις οικιακές εργασίες, οι οποίες εξακολουθούν να εμπίπτουν στις γυναικείες αρμοδιότητες. Ακόμη, φροντίζουν τα παιδιά τους, όταν οι γυναίκες αφήνουν την κοινότητα για να επιτελέσουν το έργο τους στις διοικητικές αρχές. Οι σχέσεις πατέρα – γιου είναι στοργικές και πλήρεις σεβασμού, στα πλαίσια ενός γενικότερου κλίματος αρμονίας και καλής διάθεσης. Δεν παρατήρησα ούτε μία κίνηση βίας ή επιθετικότητας στην οικογενειακή εστία.

Μεγάλη πλειονότητα των Ζαπατίστας είναι νέοι ή πολύ νέοι, και υπάρχουν τόσες πολλές γυναίκες όσοι και άντρες. Η επανάσταση δεν μπορεί να τα καταφέρει χωρίς τους πολύ νέους κι αυτό είναι κάτι το οποίο δε χωράει συζήτηση. Εκείνοι που κυβερνούν, υπακούν, και αυτή η ιδέα δεν είναι απλά μια διαύγαση. Αυτοί θέτουν το ίδιο το σώμα, το οποίο αποτελλεί ένα από τα κλειδιά για τη νέα πολιτική νοοτροπία.

Ο καθρέφτης είναι το πέμπτο σημείο. Οι κοινότητες λειτουργούν ως διπλοί καθρέφτες: Στους οποίους μπορούμε να κοιτάξουμε τους εαυτούς μας και μπορούμε να δούμε και τις ίδιες. Όχι όμως ετεροχρονισμένα, αλλά ταυτόχρονα βλέπουμε τους εαυτούς μας να αντικατοπτρίζονται μέσα από το είδωλο των κοινοτήτων στους καθρέφτες. Σε αυτό το αλισβερίσι μαθαίνουμε να δουλεύουμε μαζί, να κοιμόμαστε και να τρώμε κάτω απ’ την ίδια στέγη, υπό τις ίδιες συνθήκες, χρησιμοποιώντας τα ίδια αποχωρητήρια, βαδίζοντας στην ίδια λάσπη και βρεχόμενοι από την ίδια βροχή.

 Είναι η πρώτη φορά που ένα επαναστατικό κίνημα διεξάγει ένα πείραμα τέτοιου είδους. Μέχρι τώρα η εκμάθηση μεταξύ επαναστατών αναπαρήγαγε τα πνευματικά πρότυπα της ακαδημαϊκής κοινότητας, με μια ψυχρή διαστρωμάτωση ανώτερων και κατώτερων. Αυτό είναι κάτι διαφορετικό. Διδασκόμαστε με το δέρμα και τις αισθήσεις μας.

Εν τέλει, υπάρχει το ζήτημα της μεθόδου ή της μορφής της εργασίας. Η EZLN[6] γεννήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου εκπροσωπούνταν κάθετες και βίαιες σχέσεις που επιβάλλονταν από τους γαιοκτήμονες. Έμαθαν να εργάζονται οικογένεια προς οικογένεια, και κρυφά, καινοτομώντας τον τρόπο εργασίας των αντισυστημικών κινημάτων. Όταν ο κόσμος μοιάζει καθημερινά ολοένα και περισσότερο με στρατόπεδο συγκέντρωσης, οι μέθοδοί τους μπορεί να φανούν χρήσιμοι για όσους από εμάς συνεχίζουν να επιδίδονται με αποφασιστικότητα στη διαμόρφωση ενός νέου κόσμου.

 

[1] Ισπανιστί hermanamiento, δηλαδή αδελφοποίηση.

[2] Morelia: Πόλη του Μεξικού, πρωτεύουσα της πολιτείας Michoacán de Ocampo.

[3] Caracoles: Οργανωμένες περιοχές των αυτόνομων κοινοτήτων των Zapatistas.

[4] Votán: Λέξη προερχόμενη από τους Mayas που χρησιμοποιήθηκε από τους Zapatistas για να αναφερθούν σε κάθε μέλος της αυτόνομης κοινότητας. Σημαίνει «φρουρός και καρδιά του λαού/της γης».

[5] Βλ. Juntas de Buen Gobierno, τα λεγόμενα δηλαδή Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης, οργανωμένα από το Στρατό των Zapatistas για την Εθνική Απελευθέρωση, τα οποία έδρασαν κυρίως στην πολιτεία Chiapas του Μεξικού.

[6] EZLN: Αρχικά που αντιστιχούν στην ονομασία Ejército Zapatista de Liberación Nacional, δηλαδή Στρατός των Zapatistas για την Εθνική Απελευθέρωση.

Αναδημοσίευση από: https://barikat.gr/content/aytonomi-ekpaideysi-ton-zapatistas-ta-mikra-sholeia-ton-proletarion

ΠΟΡΕΙΑ Ενάντια Στις Κρατικές Δολοφονίες Και Την Καταστολή

afisap

ΓΙΑ ΕΝΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΑΦΑΙΡΟΥΝ ΖΩΕΣ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΑ ΤΣΙΡΑΚΙΑ ΜΠΑΤΣΟΙ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΕΣ

 

Την Τρίτη 13 Αυγούστου του 2013, Ο Θανάσης, ένας 19χρονος περιστεριώτης, βρίσκεται πεταμένος από το τρόλεϊ στο δρόμο χτυπημένος θανάσιμα… Λίγο πριν είχε δεχτεί τη βία του κεφαλοκυνηγού ελεγκτή και του οδηγού «που ασκούσαν με ζήλο το καθήκον τους»… Ο λόγος του τραμπουκισμού ήταν ότι ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΕΙ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ.
Με τη ζωή του πλήρωσε το τίμημα ότι ήταν προλετάριος, άλλο ένα θύμα ενός πολύπλευρου ταξικούπολέμου, που εδώ και χρόνια έχει κλιμακωθεί εναντίον μας από τα αφεντικά και το κράτος τους.
Ο θάνατός του δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός, είναι δολοφονία και αποτέλεσμα των βάρβαρων αντιλαϊκών μέτρων και της άγριας καταστολής (με μπάτσους και ελεγκτές), που μας επιβάλλουν. Ο καθένας απόεμάς θα μπορούσε να βρεθεί στη θέση του Θανάση. Πολλές φορές μας έχει τύχει λόγω ανέχειας να μηνέχουμε τα λεφτά για ένα εισιτήριο ενώ έχουμε ανάγκη άμεσης μετακίνησης. Και να σκεφτεί κανείς ότι ταΜέσα Μαζικής Μεταφοράς είναι προϊόντα εργασίας της εργατικής τάξης. Για να φτιαχτούν έχουν αναλωθεί χιλιάδες κλεμμένες εργατοώρες απλήρωτης και αλλοτριωμένης εργασίας. Επίσης αν προσθέσουμε τους φόρους και τα χαράτσια συν τις μίζες που έπαιρναν και έβγαζαν προβληματικές αυτέςτις επιχειρήσεις, το συμπέρασμα είναι ότι τα έχουμε χρυσοπληρώσει. Για όλους αυτούς τους λόγους, τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς μας ανήκουν και η δημόσια μετακίνηση πρέπει να είναι ελεύθερη γιαόλους μας.
Η κηδεία του Θανάση μετατράπηκε σε πορεία διαμαρτυρίας και κοινωνικής οργής. Πάνω από 2000 διαδηλωτές από το Περιστέρι και από άλλες γειτονιές συμμετείχαν στην πορεία, η οποία στο τέλοςχτυπήθηκε από ΜΑΤ, ΔΕΛΤΑ, ΔΙΑΣ και ασφαλίτες. Ακολούθησε ένα όργιο κρατικής βίας και καταστολής με ξύλο, κυνηγητό στους δρόμους της πόλης, με 10 προσαγωγές (οι περισσότεροι ανήλικοι μαθητές) από τις οποίες η  μία μετατράπηκε σε σύλληψη. Το σημείο που έπεσε ο νεκρός φυλασσόταν συνεχώς από τα ΜΑΤ. Το κέντρο του Περιστερίου βρίσκεται καθημερινά υπό αστυνομική κατοχή με στόχο την απαγόρευση των συγκεντρώσεων στο σημείο δολοφονίας. Αυτό δείχνει το φόβο των εξουσιαστών για τις αυθόρμητες αντιδράσεις του κόσμου. Παρά την τρομοκρατία οι συγκεντρωμένοι έκαναν συνέλευση και αποφάσισαν κάποιοι να συγκεντρωθούν στη ΓΑΔΑ για έμπρακτη αλληλεγγύη, όπου κρατούνταν οι προσαχθέντες και κάποιοι να πραγματοποιήσουν συγκέντρωση-μικροφωνική στο σημείο της δολοφονίαςεναντία στην κρατική καταστολή στην πόλη. Η αστυνομία απαγόρευσε τη συγκέντρωση με πρόφαση την παρακώλυση της κυκλοφορίας, προχώρησε σε εξακρίβωση στοιχείων σε περαστικούς και κατοίκουςτης περιοχής, έκανε σκούπα στην πλατεία απομακρύνοντας παιδιά και μεγάλους, κάνοντας κατάληψη από ομάδες ΔΕΛΤΑ και ΔΙΑΣ, προκαλώντας και βρίζοντας όσους αντιδρούσαν για την κατάσταση πολιορκίας. Αργά το βράδυ απείλησαν τους συγκεντρωμένους στο σημείο να δείξουν ταυτότητες και να αποχωρήσουν. Στην αντίσταση των συγκεντρωμένων για το δικαίωμα της συγκέντρωσης έκανε ακόμα 20 ακόμα προσαγωγές. Όσο και να προσπαθούν να μας διώξουν, η πλατεία ανήκει στους κατοίκουςτης και όχι στις δυνάμεις καταστολής.
Απέναντι σε αυτή την επίθεση η συλλογική αντίσταση και η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας. Οργανωνόμαστε από τα κάτω σε κάθε γειτονιά, σχολείο και χώρο δουλειάς.
Αντιστεκόμαστε. Δίνουμε μάχες για δωρεάν συγκοινωνίες, δωρεάν υγεία και παιδεία και σε ό,τι μαςεξαθλιώνει τη ζωή. Δε θα πληρώσουμε εμείς την κρίση των τραπεζών και του κεφαλαίου.
Αρνούμαστε να γυρίσουμε στην κανονικότητα του νόμου και της τάξης, να σκύψουμε το κεφάλι στον κόσμο των ελεγκτών και των μπάτσων που «απλά κάνουν τη δουλειά τους», να κλειστούμε πίσω στα σπίτια – κλουβιά με τη συντροφιά των ρουφιάνων των ΜΜΕ. Σε πείσμα όλων αυτών, εμείς παραμένουμε εδώ. Μένουμε κάθε μέρα όλοι μαζί στο σημείο δολοφονίας, στην πλατεία, στις γειτονιές μας. Βγαίνουμε στους δρόμους για να αντισταθούμε και παίρνουμε τις ζωές μας στα χέρια μας.

 

ΟΧΙ ΑΛΛΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΣΤΟ ΒΩΜΟ ΤΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ «ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ»
ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΝΙΒΑΛΙΣΜΟ
ΑΚΥΡΩΝΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΛΕΓΚΤΕΣ ΚΕΦΑΛΟΚΥΝΗΓΟΥΣ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ
ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
ΚΑΝΕΝΑΣ ΕΛΕΓΚΤΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ
ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ – ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
Συνέλευση στην πλατεία δημαρχείου κάθε μέρα στις 7:ΟΟμ.μ
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ – ΣΥΝΑΥΛΙΑ
ενάντια στην κρατική δολοφονία και καταστολήΠαρασκευή 23 Αυγούστου,
πλατεία δημαρχείου, 8:ΟΟ μ.μ
ΠΟΡΕΙΑ
Τρίτη 27 Αυγούστου,
πλατεία δημαρχείου, 6:00 μ.μ.
ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΙΣ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΔΟΛΟΦΟΝΙΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ

 

Erich Fried, Γιατί τίποτα δεν θα βοηθήσει

FRIED

Στη μνήμη του συντρόφου αντιφασίστα Κλεμάν Μερίκ, που δολοφονήθηκε τόσο άγρια από τους νεοναζιστές εχθρούς του ανθρώπινου γένους στη Γαλλία

Γιατί τίποτα δεν θα βοηθήσει –
αυτοί κάνουν ό,τι θέλουν

Γιατί δεν θέλω να βγάλω και πάλι
τα κάστανα από τη φωτιά

Γιατί και πάλι θα γελάσουν:
δεν περιμέναμε εσένα

Και γιατί πάντα εγώ;
Κανείς δεν θα μου πει ευχαριστώ

Γιατί κανείς δεν καταλαβαίνει
τι γίνεται –

το λιγότερο να καταστραφώ
περισσότερο

Γιατί κάθε κακό έχει ίσως
και κάτι καλό

Γιατί είναι υπόθεση προσωπικών απόψεων
και τελικά ποιον μπορείς να πιστέψεις

Γιατί και οι άλλοι τα χόρτα
τα μαγειρεύουν με νερό

Γιατί καλύτερα να τα αφήσουμε
στους ειδικούς

Γιατί κανείς δεν ξέρει
το πόσο μπορεί να ζημιωθεί κάποιος

Γιατί δεν αξίζει τον κόπο
γιατί όλοι τους δεν το αξίζουν”

Αυτά είναι αιτίες θανάτου
για να γραφούν
επάνω στους τάφους μας

(1995)

*Η φωτογραφία είναι από την κηδεία του Γάλλου αντιφασίστα Κλεμάν Μερίκ.

Αναδημοσίευση από: http://tokoskino.wordpress.com/2013/06/08/erich-fried-%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%AF-%CF%84%CE%AF%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%B8%CE%B1-%CE%B2%CE%BF%CE%B7%CE%B8%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9/

 

Η μιζέρια πέθανε. Ζήτω η μιζέρια;

Γιατί το μαύρο αυτό ήταν ο βαθύτερος και ουσιαστικότερος συμβολισμός μιας ολόκληρης εποχής, αυτής που διανύουμε, στην οποία βουλιάζουμε σταδιακά, χωρίς αποτελεσματικές αντιστάσεις και χωρίς δεδομένη προσδοκία εξόδου και ανατροπής … όπου οι εξεγέρσεις φαντάζουν οι μόνες λύσεις αλλά ανέφικτες, μεταφερμένες σε ένα αόριστο μέλλον που δεν πιστεύουν πολλοί, όπου η ανατροπή θεωρείται η αυταπάτη και η ουτοπία των οραματιστών και η μικρή οθόνη η μόνη απτή πραγματικότητα.

 οπισθόφυλλο της εφημερίδας των απεργών στα ΜΜΕ

Ζούμε μέρες παράξενες, νύχτες δύσκολες. Ας τις κάνουμε εμείς δημιουργικές. Ζούμε πλέον σε μια χώρα όπου, παράλληλα με τον οικονομικό πόλεμο που πραγματοποιείται, αναστέλλονται και τα τελευταία θεμέλια δημοκρατικότητας και ελευθεριών που είχαν κατακτηθεί στο παρελθόν. Έχουμε την ευκαιρία για να μιλήσουμε ανοιχτά, να αναδείξουμε το γενικότερο πολιτικό πρόβλημα, να καθορίσουμε εμείς την ατζέντα της δημόσιας συζήτησης.

Το ξαφνικό μαύρο στις οθόνες της τηλεόρασης παγώνει το αίμα. Η επιβαλλόμενη σιωπή φωνάζει υπέρ μιας νέας κανονικότητας. Όποιος δεν καταλαβαίνει το σημερινό πολιτικό διακύβευμα είναι άξιος της μοίρας του. Σήμερα επαναπαύεται σιωπηλός και αδρανής, αύριο θα θέλει αλλά δε θα μπορεί πλέον να μιλήσει. Ποιος ή ποια από εμάς θα κάνει πως δε βλέπει το σκοτάδι που έρχεται; Ποιος ή ποια από εμάς θα μείνει ήσυχος με την ακροδεξιά κυβέρνηση που μας κυβερνά; Ποιος ή ποια από εμάς θα συμβιβαστεί με τον αυταρχικό και ολιγαρχικό τρόπο άσκησης της εξουσίας; Ποιος ή ποια από εμάς θα παραδοθεί στην απάθεια, την ανευθυνότητα, την απελπισία ή τον μηδενισμό;

Βγήκαμε στο δρόμο, γεμίσαμε το ραδιομέγαρο και τα υπόλοιπα κτήρια της ΕΡΤ, προσφέροντας την αλληλεγγύη μας. Αλληλεγγύη όχι απλά στους εργαζομένους της ΕΡΤ, αλλά και στους κάθε λογής απολυμένους, στους απλήρωτους, στους επιστρατευμένους απεργούς και στους διωκόμενους. Έχουμε πια όλους τους λόγους του κόσμου να είμαστε μαζί στο δρόμο. Ο αγώνας των εργαζομένων της ΕΡΤ είναι αγώνας όλων μας. Είναι, όμως, αγώνας όχι για να επιστρέψουμε απλά στην πρότερη κατάσταση αλλά για να σταματήσουμε την γενικότερη επίθεση που δεχόμαστε από τους κάθε λογής κυρίαρχους, για να ξεκινήσουμε κάτι νέο, κάτι δημιουργικό, κάτι επαναστατικό. Χωρίς σωτήρες-προστάτες, αλλά και χωρίς αυταπάτες. Είναι μια μάχη για να πετύχουμε επιτέλους μια νίκη, για να σταθούμε στα πόδια μας, να ξαναβρούμε τη χαμένη μας αξιοπρέπεια.

Η υπεράσπιση της κατάληψης της ΕΡΤ είναι το πρώτο ζητούμενο ως διαφύλαξη ενός κέντρου αγώνα. Ωστόσο, αυτό δεν αρκεί. Ό,τι φτιάξαμε μέχρι τώρα αποτελεί ήττα σοβαρή και ρήγμα για το καθεστώς των σαμαροειδών και επομένως θα έρθει η απάντηση και θα είναι σκληρή. Θα πρέπει να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε αύριο-μεθαύριο την καταστολή. Θα πρέπει να φτιάξουμε και νέα κέντρα αγώνα, θα πρέπει να προχωρήσουμε σε νέες καταλήψεις, να διαδώσουμε τον αγώνα μας παντού. Να μιλήσουμε στους γείτονές μας, στους συμπολίτες μας, να συγκρουστούμε με τους αντιδραστικούς και τους βολεμένους. Να τους προλάβουμε, να τους μπλοκάρουμε εμείς πρώτα.

Στη συγκυρία αυτή, μετράει το εδώ και τώρα. Όχι το βλέποντας και κάνοντας, αλλά το κάνοντας και βλέποντας. Ερχόμαστε από καναπέδες, απεργίες, φόβους, κινήματα, παθητικότητα, εξεγέρσεις, αμηχανία. Δε σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο, αλλά νιώθουμε το ίδιο πράγμα: ότι μόνο με τη δική μας δράση θα μπορέσουμε να ανοίξουμε νέους δρόμους, να ανακτήσουμε τον έλεγχο των πραγμάτων. Ας μπολιάσουμε τον κοινό θυμό και την αγανάκτηση με τη φαντασία μας και την ισότιμη δράση. Ας συμφωνήσουμε κι ας διαφωνήσουμε, αλλά να παλέψουμε μαζί. Σήμερα δεν έχουμε την πολυτέλεια ούτε να κουραστούμε, ούτε να απογοητευτούμε, ούτε να υποχωρήσουμε. Να μη διαχειριστούμε τη μιζέρια μας, να πάμε παρακάτω.

Αλληλέγγοι/ες από το Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ

Κείμενο που μοιράστηκε αυτές τις μέρες στο Ραδιομέγαρο της ΕΡΤ.

Αναδημοσίευση από:http://eagainst.com/articles/%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%B6%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CE%AD%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%B5-%CE%B6%CE%AE%CF%84%CF%89-%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%B6%CE%AD%CF%81%CE%B9%CE%B1/

Αλληλοβοήθεια: μια αναρχική ιδέα σε εφαρμογή

Κείμενο στη σειρά «Τέσσερα Εργαλεία Κοινοτικού Ελέγχου» – Μέρος 1ο

Η αλληλοβοήθεια είναι μια σημαντική αναρχική ιδέα. Δείχνει ότι δείγματα ενός καλύτερου κόσμου υπάρχουν ήδη παντού, συμπεριλαμβανομένης και της Νότιας Αφρικής, και πώς μπορούμε να πραγματοποιήσουμε αυτόν τον κόσμο δημιουργώντας τώρα και επεκτείνοντας τις πολιτιστικές πρακτικές του παρόντος.

Η έρευνα του Κροπότκιν είναι ακόμα σημαντική

Ο Ρώσος Πιότρ Κροπότκιν ήταν όχι μόνο σημαντικότατος αναρχικός αγωνιστής και θεωρητικός, αλλά και γνωστός γεωγράφος και επιστήμονας. Το πιο διάσημο βιβλίο του, η «Αλληλοβοήθεια», μια ιδέα που συζητάμε σε αυτό το άρθρο, αποτέλεσε σκληρή κριτική ενάντια στον Κοινωνικό Δαρβινισμό [(1) και τις γενικότητες για την ανθρώπινη φύση (2). Αρχίζοντας από το 19ο αιώνα, εξελισσόταν μια λογομαχία πάνω στο ερώτημα του αν ο άνθρωπος είναι φύσει καλός ή κακός. Οι λεγόμενοι ιδεαλιστές έλεγαν ότι οι άνθρωποι είναι καλοί και ότι αιτία των πολέμων είναι ο πολιτισμός. Οι ρεαλιστές έλεγαν – και αυτή είναι η κυρίαρχη ιδέα στη πολιτική γενικώς (σε όλο το κόσμο) – ότι οι άνθρωποι είναι φύσει κακοί και πάντα θα σκοτώνονται μεταξύ τους (το ρητό του Hobbes «πόλεμος όλων εναντίων όλων») και ότι μόνο το Κράτος θα μπορούσε να το σταματήσει αυτό, ως θεσμός επίλυσης διαφορών, αναγκαίος για τη διατήρηση της ειρήνης. Η θεωρία της «επιβίωσης του δυνατότερου» έδωσε νόημα στην ύπαρξη του κράτους και όλων των καταστροφών που ήρθαν με αυτό: αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, καπιταλισμός και άλλες μορφές εκμετάλευσης, που δεν είναι πάντα συνδεδεμένες με το κράτος (αλλά συχνά με τη θρησκεία) όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός (3]), ο ετεροσεξισμός (4) και η διάκριση ενάντια στα άτομα με ειδικές ανάγκες (5). Ωστόσο, όπως έδειξε ο Κροπότκιν για πρώτη φορά, και αποτελεί σήμερα την κοινή λογική στην Ανθρωπολογία (6), δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση. Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί από τη φύση τους, αλλά και τα δύο. Το ζήτημα είναι, λοιπόν, εάν είναι περισσότερο καλοί παρά κακοί και πώς να ασχοληθούμε με τον πόλεμο, τη φτώχεια και άλλα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας.

Τι είναι η αλληλοβοήθεια;

Η αλληλοβοήθεια, η αντίληψη ότι οι άνθρωποι πρέπει να αληλοβοηθιούνται ο ένας με τον άλλον, αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης αρχικά από τον Κροπότκιν και τα συμπεράσματά του κυκλοφόρησαν σε βιβλίο με τον ίδιο τίτλο το 1902 (7) Η μελέτη αυτή της αλληλοβοήθειας, η οποία αυτός (ο Κροπότκιν) πιστεύει ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ανθρώπινης εξέλιξης, ήταν μια σημαντική κριτική της ιδέας της “επιβίωσης του ισχυροτέρου”. Στο βιβλίο αυτό, ο Κροπότκιν δείχνει τη σπουδαιότητα της αλληλοβοήθειας ανάμεσα σε διάφορα ζώα αλλά και ανθρώπινες κοινωνίες. Δείχνει πώς οι κοινωνίες που βασίζονται στην αλληλοβοήθεια είναι πιο ειρηνικές, μια αντίληψη που υιοθετείται και από ανθρωπολόγους για να περιγράψουν τις κοινές πρακτικές ανάμεσα στις ειρηνικές κοινωνίες (8) οι οποίες υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Η σύγχρονη ανθρωπολογία έχει επιβεβαιώσει τη θεωρία του Κροπότκιν ότι δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση. Αντί να πάρει τη μία ή την άλλη πλευρά σ’ αυτό τον μεγάλο διάλογο, ο Κροπότκιν είπε ότι υπάρχει και ανταγωνισμός και αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα, αλλά η αλληλοβοήθεια ήταν πιο σημαντική από την επιβίωση των ειδών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και εάν οι άνθρωποι πολεμούν μερικές φορές ο ένας εναντιον του άλλου, ωστόσο συνεργάζονται περισσότερο απ’ ό,τι πολεμούν.

Αλληλοβοήθεια σημαίνει ότι ο ένας άνθρωπος βοηθάει τον άλλον, όχι μόνο υλικά αλλά και ηθικά, αντίθετα με το να προωθούν τον ατομικισμό ή, ακόμα χειρότερα, με το να πολεμά ο ένας τον άλλον. Σημαίνει ότι συνεργάζονται αντί να ανταγωνίζονται σε αρκετές φάσεις της ζωής, για το καλό όλων. Σημαίνει τη συνειδητοποίηση ότι η κοινωνική υποστήριξη είναι καλύτερη για τον καθένα και ότι θα επιβιώσουμε καλύτερα όταν βοηθάει ο ένας τον άλλον αντί να πολεμάμε. Σημαίνει ότι κάποιος βλέπει τους άλλους ανθρώπους ως συντρόφους και φίλους και όχι ως εχθρούς. Αλληλοβοήθεια σημαίνει να μοιράζεσαι πράγματα χωρίς να περιμένεις κάποια ανταπόδωση. Επιπλέον, αλληλοβοήθεια είναι ένα παράδειγμα του να ζεις σε αρμονία με τον άλλον αντί να βρίσκεσαι σε διαμάχη μαζί του. Γενικά παραδείγματα αλληλοβοήθειας είναι το κοινό κυνήγι ώστε να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα, ζώντας από κοινού για καλύτερη προστασία, βοηθώντας ο ένας τον άλλον σε κάθε είδους εργασία, παρέχοντας ο ένας στον άλλον αλληλοΰποστήριξη σε στιγμές που χρειάζεται κάτι τέτοιο. Συγκεκριμένα παραδείγματα από τη Νότια Αφρική θα παρατεθούν παρακάτω.
Με την αλληλοβοήθεια δεν συνάγεται ότι πρέπει οπωσδήποτε η βοήθεια αυτή να είναι συνολικά ίση. Αλληλοβοήθεια εφαρμόζεται μάλλον μόνο με την κομμουνιστική αρχή “από τον καθένα σύμφωνα με την ικανότητά του στον καθένα συμφωνα με την ανάγκη του”. Η αρχή αυτή προέρχεται από τη αντίληψη ότι όλοι είμαστε ένα, ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα ανήκει στον εαυτό της, ότι όλοι πρέπει να εργαζόμαστε για τον καθέναν. Εξαιτίας της πρακτικής εφαρμογής της αληλοβοήθειας, γράφει ο Κροπότκιν, ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι ο ένας εξαρτάται από τον άλλον, ότι η ευτυχία του καθένα εξαρτάται από την ευτυχία όλων και δείχνει ότι όλοι είναι ίσοι.

Όπως μπορεί να δει κάποιος, η ιδέα αυτή είναι πολύ κοντά στην αντίληψη του Ubuntu, μια αφρικανική αντίληψη που θα τη δούμε παρακάτω. Ωστόσο, η αλληλοβοήθεια δεν σημαίνει ότι η βοήθεια πρέπει να διοχετεύεται σε μια και μόνο κατεύθυνση. Αυτό είναι φιλανθρωπία.

«Εκκλησία» και φιλανθρωπία

Οπως το κράτος (βλέπε παρακάτω) έχει προσπαθήσει να επέμβει και να καταστρέψει την αλληλοβοήθεια, έτσι και η Εκκλησία έχει προσπαθήσει να κάνει τα ίδια. Γενικά, οι εκκλησίες, τζαμιά, συναγωγές και ναοί καταστρέφουν την αυτοβοήθεια των ανθρώπων και τοποθετούν τη φιλανθρωπία στη θέση της.

Η φιλανθρωπία δεν είναι αλληλοβοήθεια. Είναι ένας τρόπος να δίνεις από κάποιον που έχει σε κάποιον που δεν έχει, δημιουργώντας έτσι μια κατάσταση εξάρτησης. Η φιλανθρωπία δεν δίνει δύναμη στον άνθρωπο, δεν τον βοηθάει να σταθεί πάλι στα ποδια του και να προσπαθήσει να βοηθήσει τον εαυτό του. Σύμφωνα με τον Κροπότκιν, η φιλανθρωπία «προσδίδει χαρακτήρα έμπνευσης απο ‘ψηλά’ και, επομένως, συνεπάγεται μια ανωτερότητα του δότη προς τον λήπτη». (Κροπότκιν 2006 [1902]: 233). Απαλλάσει τον δωρητή από τύψεις, όταν δίνει χρήματα σε έναν οργανισμό που ύστερα για παράδειγμα δίνει φαγητό και ρούχα στους ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Όπως λέει το ρητό, οι φιλάνθρωποι δίνουν πίσω στο κοινό ένα μέρος αυτών που έκλεψαν στην προσωπική τους ζωή. Φυσικά, σε στιγμές μεγάλης κρίσης, όπως, για παράδειγμα, σε περίπτωση λιμού, όταν δεν υπάρχει αρκετό φαγητό και οι ανθρωποι πεθαίνουν της πείνας, το φαγητό πρέπει να δωθεί σε αυτούς που πεθαίνουν της πείνας. Γενικά, όμως, το να δίνεις φαγητό δημιουργεί εξάρτηση και καταστρέφει την τοπική οικονομία εισάγοντας δωρεάν φαγητό από αλλού. Καταστρέφει την ανεξαρτησία και την αυτοβοήθεια των ανθρώπων.

Η φιλανθρωπία προερχόμενη είτε από την Εκκλησία είτε από εναν μη-κυβερνητικό οργανισμό είναι, λοιπόν, αντίθετη στην ανάπτυξη ενός καλύτερου κόσμου όπου όλοι θα είναι ελεύθεροι και ίσοι.

Η αλληλοβοήθεια ανάμεσα σε ζώα και ανθρώπους γενικά

Ο Κροπότκιν αφιερώνει αρκετό χώρο στο βιβλίο του για να περιγράψει την αλληλοβοήθεια ανάμεσα σε έντομα και άλλα ζώα. Αυτό δεν είναι του άμεσου ενδιαφέροντός μας στο παρόν κείμενο ούτε και σε σχέση με τη νοτιοαφρικανική κοινωνία, αλλά, όμως, συνδέεται με την ανθρώπινη κοινωνία γενικά. Περιγράφοντας την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στα ζώα, στηρίζει τα επιχειρήματά του τα οποία βασίζονται στους εξελικτικούς παράγοντες. Άλλωστε, οι άνθρωποι είναι απόγονοι συγκεκριμένων ζωικών ειδών. Δείχνει ότι η αλληλοβοήθεια είναι ένα φυσικό ένστικτο ανάμεσα στους ανθρώπους πριν ακόμα γίνουν άνθρωποι.

Ο Κροπότκιν παραθέτει σοβαρά παραδείγματα αλληλοβοήθειας ανάμεσα στα ζώα και το ότι στα περισσότερα ζωικά βασίλεια η αλληλοβοήθεια – παρά αυτό που ακούμε συνήθως, η επιβίωση του ισχυροτέρου – είναι ο κανόνας. Όπως γράφει, “τα μηρμήγκια και οι τερμίτες έχουν απαρνηθεί τον “πόλεμο” του Hobbes και κάνουν κάτι καλύτερο από αυτό”.

Όπως μπορούμε να δούμε και στη φύση, υπάρχουν αρκετά ζωικά είδη που ζουν κατά αγέλες. Ο Κροπότκιν δείχνει πώς τα ζώα όχι μόνο συνεργάζονται με μέλη του είδους τους αλλά και με άλλα είδη για προστασία (π.χ. οι ζέβρες και οι καμηλοπαρδάλεις). Δεν αρνείται ότι τα ζώα σκοτώνουν το ένα το άλλο για τροφή ή επειδή πρέπει να συναγωνιστούν για πιθανούς συντρόφους. Ωστόσο, κάνει ξεκάθαρο το ότι όλα αυτά που μάς έχουν πει (ότι σκοτώνουν ή σκοτώνονται) δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια. Τα ζώα δεν σκοτώνουν απλώς το ένα το άλλο και αυτά που σκοτώνουν δεν είναι πάντα και τα δυνατότερα. Δείχνει ότι τα πιο πολλά ζώα μπορούν να επιβιώσουν μόνο επειδή συνεργάζονται και ενδιαφέρεται το ένα για το άλλο.

Ο Κροπότκιν δείχνει, επίσης, ότι η αλληλοβοήθεια αποτελεί τον γενικό κανόνα ανάμεσα στα ζώα και αυτό συνδέεται και με τους ανθρώπους. Γράφει ότι οι άνθρωποι δεν αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα αυτό της φύσης, ειδικά από τη στιγμή που είναι αρκετά τρωτά δημιουργήματα σχεδόν καθ΄ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους (αυτό πριν εφευρεθούν τα όπλα). Γι’ αυτό, οι άνθρωποι ζουν ανέκαθεν σε κοινωνίες, για να προστατευθούν και να βοηθήσει ο ένας τον άλλον. Όπως γράφει ο Κροπότκιν, “ο αχαλίνωτος ατομικισμός είναι σύγχρονο φαινόμενο”.

Ο Κροπότκιν δείχνει ότι η αλληλοβοήθεια υπήρξε πάντα ανάμεσα στους ανθρώπους, από τις κοινωνίες των τροφοσυλλεκτών, στις γεωργικές και μεσαιωνικές κοινωνίες της Ευρώπης μέχρι τη σύγχρονη κοινωνία. Δείχνει πώς η αλληλοβοήθεια ήταν μέσο προστασίας των φτωχών και εργατικών τάξεων εναντίον της εκμετάλλευσης από τους κατόχους σκλάβων, τα αφεντικά, τους εξουσιαστές φυλάχους, τους βασιλείς ή άλλους πολιτικούς, οι οποίοι όχι μόνο καθοδήγησαν πολέμους εναντίον άλλων λαών αλλά ακόμα και εναντίον των δικών τους λαών. Τους εκμεταλλεύονταν και τους τιμωρούσαν επειδή δεν πλήρωναν φόρους ή επειδή δεν κατατάσσονταν στο στρατό. Ο Κροπότκιν καθιστά ξεκάθαρο το ότι είναι μόνο μια μειοψηφία ανθρώπων που αγαπά το να καθοδηγεί πολέμους, ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων θέλει να ζει ειρηνικά με την οικογένειά τους, τους φίλους τους και τους γειτόνους τους. Όπως γράφει: “Σε καμία περίοδο της ζωής του ανθρώπου οι πόλεμοι δεν αντιπροσώπευαν μια κανονική κατάσταση. Ενώ με τον πόλεμο ο ένας εξαφανίζει τον άλλον και οι επίσκοποι ευλογούν το μακελειό, οι μάζες συνεχίζουν να ζουν την καθημερινή τους ζωή, ασκώντας την καθημερινή τους εργασία”.

Περαιτέρω, ο Κροπότκιν δείχνει πώς το Κράτος προσπάθησε να καταστρέψει τις πρακτικές της αλληλοβοήθειας, για παράδειγμα με το να προσπαθήσει να καταστρέψει την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους φτωχούς και να τοποθετήσει μια γραφειοκρατία στη θέση της. Αντί να αφήσει μόνους τους φτωχούς να συνεχίζουν να παράγουν τη δική τους τροφή, επέβαλαν φόρους έτσι ώστε οι φτωχοί να χρειάζονται να ζητήσουν επιπρόσθετη εργασία για να τους ξεπληρώσουν.

Αλλά δεν είναι μόνο οι πολιτικοί που μάς λένε ότι χρειαζόμαστε να κάνουμε πολέμους για να προστατευθούμε από το “κακό”, δηλαδή τον άλλο λαό, και ότι χρειαζόμαστε κράτη για να προστατευθούμε από την κακή μας φύση, ακόμα και ιστορικοί ρέπουν στο “να υπερβάλλουν το μέρος αυτό της ανθρώπινης ζωής που αφιερώνεται σε αγώνες και να υποτιμήσουν το πνεύμα ειρήνης (…) αλλά δεν δίνουν καμία προσοχή στην οποιαδήποτε ζωή των μαζών, αν και οι μάζες εργάζονται ειρηνικά και οι ελάχιστοι καταπιάνονται σε πολέμους”. Αυτό σημαίνει ότι μάς λένε συνεχώς ότι οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για πολέμους και ότι πρέπει να σκοτώνει ο ένας τον άλλον. Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει το αντίθετο, και ο Κροπότκν ήταν ένας από από τους πρώτους που το σημείωσε. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να ζουν ειρηνικά. “Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος είναι τόσο μακριά από τον πολεμοχαρή άνθρωπο που υποτίθεται ότι είναι”, γράφει ο Κροπότκιν. Η αλληλοβοήθεια είναι το ένα σημάδι του πόσοι πολλοί από μας ζουν σύμφωνα με ειρηνόφιλες γραμμές και πώς προτιμάμε να βοηθάμε παρά να πολεμάμε ο ένας τον άλλον.

Επιπλέον, χωρίς αλληλοβοήθεια, οι φτωχοί και εργαζόμενοι άνθρωποι δεν θα μπορούν να επιβιώσουν. Το καπιταλιστικό σύστημα καθιστά σχεδόν αδύνατο για τους εργαζόμενους να επιβιώσουν στηριγμενοι στις δικές τους δυνάμεις. Γι’ αυτό η αλληλοβοήθεια εξακολουθεί να υφίσταται στην καπιταλιστική κοινωνία και ακόμα γιατί αναπτύσσεται και πρέπει να αναπτυχθεί εάν θέλουμε να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο.
Ακόμα και εάν το κράτος και οι άλλοι θεσμοί (όπως οι διάφορες Εκκλησίες) προσπάθησαν να καταστρέψουν την αλληλοβοήθεια, αυτή εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα, ακόμα και μετά από 100 και πλέον χρόνια καπιταλισμού που δημιουργεί τον ατομικισμό και δίνει στην “επιβίωση του ισχυροτέρου” νέα σημασία. Πράγματι, συχνά φαίνεται ότι μέσα στον καπιταλισμό πρέπει να εκμεταλλεύεσαι και να είσαι αγωνιστής για να επιβιώσεις. Αλλά όπως γράφει ο Κροπότκιν: “Η τάση της αλληλοβοήθειας προς τον άλλο έχει τόσο βαθιές ρίζες και είναι τόσο βαθιά συνδεδεμένη με ολόκληρο το παρελθόν της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, που έχει διατηρηθεί από την ίδια την ανθρωπότητα έως τι μέρες μας παρά τις αντιρρήσεις όλων των μεταστροφών της ιστορίας. Και αναπτύχθηκε πρώτα και κύρια σε περιόδους ειρήνης και ευημερίας”.

Αλληλοβοήθεια στη Νότια Αφρική

Η αλληλοβοήθεια είναι κάτι με το οποίο μεγαλώνει ο καθένας σε μια οικογένεια ή μια κλειστή κοινότητα. Μέλη οικογενειών, συνήθως, βοηθούν ο ένας τον άλλον χωρίς να περιμένουν την ίδια ανταπόδωση. Σε μικρές αγροτικές κοινότητες σε παγκόσμιο επίπεδο ,η αλληλοβοήθεια αποτελεί ακόμα κοινή πρακτική όχι μόνο ανάμεσα σε μέλη οικογενειών αλλά ακόμα και ανάμεσα σε γειτόνους. Σε αρκετά μέρη του κόσμου και ειδικά στη Νότια Αφρική, μπορούμε να γίνουμε μάρτυρες της αλληλοβοήθειας σε πιο ευρεία πολιτιστική έκταση. Υπάρχει ακόμα μια ειδική ορολογία για την αλληλοβοήθεια καθώς εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο εφαρμογής μέσω νέων μορφών εξαιτίας κυρίως των δύσκολων συνθηκών ζωής.
Ο Κροπότκιν είχε ήδη γράψει για την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους Bushmen (10) στην περιοχή Kalahari για τους οποίους μιλούσε με θαυμασμό. Σύμφωνα με τον ίδιο, ζούσαν κάτω από “πρωτόγονο (11) κομμουνισμό” (δηλαδή κομμουνισμό αναπτυγμένο σε μια μη βιομηχανική κοινωνία). Όπως και άλλες πολλές ομάδες στην Αφρική (και τον κόσμο) οι Bushmen όχι μόνο εφάρμοζαν πρακτικά (12) την αλληλοβοήθεια και μοιράζονταν οτιδήποτε με τον καθένα – ακόμα και με ανθρώπους που δεν ανήκαν στην ομάδα τους – αλλά επιπλέον δεν είχαν αρχηγούς και έτσι μπορούν να θεωρηθούν “πρωτόγονοι αναρχικοί”. (13) Δεν εμπιστεύονταν τους αρχηγούς οι οποίοι προσπαθούσαν ν’ αποκτήσουν όλο και περισσότερα απειλώντας να καταστρέψουν τις πρακτικές εξισωτισμού. Ο Κροπότκιν έγραψε για τους Bushmen ότι “κυνηγούσαν από κοινού, και μοιράζονταν τη λεία χωρίς να φιλονικούν, ότι ποτέ δεν εγκατέλειπαν τους τραυματίες τους και επιδείκνυαν μεγάλη αφοσίωση στους συντρόφους τους” και “εάν δινόταν οτιδήποτε σε έναν Hottentont, αυτός αμέσως το μοίραζε ανάμεσα σε όλους τους παρευρισκόμενους (…) Δεν μπορούσε να φάει μόνος και, αν και πεινασμένος, καλούσε αυτούς που περνούσαν να το μοιραστούν”.

Ωστόσο, η αλληλοβοήθεια δεν υφίστατο μόνο ανάμεσα στους Bushmen στη Νότια Αφρική. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αλληλοβοήθειας στη Νότια Αφρική που είναι γνωστά κάτω από διάφορες επωνυμίες και ορισμούς, αλλά όλα είναι το ίδιο. Επιπλέον, μπορούμε να διακρίνουμε πρακτικές αλληλοβοήθειας ανάμεσα σε όλες τις εθνικές ομάδες στη Νότια Αφρική.

Στη Νότια Αφρική η αλληλοβοήθεια βασίζεται συχνά στην ιδέα Ubuntu, η οποία, αν και λέξη της γλώσσας Ζουλού, χρησιμοποιείται κοινά από άλλες ομάδες σε όλη την Νότια Αφρική. Για την Ubuntu λέγονται και γράφονται πολλά, κυρίως στη Νότια Αφρική. Επίσης, συνδέεται συχνά και με την Εκκλησία. Δηλαδή, ενώ συγκεκριμένες παράμετροι της Ubuntu είναι παρόμοιες με αυτές τις μορφές αλληλοβοήθειας, υπάρχουν και αρκετές άλλες παράμετροι που οδηγούν τον κόσμο να δέχεται τη φτώχεια του τασσόμενος εναντίον της βελτίωσης των συνθηκών της ανθρώπινης ζωής. Είναι, λοιπόν, πολύ πιο ενδιαφέρον να μιλήσουμε για πρακτικές πραγματικής αλληλοβοήθειας που δεν συνδέονται με οποιαδήποτε θρησκεία.
Γενικά, το να βοηθά ο ένας τον άλλον στα χωράφια είναι πολύ κοινό στην επαρχιακή και αγροτική Αφρική. Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου τα χωράφια καλλιεργούνται από κοινού και ο άνθρωπος αυτός το χωράφι του οποίου καλλιεργείται τη μια μέρα παρέχει φαγητό και ποτό σε όποιον συμμετέχει στην όλη διαδικασία. Τα χωράφια καλλιεργούνται εκ περιτροπής και έτσι το χωράφι του καθένα θα δουλευτεί οπωσδήποτε και ο καθένας θα έχει τροφή κατά τη διάρκεια του θερισμού και της συγκομιδής.

Τις ίδιες κομμουνιστικές πρακτικές μπορούμε να συναντήσουμε σε όλη σχεδόν τη Ν. Αφρική σε περιπτώσεις που κάποιος πρέπει να χτίσει ένα σπίτι.
Επιπρόσθετα με τις πολιτιστικές πρατικές, έχουμε νέα παραδειγματα αλληλοβοήθειας που αναδύονται σε όλη τη Ν. Αφρική όταν οι άνθρωποι (ειδικά γυναίκες) συνεργάζονται για να σχηματίσουν όργανα ειδικών καθηκόντων, όπως για κηδείες, όπου βοηθούν ο ένας τον άλλον για να εξοικονομήσουν χρήματα για μια κηδεία και να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον σε περίπτωση θανάτου μέλους της οικογένειας. Τέτοια όργανα παρέχουν, επίσης, ηθική συμπαράσταση στους συγγενείς του νεκρού. Αλλά αυτές οι νέες μορφές αναδύθηκαν κυρίως ως αποτέλεσμα της φτώχειας.

Ένα άλλο νέο παράδειγμα στη Ν. Αφρική είναι τα stokvels (λαϊκές ομάδες που συλλέγουν χρήματα) όπου οι άνθρωποι βοηθούν ο ένας τον άλλον με το να αποταμιεύουν χρήματα που στο τέλος μιας προκαθορισμένης περιόδου μπορούν να δαπανηθούν για απαραίτητα προϊόντα του σπιτού (όπως ψυγεία).

Παιδικοί σταθμοί στις φτωχές περιοχές της Ν. Αφρικής που μια, έτσι κι αλλιώς, άνεργη γυναίκα φροντίζει τα παιδιά μιας εργαζόμενης γυναίκας, κάτι που είναι πολύ κοινό, με την πρώτη να λαμβάνει τροφή ως αντάλλαγμα.

Η αλληλοβοήθεια βασισμένη στην κουλτούρα

Ένα καλό παράδειγμα του πώς μόνο οι φύλαρχοι ή μια μειοψηφία ήθελαν να καθοδηγήσουν πολέμους και η πλειοψηφία ενός συγκεκριμένου πληθυσμού ήθελε να ζήσει ειρηνικά, είναι οι Ζουλού (Zulus), οι οποίοι έχουν θεωρηθεί αρκετά βίαιοι. Αλλά η αλληλοβοήθεια είναι κάτι πολύ κοινό ανάμεσα στους Ζουλού, κάτι παραπάνω απ’ ό,τι ανάμεσα σε άλλες εθνικές ομάδες στη Νότια Αφρική. Ενώ μερικοί φύλαρχοι των Ζουλού ήσαν προφανώς βίαιοι (όπως όλοι οι φύλαρχοι εξαιτίας της εξουσίας και της διαφθοράς) οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά και πάντα υποστήριζε ο ένας τον άλλον. Σήμερα υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αλληλοβοήθειας βασισμένα στην κουλτούρα των Ζουλού.

Γενικά, η κοινωνία των Ζουλού έχει οικοδομηθεί με βάση το λεγόμενο “umuntu ngumuntu ngabantu”, το οποίο μεταφράζεται ως “ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος διαμέσου άλλων ανθρώπων”, που σημαίνει ότι κάποιος χρειάζεται ολόκληρη την κοινότητα για να προωθήσει την ατομικότητα του άλλου.

Η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή με διάφορους όρους στη γλώσσα των Ζουλού. Ένας από αυτούς τους όρους είναι ο όρος ilimo που αναφέρεται στην κοινή εργασία στους αγρούς κάποιου κατά τη διάρκεια της περιόδου της σποράς και ο καθένας που συμμετέχει στην εργασία αυτή αμοίβεται με τροφή και παραδοσιακή μπύρα. Την βδομάδα που ακολουθεί θα οργωθεί το χωράφι κάποιου άλλου.

Η λέξη των Ζουλού για την κηδεία είναι masingcwabane και σημαίνει “ας θάψουμε ο ένας τον άλλον”. Οι άνθρωποι μιας κοινότητας προσφέρουν ένα συγκεκριμένο ποσόν κάθε μήνα. Τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται για την κηδεία κάποιου που έχει προσφέρει στην κοινότητα. Αποσύρεται ένα συγκεκριμένο ποσόν από τον τραπεζικό λογαριασμό και δίνεται στην οικογένεια του νεκρού. Το ποσόν αυτό καλύπτει τα έξοδα της κηδείας, την αγορά φερέτρου, την ενοικίαση τέντας, καρεκλών κ.λπ.

Η λέξη των Ζουλού masakhane, η οποία σημαίνει “ας οικοδομήσουμε ο ένας τον άλλον” αναφέρεται στην από κοινού κατασκευή ενός σπιτιού.
Η φράση izandla ziyagezana (των Ζουλού) μεταφρασμένη σημαίνει “όταν πλένουμε τα χέρια του ενός, το ένα χέρι πλένει το άλλο” και το αντίστροφο. Κάθε χέρι βοηθά το άλλο για να πλυθεί. Οπότε, ο ένας άνθρωπος πρέπει να βοηθά τον άλλον όπως κάνουν και τα χέρια.

Στις κουλτούρες των Sotho και των Tswana η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή ως letsema. Letsema, όταν οι άνθρωποι ενώνονται για έναν κοινό σκοπό και έχει ως αποτέλεσμα οφέλη υπέρ όλων εκείνων που συμμετέχουν σ΄ αυτήν. Αναφέρεται στη συνεταιριστική εργασία στο χωριό σε κοινά σχέδια, για παράδειγμα δημόσια έργα.

Μια άλλη κομμουνιστική πλευρά της κουλτούρας των Sotho και ακόμα της κουλτούρας των Pondo, είναι η κοινή ανατροφή των παιδιών που σημαίνει ότι πρέπει όλοι να συμμετάσχουν στο μεγάλωμα των παιδιών μιας κοινότητας. Με άλλα λόγια, ο καθένας βοηθά στην ανατροφή τους.
Στην κουλτούρα των Pedi η λέξη kobufedi αναφέρεται στην κοινή εργασία στα χωράφια κάποιου. Ο καθένας βοηθά στο φύτεμα δημητριακών και τη φροντίδα της σοδειάς επειδή η εργασία αυτή εξυπηρετεί ολόκληρη την κοινότητα.

Στην κουλτούρα των Xhosa η λέξη dibanisani σημαίνει “ας εργαστούμε μαζί για ένα καλύτερο μέλλον”. Είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται στη στιγμή που οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και βοηθά ο ένας τον άλλον. Για παράδειγμα θρησκευτικές τελετές γίνονται οπουδήποτε κάθε χρόνο και οι άνθρωποι σε ένα μέρος πρέπει να είναι προετοιμασμένοι γι’ αυτό. Εάν κάποιο καλυβόσπιτο πιάσει φωτιά τότε ο ένας βοηθάει τον άλλο να ξαναφτιαχτεί. Στις κηδείες ή στους γάμους οι άνθρωποι βοηθιούνται μεταξύ τους, για παράδειγμα στο μαγείρεμα και το καθάρισμα.
Στην κουλτούρα των Venda η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή ως uthusana που σημαίνει “βοηθώντας ο ένας τον άλλον”.

Στη Ζουαζιλάνδη η λέξη lilima είναι ο όρος των Swati για την αλληλοβοήθεια. Αναφέρεται στον γείτονα που βοηθά τον άλλον γείτονα.
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα απ’ όλη τη Νότια Αφρική που δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στο άρθρο αυτό, αλλά όλα είναι παρόμοια μεταξύ τους και εξακολουθούν να ισχύουν, δείχνοντας ότι παρά το υψηλό επίπεδο εγκληματικότητας (η οποία έχει άμεση σχέση με την τεράστια ανισότητα στη Νότια Αφρική) καθώς και το αντικοινωνικό έγκλημα, υπάρχει ήδη μια μεγάλη δυναμικότητα στην οποία μπορούμε να βασιστούμε για να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο κόσμο.

Η επικαιρότητα της αλληλοβοήθειας στη σημερινή κοινωνία

Αρκετές από τις πρακτικές της αλληλοβοήηθειας έχουν ξεχαστεί, κυρίως επειδή έχουν καταστραφεί από το Κράτος. Το Κράτος δεν θέλει να είναι ανεξάρτητοι οι άνθρωποι, να καλλιεργούν τη τροφή τους και να είναι αυτόνομοι απ’ αυτό, αλλά θέλει να ελέγχει τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι έχουν ακόμα ξεχάσει πώς να καλλιεργούν τη δική τους τροφή. Αν είναι τυχεροί γίνονται εργάτες, αλλιώς θα μείνουν άνεργοι εργάτες, η μόνη ευκαιρία των οποίων είναι να εκλιπαρούν για ελεημοσύνη ή να προχωρήσουν στο έγκλημα. Η ζωή στις πόλεις συχνά όχι μόνο καταστρέφει την κουλτούρα του καθένα, αλλά επίσης καταστρέφει την κοινωνία μας με το να προωθεί τον ατομικισμό και κάνοντας τους ανθρώπους να ξεχνούν την αλληλοβοήθεια. Ο Κροπότκιν το έδειξε αυτό όταν έγραψε ότι “ανάμεσα στους Hottentots αποτελούσε σκάνδαλο να φας χωρίς να καλεστείς μεγαλοφώνως τρεις φορές ακόμα και αν δεν υπήρχε κάποιος που ήθελε να μοιραστεί την τροφή. Το μόνο που ένας σεβαστός πολίτης πρέπει να κάνει τώρα είναι να πληρώνει φόρους και να αφήνει τους πεινασμένους να πεινούν”. (Kropotkin 2006 (1902): 188). Σε καιρούς κρίσης κάτι τέτοιο θα ήταν ολέθριο.
Σε αρκετές κωμοπόλεις βλέπουμε μερικούς ανθρώπους να διατηρούν κοινοτικούς κήπους και να μοιράζουν τα αγαθά. Τα παραδείγματα που παρατέθηκαν πριν αποτελούν δείγματα ζώσας και αυξανόμενης αλληλοβοήθειας επειδή οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η λύση πολλών προβλημάτων μας είναι το να εργαστούμε από κοινού, να βοηθήσει ο ένας τον άλλον. Ο Κροπότκιν κατέστησε ξακάθαρο το πώς μπορούμε στη σημερινή κοινωνία και ειδικά στις πόλεις, να μάθουμε από παλαιότερες ανάλογες πρακτικές καθώς και από κάθε τι εξακολουθεί να είναι ζωντανό στην ύπαιθρο σε όλο τον κόσμο. Η αλληλοβοήθεια είναι ένας τρόπος επανάκτησης εκ μέρους μας μιας κάποιας ανεξαρτησίας μας από το Κράτος ή τους φλανθρωπικούς οργανισμούς. Είναι μια πλευρά στην οποία πρέπει να βασιστούμε για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο κόσμο και στην οποία πρέπει να βασίζεται ένας καλύτερος κόσμος.

Σημειώσεις:
1. Δαρβινισμός: Θεωρία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, η θεωρία της “επιβίωσης του δυνατότερου”.
2. Όταν γράφω για ανθρώπινη φύση αναφέρομαι στο διάλογο εάν οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους καλοί ή κακοί.
3. Διακρίσεις σε βάρος των γυναικών.
4. Διακρίσεις σε βάρος των ομοφυλόφιλων.
5. Διακρίσεις σε βάρος των ανθρώπων με αναπηρίες.
6. Εννοείται η μελέτη των κοινωνικών και πολιτιστικών πλευρών της ανθρωπότητας.
7. Kropotkin Peter, (2006 (1902)) Mutual Aid. A factor of Evolution. Mineola, New York: Dover.
8. Κοινωνίες που δεν έχουν γνωρίσει οποιαδήποτε μορφή διαμάχης, όπως οι Bushmen του Καλαχάρι.
9. Φιλανθρωπία μη περιορισμένη σε μια συγκεκριμένη θρησκεία όπως γίνεται άλλες μορφές φιλανθρωπίας.
10. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο κοινά την εποχή που έζησε ο Κροπότκιν, αλλά σήμερα είναι άχρηστος και χρησιμοποιούμε γενικώς τον όρο Bushmen. (Δική μας σημείωση: Συγγενική εθνικά ομάδα με τους Bushmen, ζούσαν στη Νότια Αφρική από τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Με την άφιξη των Ευρωπαίων το 1652, είχαν ήδη αναπτύξει εκτεταμένη κτηνοτροφία. Οι Ευρωπαίοι τους ονόμασαν Hottentots από τους ήχους του “χ” και το “τ” της γλώσσας τους Khoisan που μιλούσαν).
11. Ο όρος πρωτόγονος δεν χρησιμοποιήθηκε μειωτικά από τον Κροπότκιν.
12. Γράφω στο παρελθόν γιατί το μεγαλύτερο μέρος της κουλτούρας των Bushmen καταστράφημε από τον αποικισμό και τον καπιταλισμό.
13. Οι αναρχικές κοινωνίες έχουν μελετηθεί και παρουσιασθεί από διάφορους συγγραφείς, για παράδειγμα Barclay, Harold (1996): People Without Government. An Anthropology of Anarchy. London: Kahn & Averill.

• Πρώτη δημοσίευση στην αγγλική γλώσσα στο 10ο τεύχος του περιοδικού «Zabalaza: A Journal of Southern African Revolutionary Anarchism», Απρίλιος 2009, του Zabalaza Anarchist Communist Front (ZACF – Αναρχικό Κομμουνιστικό Μέτωπο Zabalaza). Στην αγγλική γλώσσα βρίσκεται επίσης στο http://www.anarkismo.net/article/12636 Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μάης 2009. Για περαιτέρω πληροφόρηση για το ZACF επισκεφθείτε το http://www.zabalaza.net

anarkismo.net/article/13290

Η αναρχία εναντίον της ανομικής κατάρρευσης

του Γιώργου Λιερού
Οι ελεύθεροι χώροι και η κοινωνική αλληλεγγύη εναντίον του αποκλεισμού και της κατάστασης εξαίρεσης· γα την αναγέννηση μιας συμβιωτικής κοινωνίας. 
Το κοινωνικό συμβόλαιο έχει ακυρωθεί. Όχι από τα κάτω ή από τους αντιεξουσιαστές και την άκρα αριστερά, αλλά με πρωτοβουλία της πολιτικής και επιχειρηματικής ολιγαρχίας της Αθήνας και των Βρυξελλών. Όλο και περισσότερο η κατάσταση “εξαίρεσης” αποτελεί τον κανόνα.Κατάσταση εξαίρεσης, ανομία, πόλεμος όλων εναντίον όλων, “κοινωνικός κανιβαλισμός”: πρόκειται για λέξεις ή φράσεις που περιγράφουν το ίδιο φαινόμενο το οποίο δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τη συμβιωτική κοινωνία, την κοινωνία χωρίς κράτος για την οποία παλεύουμε.Η κοινωνία χωρίς κράτος δεν είναι μια κοινωνία σε θεσμική αποσύνθεση, το εντελώς αντίθετο. Η άμεση δημοκρατία, η συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία, συνάδουν με πλούσιους, πολυεπίπεδους και ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς, με έναν επανανοηματοδοτημένο κόσμο, με αξίες ηθικά δεσμευτικές, με σφριγηλούς και λειτουργικούς δεσμούς, με ελεύθερους και περήφανους ανθρώπους που σέβονται το λόγο τους και την τιμή τους, και δεν ανέχονται κανενός είδους εξευτελισμό. Αυτά τα χαρακτηριστικά, κατά την πιο ευτυχισμένη περίοδο του είδους μας σύμφωνα με τον Ρουσσώ, επέτρεψαν στις αρχαϊκές κοινωνίες να ανθίζουν για χιλιάδες χρόνια χωρίς να έχουν ανάγκη το κράτος. Η ηθική ήταν πάντα ανάμεσα στις προτεραιότητες των αναρχικών του 19ου αιώνα. Για όποιον απλά θέλει να επιβάλλεται το δίκιο του ισχυρότερου, η παγκοσμιοποίηση και ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος.Η ίδια η εξουσία έχει αποφασίσει την ανομική κατάρρευση αλλά προσπαθεί να την φορτώσει στους αναρχικούς. Εκτός από τους πολύ συντηρητικούς νοικοκυραίους, επίσης και μερικοί αναρχικοί παίρνουν στα σοβαρά τα ψέματά της. Η δυναμική της ανάπτυξης του καπιταλισμού, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης, δημιουργεί διαρκώς αλλά και προϋποθέτει ζώνες αποκλεισμού, εξαίρεσης, ανομίας. Αυτές οι ζώνες εξαίρεσης είναι το πεδίο μιας χωρίς κανόνες ταξικής πάλης· ο νόμος που αίρεται πρώτα απ’ όλα είναι τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, τα δικαιώματα του ανθρώπου, και προπάντων η νομική κατοχύρωση των κεκτημένων της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Από αυτή την άποψη, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ζώνης ανομίας δεν είναι καθόλου τα Εξάρχεια, αλλά οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ) και οι φορολογικοί παράδεισοι.

Οι ζώνες ανομικής κατάρρευσης διανοίγονται από την καταστροφή ή την απαξίωση του κεφαλαίου, των υποδομών αλλά και των ανθρώπων και την υποβάθμιση ολόκληρων περιοχών, διεργασίες οι οποίες εντείνονται κατά την κρίση. Σ’ αυτές τις ζώνες συντελούνται διαδικασίες πρωταρχικής συσσώρευσης που είναι κρίσιμες για τη δρομολόγηση της εξόδου από την κρίση. Η κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους σήμερα στην Ευρώπη σχετίζεται με ένα γιγαντιαίο εγχείρημα πρωταρχικής συσσώρευσης, δηλαδή κατάλυσης θεσμών, νόμων ή εθίμων που θα εμπόδιζαν την χωρίς όρια εκμετάλλευση των αποκάτω και την αρπαγή της “ιδιοκτησίας” τους. Η πρωταρχική συσσώρευση δεν συντελέστηκε άπαξ δια παντός στην αυγή του καπιταλισμού· είναι μια παράλληλη και συμπληρωματική της επίσημης οικονομίας διαδικασία, η οποία αποκτά μια ιδιαίτερη σπουδαιότητα στον καιρό της κρίσης αλλά και στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, και η οποία εδώ και πέντε αιώνες πάντα συνδέθηκε με απίστευτης έκτασης ανθρωπιστικές καταστροφές (ο αποικισμός της Αμερικής, οι περιφράξεις, το κυνήγι των μαγισσών, η αυγή της βιομηχανικής επανάστασης, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, κ.τ.λ.). Και η καταστροφή, όταν αποσύρονται ή διαλύονται οι κρατικές δομές, μπορεί να είναι ανυπολόγιστη, ιδίως κατά τη μεταβιομηχανική εποχή, ακριβώς γιατί οι κοινοτικοί και κοινωνικοί δεσμοί και η αλληλεγγύη έχουν αντικατασταθεί από τέτοιες δομές.

Οι ελεύθεροι, οι αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και οι καταλήψεις βρίσκονται στις ζώνες εξαίρεσης, παρεμβαίνουν σε αυτές τις διαδικασίες, όχι για να φέρουν πίσω το κράτος όπως θα ήθελε η μεταρρυθμιστική αριστερά, αλλά για να ανασυγκροτήσουν τους κοινωνικούς δεσμούς, να ξαναϋφάνουν τον κοινωνικό ιστό, να αναστρέψουν τη θεσμική αποσύνθεση. Δεν βρίσκονται εκεί ούτε για να επιβάλουν τη βία του ισχυρότερου, ούτε για να αναπαράγουν τις καπιταλιστικές σχέσεις στην πιο βίαιη εκδοχή τους μέσω του οργανωμένου εγκλήματος και της μαύρης οικονομίας. Η αυτοοργάνωση των κατοίκων, ο πολλαπλασιασμός των δομών αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας, οι αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις, θα μπορούσαν –όπως ακριβώς έγινε στην Λατινική Αμερική– να μετατρέψουν περιθωριοποιημένες ή υποβαθμισμένες ζώνες σε “απελευθερωμένες” περιοχές.

Τέτοιες απελευθερωμένες περιοχές δεν έχουν καμιά σχέση με τον πόλεμο όλων εναντίον όλων. Όταν απαιτούμε να φύγει η αστυνομία από μια γειτονιά, ταυτόχρονα πρέπει να φροντίσουμε να δώσουμε καλύτερες συνθήκες ασφάλειας στον ηλικιωμένο ή σε μια ασυνόδευτη το βράδυ γυναίκα από εκείνες που προσφέρει η αστυνομία στις καλές γειτονιές. Πρέπει να αναμετρηθούμε με το ενδεχόμενο συμμορίες να εκτελούν την εγκληματική τους δραστηριότητα χρησιμοποιώντας ένα προσωπείο αναρχικού και απέναντί τους να είμαστε αμείλικτοι. Η εμπειρία του διεθνούς κινήματος είναι διαφωτιστική: μερικές από τις πιο δυναμικές σύγχρονες μαφίες έχουν την καταγωγή τους σε αριστερά κινήματα της δεκαετίας του 1970, τα οποία στη συνέχεια εγκληματοποιήθηκαν.

Αν και μερικοί αναρχικοί αυτοαποκαλούνται μηδενιστές, στην πραγματικότητα το ελευθεριακό κίνημα είναι ένα ανάχωμα εναντίον του μηδενισμού και της ανομικής κατάρρευσης. Πολλοί μεγάλοι κοινωνικοί και θρησκευτικοί αναμορφωτές είχαν κατηγορηθεί στον καιρό τους για “μηδενιστές” (άθεοι κ.τ.λ.). Πράγματι, γκρέμισαν τα είδωλα των παλιών θεών και πυρπόλησαν τους ναούς τους. Η καταστροφή σίγουρα είναι μια στιγμή της δημιουργίας. Ο Νίτσε καταλάβαινε πολύ καλά αυτή την αντίφαση όταν αποκαλούσε τον εαυτό του τον πρώτο τέλειο μηδενιστή της Ευρώπης, διακρίνοντας έναν μηδενισμό της αδυναμίας ή της παρακμής και έναν μηδενισμό της δύναμης ή μιας νέας αρχής. Έλεγε: “Για τα σημεία της αρχής και της παρακμής έχω την λεπτότερη οσμή απ’ ό,τι είχε ποτέ άνθρωπος, σε κάτι τέτοιο είμαι ο δάσκαλος par excellence – γνωρίζω και τα δυο, είμαι και τα δυο.”

Δεν πρέπει, ωστόσο, να ξεχνάμε την κύρια πλευρά που είναι η δημιουργία, η νέα αρχή, και να αφήνουμε έτσι να μας μπερδεύουν με τους εχθρούς μας. Με την επανάσταση ξαναγεννιούνται οι κοινωνίες των ανθρώπων. Η δράση του επαναστάτη είναι Πράξη, γένεση του εντελώς καινούριου, του πρωτότυπου, του μοναδικού, αυτού που δεν προβλέπεται από τις αιτίες του· φιλοδοξία του είναι η νέα αρχή.

Οι αναρχικοί είναι ανάχωμα στο μηδενισμό γιατί είναι από τους λίγους που έχουν απομείνει στην ελληνική κοινωνία οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να ματώσουν για τις ιδέες τους. Ανάμεσά τους ακόμη μπορεί κανείς να βρει και να θαυμάσει (και ας το προσέξουν αυτό οι πατριώτες) ό,τι ο Τ. Σιμώτας ονόμαζε “ωραία και γενναία συμπεριφορά”.

Αναδημοσίευση από: http://efimeridadrasi.blogspot.gr/2013/01/blog-post_18.html

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΩΝΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙ.ΠΕ.: ΥΠΟΓΡΑΦΗΚΕ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ Β. ΕΥΒΟΙΑΣ

βιπε

Η υπουργική απόφαση για τη δημιουργία ΒΙ.ΠΕ. στο Μαντούδι αποτελεί ένα τεράστιο έγκλημα σε βάρος της περιοχής της Βόρειας Εύβοιας, που θα έχει επιπτώσεις στην ΥΓΕΙΑ μας, στις ΔΟΥΛΕΙΕΣ μας και στο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, όχι μόνο εδώ αλλά και στην ευρύτερη περιοχή ολόκληρης της Εύβοιας και των Σποράδων. Συγκεκριμένα:

•    Επιτρέπει την εγκατάσταση εξαιρετικά ρυπογόνων και επικίνδυνων για την υγεία μας μονάδων (μονάδα καύσης σκουπιδιών, δεξαμενές υγροποιημένου φυσικού αερίου κλπ) στο χώρο της ΒΙ.ΠΕ.
•    Επιτρέπει την αποθήκευση επικίνδυνων αποβλήτων στο χώρο της ΒΙ.ΠΕ.
•    Επιτρέπει (σε… «εξαιρετικές περιπτώσεις»!) την απόρριψη οποιωνδήποτε υλικών/ουσιών στη θάλασσα.
•    Επιτρέπει την υπεράντληση μέχρι και 800 κυβικών νερού την ώρα (!!!) από τον υδροφόρο ορίζοντα του Μαντουδίου, επηρεάζοντας την ποσότητα και την ποιότητα του νερού σε ολόκληρη την περιοχή με σοβαρές συνέπειες για την γεωργία, τη κτηνοτροφία και το περιβάλλον. Η απόφαση προβλέπει μάλιστα και τη δυνατότητα οι επιχειρήσεις να υδρεύονται συμπληρωματικά και από το δίκτυο ύδρευσης του Μαντουδίου.
•    Θεωρεί δεδομένη τη δημιουργία θερμοηλεκτρικού σταθμού 1160 Mw με φυσικό αέριο, που θα καταστρέψει το κλίμα, θα οδηγήσει σε χλωρίωση και υπερθέρμανση της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής, θα προκαλέσει χρόνια, σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα στους κατοίκους και θα οδηγήσει τη βλάστηση σταδιακά στο μαρασμό (λόγω όξινης βροχής, εξάντλησης του υδροφόρου ορίζοντα και ρύπανσης του εδάφους).
•    Αφήνει ανοιχτή τη δυνατότητα για μεταφορά του δρόμου που συνδέει το Μαντούδι με το Πήλι στο τμήμα που σήμερα διασχίζει τη ΒΙ.ΠΕ., γεγονός που θα επιτρέψει στην εταιρία να λειτουργεί μακριά από αδιάκριτα βλέμματα διερχομένων.
Η απόφαση αυτή στηρίζεται στο ΨΕΜΑ και την ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ:
•    Η Διεύθυνση Χωροταξίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, προκειμένου να δικαιολογήσει τη δημιουργία ΒΙ.ΠΕ., ισχυρίστηκε ότι τα μεταλλεία λευκολίθου είναι ενεργά και λειτουργούν! Δικαιολογήσανε μάλιστα το γιγάντιο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού με το γελοίο επιχείρημα ότι θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του εργοστασίου λευκολίθου. Μακάρι να ήταν έτσι!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΝΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ, με σεβασμό βέβαια του περιβάλλοντος και της υγείας των κατοίκων. ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΟΥΝ ΝΟΜΙΜΑ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΒΙ.ΠΕ.!
•    Η απόφαση παραβλέπει τα επιστημονικά πορίσματα της Επιθεώρησης Περιβάλλοντος που αποδείκνυαν ότι μια ΒΙ.ΠΕ. που θα επιτρέπει την εγκατάσταση μονάδων υψηλής όχλησης είναι αντίθετη με τις προβλέψεις των χωροταξικών πλαισίων για μέσης όχλησης δραστηριότητες και ήπιο τουρισμό.
•    Η απόφαση παραβλέπει την καταπάτηση αγροτικών εκτάσεων, την αλλοίωση της κοίτης του Κυμασιώτη και την ύπαρξη στην περιοχή προστατευόμενων υγρότοπων.
Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ:
•    Ο Αθ. Σκορδάς είχε παρουσιάσει ως εκπρόσωπος της ΤΕΡΝΑ τα σχέδια της εταιρίας για ΒΙ.ΠΕ. στο δημοτικό συμβούλιο Μαντουδίου τον Ιούνιο του 2010. Τώρα είναι υφυπουργός στο Υπουργείο Ανάπτυξης, υπεύθυνος για τις ΒΙ.ΠΕ.!!!
Η απόφαση για δημιουργία ΒΙ.ΠΕ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΥΣΗ, ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ! Οι εκπρόσωποι της εταιρίας στην περιοχή διαδίδουν πως θα ανοίξουνε δουλειές! Προσπαθούν να κερδίσουν τη συμπάθεια των άνεργων κατοίκων, ψιθυρίζοντας τους στο αυτί «Να κάνουν αίτηση, αλλά να μην το πουν σε άλλους!». Οι επιχειρηματίες όμως δεν έρχονται για να κάνουν κοινωνικό έργο! Κοιτάνε να αυξήσουν με κάθε τρόπο το κέρδος τους. Ιδιαίτερα η περιοχή του Μαντουδίου, παρά τους πολλούς και πολλά υποσχόμενους σωτήρες – επενδυτές που πέρασαν, μετράει μόνο περιβαλλοντικά εγκλήματα, ενώ συνεχίζει δυστυχώς να μαστίζεται από την ανεργία και την υποβάθμιση.
Η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, που είναι το μόνο συγκεκριμένο έργο που περιγράφεται από την εταιρία και τα υπουργεία, θα απασχολεί 84 άτομα, εκ των οποίων τα 60 θα είναι θέσεις ειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού. Είμαστε έτοιμοι να καταστρέψουμε τη γεωργία, την αλιεία, τον τουρισμό, προκειμένου να πιστέψουμε τις ίδιες υποσχέσεις; Ποιον τόπο θα παραδώσουμε στα παιδιά μας;;
Καλούμε όλους τους κατοίκους της βόρειας Εύβοιας και μαζί με αυτούς τους κατοίκους όλης της Εύβοιας, των Σποράδων και της υπόλοιπης Ελλάδας, να αντιδράσουμε δυναμικά σε αυτό το έγκλημα, πριν να είναι αργά!

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΩΝΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙ.ΠΕ. Βόρειας Εύβοιας
(επικοινωνία: oxibipe@gmail.com)

bipe


βιπεεε

 

βιπεε

Για το ”Ταξίδι στο Παρελθόν” του Abel Paz

 

Η εξουσία είναι της ιστορίας η ευκοιλιότητα

Νίκος Καρούζος

 

Ο ευρύτερος αναρχικός και αντιεξουσιαστικός χώρος, παρασυρμένος από τη σαγήνη του ακτιβισμού και της άμεσης δράσης, συχνά παραβλέπει –αν δεν περιφρονεί κιόλας– την αξία της θεωρίας. Η πολιτική ηγεμονία όμως, πριν γίνει τέτοια, είναι ηγεμονία στο χώρο των ιδεών, των κυρίαρχων αντιλήψεων και των φαντασιακών σημασιών. Μια ελπιδοφόρα στροφή, ωστόσο, του χώρου αυτού σε εκδοτικά εγχειρήματα και περιοδικά παρατηρείται σταθερά τα τελευταία χρόνια, δείχνοντας πως αρκετοί αντιλαμβάνονται, επιτέλους, τη σημασία της ρήσης του Ντουρούτι ότι «σε κάθε πόλη πρέπει να στηθεί κι ένας αναρχικός εκδοτικός οίκος». Καμιά ουσιαστική επαναστατική αλλαγή, εσωτερική και εξωτερική, δεν μπορεί ποτέ να γίνει με άναρθρες κραυγές και συνθήματα. Σαφώς, τα εγχειρήματα αυτά δεν προσφέρονται για άμεσα, εύκολα και εντυπωσιακά αποτελέσματα· απαιτούν από τους φορείς τους κόπο, αφοσίωση, υπομονή κι επιμονή, και λειτουργούν μόνο σε βάθος χρόνου, όπως συμβαίνει με κάθε τι ουσιαστικό στη ζωή. Ό,τι είναι η ανθρακιά για τη φλόγα, είναι και οι επαναστατικές ιδέες για τον σκοπό της ανθρώπινης χειραφέτησης.

            Στην προοπτική αυτή, μόνο ευπρόσδεκτη μπορεί να είναι η εμφάνιση ενός νέου εκδοτικού οίκου, του Κουρσάλ, που εγκαινιάζει την παρουσία του με την επανέκδοση του πολύ σημαντικού βιβλίου του Abel Paz Ταξίδι στο παρελθόν που είχε κυκλοφορήσει πριν χρόνια από την αναρχική εφημερίδα ΑΛΦΑ, σε προσεκτική και καμωμένη με μεράκι μετάφραση του Νίκου Νικολαΐδη.

            Ο Abel Paz (Diego Camacho το πραγματικό του όνομα) γεννήθηκε το 1921 και μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε αταλάντευτα αναρχικός καθώς και ένας άνθρωπος γεμάτος πάθος για τη ζωή.1 Αυτό που καθιστά ιδιαιτέρως σημαντικό το βιβλίο του Paz είναι ότι συνδυάζει το πρωτογενές βίωμα ενός που έζησε τη δίνη των γεγονότων (και μάλιστα «από τα κάτω», ως απλός συμμετέχων και όχι ως κάποιος ηγέτης της CNT), με τον αναστοχασμό του ανθρώπου που γράφει για αυτά τα γεγονότα χρόνια μετά (κάθε τόσο ο συγγραφέας επαναλαμβάνει φράσεις του τύπου «βλέποντας τα πράγματα με χρονική απόσταση», «αυτά όμως που περιγράφω τώρα δεν τα αισθανόμασταν έτσι τότε» κλπ.). Το Ταξίδι στο παρελθόν δεν είναι ούτε μαρτυρία που γράφεται ενώ διαδραματίζεται η επανάσταση, αλλά ούτε και η «επιστημονικά ουδέτερη» καταγραφή ενός ιστορικού.

             Ο συγγραφέας του βιβλίου, μολονότι τυπικά όχι λόγιος, διαθέτει μια εκπληκτική συγγραφική δεινότητα στο να μεταφέρει με ζωντάνια τα κρίσιμα στοιχεία αυτού που ως έφηβος έζησε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Εδώ δεν έχουμε τον χώρο να αναφερθούμε εκτενώς σε τέτοιες σκηνές του βιβλίου, αλλά ούτε και χρειάζεται καθώς αυτό μένει να το απολαύσει ο εκάστοτε αναγνώστης, δεν μπορώ ωστόσο να μην μεταφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα. Ο νεαρός Abel Paz έχοντας πάρει κατά τις πρώτες μέρες της επανάστασης ένα τουφέκι αρνείται πεισματικά να το δώσει όταν του το ζητάνε για να φυλάξει σκοπιά με αυτό κάποιος άλλος σύντροφος. Τότε, ένας αναρχικός μεγαλύτερος σε ηλικία τον πλησιάζει και του λέει: «Άκου, μέχρι τώρα η ατομική ιδιοκτησία έχει γεννήσει πολλές αθλιότητες. Η ατομική ιδιοκτησία, για να διατηρηθεί, έχει πάντα ανάγκη από στρατιώτες. Αν είσαι τόσο δεμένος με ένα τουφέκι, εκτός του ότι εκφράζεις το ένστικτο της ιδιοκτησίας, κινδυνεύεις και να μετατραπείς σε στρατιώτη. Εμείς δεν αγωνιζόμαστε ούτε για την ατομική ιδιοκτησία, ούτε και για να υπάρχουν στρατιώτες». Και συνεχίζει ο Paz: «Ήμουν μπερδεμένος. Δεν ήξερα τι να πω. Κοίταξα το όπλο και μου φάνηκε αντιπαθητικό, σχεδόν μου προκάλεσε αηδία. Έδωσα το τουφέκι στον σύντροφο. Αυτός με κοίταξε σιωπηλός. Με κοίταξε τόσο βαθιά που ακόμα και σήμερα θυμάμαι τα σκούρα μάτια του καρφωμένα στα δικά μου. Έφυγαν κι εγώ ξάπλωσα σε ένα στρώμα.». Αμέτρητες ανάλογες σκηνές, που περιγράφουν το κλίμα της επανάστασης μεταπλασμένο με όρους παραμυθητικούς/μυθολογικούς υπάρχουν διάσπαρτες στο βιβλίο καθιστώντας το, συν τοις άλλοις, συναρπαστικό ανάγνωσμα, όπως για παράδειγμα η σκηνή στην οποία ο νεαρός Diego είδε ένα ζευγάρι συντρόφων να φιλιούνται και το ανέφερε ενοχλημένος σε έναν άλλον σύντροφο για να λάβει την αφοπλιστική απάντηση: «Για άκου μια στιγμή, δεν καταστρέφουμε τις εκκλησίες ούτε προσπαθούμε να ξεριζώσουμε τον καθολικισμό από τα μυαλά των ανθρώπων για να μετατρέψουμε την αναρχία σε θρησκεία. Ο αναρχισμός είναι η ποίηση της ζωής και ο έρωτας είναι η πιο υψηλή της έκφραση. Τι πιο φυσικό από τα να αγαπιούνται, να φιλιούνται και να κάνουν έρωτα ο Ερνέστο και η Πιλάρ; Εσύ δεν είσαι ερωτευμένος;»

              Τι το ξεχωριστό έχει όμως η ισπανική επανάσταση, και μάλιστα ιδωμένη από την μεριά των αναρχικών, ώστε να μας ενδιαφέρει σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος κακοπροαίρετος.

              Καταρχάς, αυτό που την διαφοροποιεί ριζικά από τις άλλες επαναστάσεις που γνωρίζουμε ήταν το ιδιαίτερο πνεύμα της που περιγράφεται στην πρώτη κιόλας ενότητα του βιβλίου η οποία επιγράφεται με τον εύγλωττο τίτλο «Η επαναστατική γιορτή». Αλήθεια, ποιοι άλλοι πλην των αναρχικών θα βίωναν μια επανάσταση ως γιορτή; Για αυτούς το πρώτιστο και αυτό που κυρίως χαρακτήρισε το «σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» δεν ήταν ούτε ο πόλεμος («ο πόλεμος εξόντωσε την ποίηση της ζωής, αυτό δηλαδή που εμείς τουλάχιστον θέλαμε να είναι η επανάστασή μας», γράφει ο Paz), ούτε οι μάχες, ούτε οι στρατιωτικοποίηση (άλλωστε ακόμα και στο μέτωπο πηγαίνανε μόνο εθελοντές και ουδέποτε έγινε κάποιου είδους επιστράτευση) –όλα τόσο οικεία όταν φέρνουμε στο νου μας τις παρελθούσες επαναστάσεις– αλλά το εορταστικό πνεύμα των ανθρώπων που παίρνουν τις ζωές τους στα χέρια τους τη στιγμή που το κράτος (αυτό το ψυχρότερο από όλα τα τέρατα τέρας, όπως το ονομάζει ο Νίτσε) καταρρέει μαζί με τις δομές του, τις οποίες οι επαναστάτες αυθόρμητα και με επινοητικότητα αντικαθιστούν με άλλες: αντικρατικές, ελεύθερες, αναρχικές. Χρόνια μετά, σε μια ομιλία του στην Ελλάδα ο Paz συνόψισε με τον καλύτερο τρόπο αυτό το πνεύμα: «Θέλετε να μιλάμε για όπλα και για μάχες, για ήρωες και για προδότες. Έτσι δείχνετε ότι δεν έχετε καταλάβει τι ήταν η επανάσταση. Η επανάσταση δεν ήταν ο πόλεμος στην Αραγωνία. Υποχρεωθήκαμε να πολεμήσουμε γιατί μας χτυπούσε ο παγκόσμιος καπιταλισμός και ο φασισμός, ενώ η γαλλική εργατική τάξη έκανε διακοπές μετ’ αποδοχών. Η επανάσταση ήταν οι άντρες κι οι γυναίκες που έκαναν πραγματικότητα την ουτοπία. Ήταν οι δεκαετίες αγώνων. Αν θέλετε να πεθάνετε μπορείτε να το κάνετε οποτεδήποτε, εμένα με ενδιέφερε η ζωή. Θα μπορούσα να σας μιλήσω για τα χρόνια που πέρασα στη φυλακή, για τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που σκοτώθηκαν. Δεν είναι ο θάνατος που με γοητεύει αλλά η ζωή, γι’ αυτό μιλάω για την επανάσταση»2.

Το άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ισπανικής Επανάστασης είναι ότι δεν εκτυλίχτηκε «διπολικά», με έναν επαναστατικό πόλο από την μια μεριά και έναν αντεπαναστατικό από την άλλη, όπως θα ήταν αναμενόμενο. Οι Ισπανοί αναρχικοί είχαν να αντιπαλέψουν τους φασίστες στο μέτωπο (που είχαν την σταθερή υποστήριξη του Χίτλερ και του Μουσολίνι), τους σταλινικούς που με την μονομερή υποστήριξη του Στάλιν θέλαν να χειραγωγήσουν την επανάσταση και να πνίξουν το ελευθεριακό της πνεύμα3, και τους επιτήδειους ουδέτερους αστούς της Ευρώπης που υπό τον φόβο μην εξαπλωθεί ο επαναστατικός οίστρος και στην υπόλοιπη Ευρώπη δεν έκαναν το παραμικρό για να βοηθήσουν τους αντιφασίστες, αλλά αντιθέτως παραχωρούσαν «προνόμια» στις εργατικές τάξεις των χωρών τους για να αποκοιμίσουν το διεθνές προλεταριάτο.

O συγγραφέας όμως του Ταξιδιού, την ίδια στιγμή που περιγράφει και αναλύει όλα τα παραπάνω στο χρονικό του επουδενί δεν παραβλέπει και αφήνει ασχολίαστα τα λάθη της CNT. Κάτι τέτοιο άλλωστε είναι απολύτως σύμφωνο με το ελεύθερο πνεύμα ενός αναρχικού ο οποίος, μολονότι είναι αφοσιωμένος στην επαναστατική υπόθεση, δεν διέπεται από τον τυφλό, κομματικό φανατισμό ενός στρατευμένου. Κάθε τόσο ο Paz επικρίνει την ηγεσία της CNT για τα λάθη της και για τις αποκλίσεις της από τα ελευθεριακά ιδανικά. Κάνει λόγο για τον διαχωρισμό βάσης-ηγεσίας που παρατηρήθηκε αρκετές φορές, για αυταρχισμό και συγκεντρωτισμό, για την επιβολή ενός διευθυντηρίου που ακύρωνε τον αναρχισμό, για τη ρεφορμιστική στροφή της CNT με το που μπήκε στην κυβέρνηση και ως «φάρμακο» για όλα αυτά, προτείνει αυτό που ο ίδιος και η ολιγομελής ομάδα που συμμετείχε (οι Κιχώτες του Ιδανικού) έπραξαν και τότε: «Να κινούμαστε συνεχώς και να κεντρίζουμε όπως οι σφήκες, δηλαδή να μένουμε πάντα στην αντιπολίτευση, τον μοναδικό τρόπο για να δώσουμε μια ώθηση στον αναρχισμό».

Αβίαστα μπορεί να προκύψει στον αναγνώστη το ερώτημα, αν θα μπορούσαν τα πράγματα να έχουν πάρει διαφορετική τροπή, και τι θα γινόταν αν οι επαναστάτες δεν έχαναν τον πόλεμο. Ερώτημα που εύλογα ισχύει για κάθε επαναστατική διαδικασία που απέτυχε για τον έναν ή τον άλλο λόγο.

Κάποτε ο Κάφκα περπατώντας στο δρόμο με τον νεαρό φίλο του GustavJanouch συνάντησαν στο δρόμο μια πορεία εργατών. Ο Κάφκα σχολίασε: «Αυτοί οι άνθρωποι είναι τόσο περήφανοι, χαρούμενοι και έχουν τόση πίστη. Επειδή έχουν κυριέψει τον δρόμο νομίζουν ότι κυρίεψαν τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, είναι εντελώς πλανεμένοι. Ήδη πίσω τους υπάρχουν οι γραμματείς, οι μόνιμοι, οι πολιτικάντηδες, όλοι αυτοί οι σουλτάνοι των μοντέρνων καιρών στους οποίους ανοίγουν το δρόμο που οδηγεί στην εξουσία». Δεν πιστεύετε στην δύναμη των μαζών; Τον ρώτησε ο νεαρός φίλος του. «Ξέρω τι είναι αυτή η δύναμη των μαζών: είναι άμορφη και φαίνεται αδάμαστη και δεν ησυχάζει παρά μόνο σαν δαμαστεί και μορφοποιηθεί. Στο τέρμα κάθε πορείας πραγματικά επαναστατικής ξεφυτρώνει ένας Ναπολέων Βοναπάρτης». Κι όταν ο Janouch τον ρωτά αν η ρώσικη επανάσταση θα εξαπλωθεί κι άλλο ο Κάφκα απαντά: «Όσο πιο πολύ απλώνεται μια πλημμύρα τόσο λιγότερο βαθύ είναι το νερό της και πιο ταραγμένο. Η επανάσταση εξατμίζεται και μένει μόνο το κατακάθι μιας καινούριας γραφειοκρατίας. Οι αλυσίδες της βασανιζόμενης ανθρωπότητας είναι φτιαγμένες από παλιόχαρτα»4.

Η ισπανική επανάσταση, απομονωμένη και υπονομευμένη, ηττήθηκε στρατιωτικά και, νομίζω, δεν έχει νόημα να προβούμε σε εικασίες για το τι θα είχε συμβεί αν ήταν άλλη η εξέλιξή της, αν θα διαψευδόταν το «μοιρολατρικό» συμπέρασμα του Κάφκα για την κατάληξη των επαναστάσεων. Ούτε έχει και μεγάλη σημασία, παρά μόνο ίσως διδακτική για τις τραγικές συνέπειες κάθε ολιγωρίας, να σκεφτόμαστε ποια θα ήταν η μοίρα της Ευρώπης αν ο φασισμός που λίγο μετά οδήγησε την Ευρώπη στο σφαγείο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε δεχτεί στην Ισπανία αρχικά το αποφασιστικό χτύπημα. Ολοκληρώνοντας όμως μελαγχολικά την ανάγνωση του Ταξιδιού, με την περιγραφή της ήττας και της εξορίας των αγωνιστών που ακολούθησε, αυτό που μπορούμε να κρατήσουμε ως παρακαταθήκη είναι τα αφοπλιστικά λόγια του Ντουρούτι στον Van Passen, δημοσιογράφο της εφημερίδας Toronto Star, όταν ο δεύτερος του επισήμανε ότι ακόμα κι αν οι αναρχικοί κερδίσουν, θα κληρονομήσουν σωρούς από ερείπια: «Πάντοτε ζούσαμε μέσα στην αθλιότητα, για ένα διάστημα την είχαμε συνηθίσει. Μην ξεχνάς όμως ότι οι εργάτες είναι που παράγουν τον πλούτο. Είμαστε εμείς, οι εργάτες, που κάνουμε τα εργοστάσια να λειτουργούν, που βγάζουμε το κάρβουνο και τα μεταλλεύματα από τα ορυχεία. που χτίζουμε τις πόλεις… Γιατί λοιπόν να μην ξαναφτιάξουμε όσα καταστραφούν και μάλιστα ακόμα καλύτερα; Δεν μας τρομάζουν τα ερείπια. Ξέρουμε ότι αυτό θα είναι το μόνο που θα κληρονομήσουμε γιατί η αστική τάξη, στην τελευταία φάση της ιστορίας της θα προσπαθήσει να καταστρέψει τα πάντα. Όμως το επαναλαμβάνω, δεν μας τρομάζουν τα ερείπια, γιατί κουβαλάμε έναν καινούργιο κόσμο μες στις καρδιές μας. Αυτός ο κόσμος γεννιέται αυτή τη στιγμή που μιλάμε».

Αυτός καινούργιος ο κόσμος που κάθε φορά οι επαναστάτες κουβαλάν στις καρδιές τους είναι η πολύτιμη ανθρακιά που απομένει ακόμα κι όταν σβήνει η επαναστατική φλόγα, εκείνη η αποφασισμένη και αποφασιστική, μαχητική (απ)αισιοδοξία που γνωρίζει ότι παρά τις ήττες, τις προδοσίες, τις απογοητεύσεις, παρά τη βαρβαρότητα και την κτηνωδία που μας περιβάλλει και κάνει την ιστορία να μοιάζει με μια κοιλάδα σπαρμένη με κόκαλα, «nosotros llevamos un mundo nuevo en nuestros corazones»5

Τώρα και για πάντα.

1. Ένα “πορτρέτο” του ανθρώπου Abel Paz έχει γράψει ο μεταφραστής του βιβλίο (Βλ. Νίκος Νικολαΐδης, «Συναντήσεις με τον Abel Paz», Πανοπτικόν,. τχ. 13, Οκτώβριος 2009) άκρως διαφωτιστικό και για το ποιος είναι εντέλει ο «ανθρωπολογικός τύπος» που δημιουργεί τις επαναστάσεις.

 2 Ό.π., σελ. 74-75.

 3.Ενδεικτικά είναι τα όσα έγραφε η Πράβντα στις 17 Δεκεμβρίου του 1936: «Η εκκαθάριση των τροτσκιστών και των αναρχοσυνδικαλιστικών στοιχείων έχει ήδη ξεκινήσει στην Καταλονία. Αυτό το έργο θα ολοκληρωθεί στην Ισπανία με την ίδια ενεργητικότητα που επιδείχθηκε και στην ΕΣΣΔ».

 4 Βλ. Κώστας Δεσποινιάδης, Φράντς Κάφκα. Ο ανατόμος της εξουσίας, σελ. 68-69, Πανοπτικόν, 2007.

 5 Κουβαλάμε έναν καινούργιο κόσμο στις καρδιές μας.

 Κώστας Δεσποινιάδης

 

[Δημοσιεύτηκε στο 1ο τεύχος της «Επιθεώρησης του κοινωνικού αναρχισμού», Μάιος 2013]