Ομαδοποιήσεις ενάντια στην εξόρυξη χρυσού από Βουλγαρία, (Πρ. Γ.) Δημοκρατία της Μακεδονίας και Ελλάδα (Χαλκιδική, Κιλκίς, Θράκη, Σέρρες, Καβάλα) / Κίνημα ενάντια στην εγκατάσταση αεροδρομίου στη Νάντη – ZAD (Γαλλία) / Κίνημα NOTAV ενάντια στα τρένα υψηλής ταχύτητας / Πρωτοβουλία κατοίκων Αγίου Νικολάου ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της γης (αιγιαλοί) / Ίσσος να μην είναι αργά (Κίνημα πολιτών ενάντια στο ξεπούλημα του Ίσσου, Κέρκυρα) / Κινήματα ενάντια στην εκτροπή ποταμών (Αώος, Αχελώος) / Ανοιχτή συνέλευση πολιτών για το νερό (Θεσ/νίκη) / Κίνηση Πολιτών Πηλίου και Βόλου για το νερό / Κάτοικοι από την Αραβησσό Πέλλας (αγώνας για το νερό) / Aναρχική ομάδα μπαρούτι (ανεμογεννήτριες στο Βέρμιο) / Κάτοικοι από Δ.Μακεδονία (λιγνιτωρυχεία Κοζάνης) / Κάτοικοι από Φωκίδα (μεταλλεία βωξίτη) / Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων / Κάτοικοι από τη Λευκίμμη Κέρκυρας (αγώνας ενάντια στα ΧΥΤΑ) / Ταμείο αλληλεγγύης διωκόμενων και φυλακισμένων αγωνιστών / Πρωτοβουλία αντίστασης και αλληλεγγύης (Αθήνα)
Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο αποτελεί ένα διδακτικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο ένα σχέδιο ανθρώπινης πραγμάτωσης γεννά ένα ακόμη πιο απάνθρωπο σύστημα από αυτό που ισχυρίζεται ότι θέλει να καταστρέψει και επιδιώκει ν’ αντικαταστήσει.
2
Aυτό που διαχωρίζει το κάθε άτομο μέσω της αποξένωσης από την ίδια του την ύπαρξη, λειτουργεί καταπιεστικά για το ίδιο αργά ή γρήγορα. Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο περιείχε σε εμβρυακή μορφή την αυτοκρατορία των απίστευτων ψεμμάτων και την κομμουνιστική ιδεoλογία που αποτέλεσε την κρατική αλήθεια, επειδή το πνεύμα της χειραφέτησης που την ενέπνευσε λειτούργησε σαν μία ξεχωριστή μορφή από τη θέληση για ζωή, η οποία παράλληλα επιβεβαιώνεται και ακυρώνεται την ίδια στιγμή καθημερινά.
3
Η ιστορία όλων των κοινωνιών που υπήρξαν μέχρι σήμερα είναι μόνο η ιστορία ενός οικονομικού και κοινωνικού συστήματος, όπου ο άνθρωπος αρνείται την έμφυτη ανθρωπιά του με το να μετατρέπεται σε προϊόν του εμπορεύματος που ο ίδιος παράγει. Σε αντίθεση με μια ενιαία ελευθερία που πιστοποιεί την εκλεπτυσμένη πραγματοποίηση των επιθυμιών, οι αφηρημένες ελευθερίες πάντοτε υπήρξαν το αποτέλεσμα μιας επέκτασης του εμπορεύματος, καθορισμένη από την ανάγκη για κέρδος.
4
Κατά τη διάρκεια της εξέλιξής της, κάθε φορά που η οικονομία βρισκόνταν περιορισμένη σε αρχαϊκές μορφές, τις κατέστρεψε στο όνομα του ελεύθερου εμπορίου, μόνο για να εφαρμοστούν αμέσως νέες τυραννίες, θεσπισμένες απ’ το νόμο του κέρδους. Ό,τι κι αν επενδύει η οικονομία σε κοινωνικές παροχές, το παίρνει πίσω στην τιμή του διπλού εγκλήματος απέναντι στην ανθρωπότητα: καταπιέζει στο όνομα της ελευθερίας του έθνους, του λαού και του ατόμου, και μετατρέπει σε θανατηφόρα ορμή την παθιασμένη παρόρμηση υπέρ της ζωής, που είχε αναζωπυρώσει η διάλυση των προηγούμενων τυραννιών.
5
Είναι η δημιουργία, όχι η εργασία, που διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα όντα. Ο μετασχηματισμός της δύναμης για ζωή σε εργασιακή δύναμη καταστέλλει και αντιστρέφει την επιθυμία για αυτο-απόλαυση που απαιτεί το συνδυασμό δημιουργίας της κοσμικής και ατομικής τύχης. Ένα σύμπαν μεταμορφωμένο από την εργασία επιτυγχάνει μόνο τη νεωτερικότητα της θεμελιώδους απανθρωπιάς του, διότι υπονοεί την μετατροπή του ανθρώπου σε εργάτη, την αναίρεσή του ως όντος που ζει και επιθυμεί. Βασίζοντας τη χειραφέτηση στη συλλογική διαχείριση των μέσων παραγωγής, ο Μαρξ και ο Ένγκελς μετέτρεψαν την ελευθερία σε σημαία της παγκόσμιας καταπίεσης.
6
Η αντίθεση μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου επισκίασε το διαχωρισμό που εισήγαγε η εργασία στο ατομικό σώμα: το κεφάλι, που αποτελεί το κέντρο της συνείδησης των επιθυμιών, ανεγείρεται ως το επίκεντρο ενός Νου που έχει παραδωθεί στην καταστολή της λιμπιντικής ουσίας και της επίπονης εκμετάλλευσής της.
7
Η ιδέα ότι ένα κόμμα θα μπορούσε ν’ αποτελέσει την «αιχμή του δόρατος του προλεταριάτου» αναπαρήγαγε στο προλεταριάτο την ιεραρχία που οι αφύσικες λειτουργίες της εργασίας καθιέρωσαν στον σκεπτόμενο εγκέφαλο – το «αφεντικό»- και στο υπόλοιπο σώμα. Τελικά ενίσχυσε μια θέληση για εξουσία ήδη ευνοούμενη από τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα της οικονομίας η οποία, όχι μόνο δεν ξεπέρασε τον προσαρμοστικό και επιθετικό χαρακτήρα του ζωϊκού βασιλείου, αλλά το κοινωνικοποίησε, παρεμποδίζοντας έτσι την ανθρώπινη εξέλιξη και καταστέλλοντας τη δημιουργία στα σύνορα της αυτοκρατορίας της, στο περιθώριο της τέχνης και του ονείρου.
8
Η οικονομική, πολιτική και κοινωνική ιστορία έχει αποδείξει πως η μαρξιστική θεωρία είχε δίκιο σε δύο βασικά σημεία: στο μαρασμό του κράτους και στην τάση του ποσοστού κέρδους να μειώνεται.
α) Έχοντας το κράτος καταπιεί ιδιωτικό Κεφάλαιο τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, επανήλθε σε χειρότερη κατάσταση, εντός της οποίας δεν μπορεί πλέον να βρει μια λύση.
β) Η εκμετάλλευση της ανθρώπινης φύσης και του περιβάλλοντος εξαπλώθηκαν σε σημείο που η εξάντληση των πόρων της Γης έχει εξαντλήσει και την κερδοφορία της. Η τάση του ποσοστού κέρδους να πέφτει, οδηγεί τελικά σήμερα σ’ ένα κλειστό κύκλωμα χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας. Το τελευταίο, επενδυόμενο όλο και λιγότερο στην παραγωγή, εμμένει στην υπολειμματική κερδοφορία του τριτογενούς τομέα – ο οποίος κυριαρχείται από μια αδίσκακτη γραφειοκρατία που καθοδηγείται από το κέρδος – εις βάρος του πρωτογενούς τομέα (γεωργία, εκπαίδευση, κλωστοϋφαντουργία, μεταλλουργία, κλπ), η καταστροφή του οποίου απαιτεί την παρέμβαση ενός οικολογικού νεο-καπιταλισμού.
9
Kατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων, η Ιστορία επιταχύνεται διαρκώς. Το 1789 σηματοδότησε το τέλος της κυριαρχίας της γεωργικής οικονομίας. Η καθιέρωση του ελεύθερου εμπορίου προπαγάνδισε το δημοκρατικό πνεύμα, ενώ η άνοδος της βιομηχανίας ενδυνάμωσε το αυταρχικό πνεύμα, φυσικό χαρακτηριστικό της οργάνωσης της παραγωγής, που θα κορυφωνόταν από τον κρατικό συγκεντρωτισμό, φασιστικής και μπολσεβίκικης μορφής.
Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, η σημασία του παραγωγικού τομέα μειώθηκε για χάρη του καταναλωτικού τομέα, ο οποίος προσέφερε την καλύτερη εγγύηση κερδοφορίας. Η απο-αποικιοποίηση εισέρχεται πολύ ευκολότερα στη διαδικασία του οικονομικού μετασχηματισμού απ’ τη στιγμή που η νέα επιταγή «δεν έχει σημασία τί αγοράζεις, απλά αγόραζε!» επιβλέπει μια νέα μορφή αποικιοποίησης των μαζών στις βιομηχανοποιημένες χώρες.
Ο ποσοτικός πληθωρισμός των προϊόντων προς κατανάλωση οδηγεί σε πτώση την ποιότητα των αγαθών, σε υποβάθμιση της αξίας χρήσης, σταδιακή εγκατάλειψη του πρωτογενούς τομέα για χάρη του τριτογενούς, ο οποίος κυριαρχείται από μια παρασιτική και αδίστακτα καθοδηγούμενη από το κέρδος γραφειοκρατία. Πάνω απ’ όλα, ο δεσποτισμός του κέρδους με κάθε κόστος σημαίνει ότι η απειλή μιας παγκόσμιας καταστροφής βαραίνει τον άνθρωπο και τη φύση.
Στο βαθμό που υπάκουσε, όπως οι προκάτοχοί της, σε έναν οικονομικό ντετερμινισμό, η επανάσταση του Μάη του ’68 αναδεικνύει την ανάγκη για μετασχηματισμό του εμπορευματικού συστήματος που, στην κρίση του, ανακάλυψε μια νέα πηγή κερδοφορίας στην ανασυγκρότηση του φυσικού περιβάλλοντος που κατέστρεψε ο, από τότε, αρχαϊκός καπιταλισμός, ο τόσο κυρίαρχος που εξακολουθεί να βρίσκεται μαζί μας. Σηματοδότησε τη σταδιακή εξαφάνιση των πολιτικών ιδεολογιών και την ανάδυση άλλων που ήταν περισσότερο άμεσα επικεντρωμένες στην καθημερινή ζωή: τον ηδονισμό, την ηθική κατανάλωση, τον ανθρωπισμό και τον περιβαλλοντισμό.
10
Από την άλλη, η επανάσταση του 1968 έχει ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό: ήταν η πρώτη που είχε συνείδηση του γεγονότος ότι, περιορίζοντας τον εαυτό τους στην εργασία για νέες μορφές της οικονομίας, οι επαναστάτες ενεργούν σε αντίθεση με τις ανθρώπινες στοχεύσεις, που είναι το να ζήσουν καλύτερα και όχι να θάψουν τους εαυτούς τους πιο βαθιά μέσα στο σύστημα της επιβίωσης, που μετατρέπει τις επιθυμίες σε εμπορικές αξίες. Αν ο κόσμος έχει αλλάξει περισσότερο μέσα σε λίγα χρόνια από ότι σε πολλές χιλιετίες, είναι γιατί το 1968 άρχισε ν’ αλλάζει τα θεμέλιά του.
11
Kαθώς ο νεο-καπιταλισμός πρέπει τώρα να επιβάλλει τον εαυτό του απέναντι στη βαρβαρότητα ενός καπιταλισμού, του οποίου η αγωνιώδης κερδοφορία περιλαμβάνει και την αγωνία για την τύχη της Γης, οι συνθήκες ενθαρρύνουν την καθιέρωσή του μέσω μιας ηθικής. Όμως, το ίδιο ισχύει και για την ανθρωπιστική ηθική, όπως για την ελευθερία της σκέψης και της δράσης, τα οποία οι δημοκρατικοί θεσμοί επίσημα εγγυώνται: προσποιείται ότι προστατεύει απέναντι στην προσοδοφόρα απανθρωπιά, τη ρύπανση, τη διαφθορά και την μαφία των επιχειρήσεων, αλλά μειώνει σε ηθελημένη αφαίρεση τη θέληση για ζωή που μόνο η απόλαυση του εαυτού και του κόσμου είναι ικανή να θέσει ως θεμέλιο για τη δημιουργία της ατομικής μοίρας και του περιβάλλοντός της.
12
Αν για να είναι κανείς ριζοσπαστικός, όπως έγραψε ο Μαρξ, θα πρέπει «να κατανοήσει τη ρίζα του προβλήματος. Αλλά, για τον άνθρωπο, η ρίζα είναι ο ίδιος ο άνθρωπος», τότε είναι η ώρα για τον καθένα, να συλλάβει τον εαυτό του ως το κέντρο της μάχης της οποίας το καθημερινό αποτέλεσμα επηρεάζει σημαντικά – προς την κατεύθυνση της ζωής ή της παραιτημένης νοσηρότητας – την έκβαση των γεγονότων παγκοσμίως. Είναι αυτή η σύγκρουση η ρίζα στην οποία όλα όσα συμβαίνουν στο όνομα της οικονομίας, της κοινωνίας, της ηθικής και της ανθρωπότητας, πρέπει να αναφέρονται.
13
Κάθε αξία χρήσης που δεν είναι μέρος του σχεδίου της απόλαυσης του εαυτού και κόσμου μέσω της δημιουργίας του εαυτού και του κόσμου, συμμετέχει στο αλλοτριωτικό εμπορευματικό σύστημα.
14
Δεν είναι πια αρκετό η διάνοια να βασίζεται σε μια εποχή με στόχο να την αλλάξει. Από τώρα και στο εξής το σώμα πρέπει να αποκτήσει συνείδηση της θέλησής του για ζωή και του περιβάλλοντός του σαν ένα έδαφος που πρέπει να απελευθερωθεί με στόχο να καθιερώσει την κυριαρχία της ζωής.
[Vaneigem, Raoul. Postface: “Observations sur le Manifeste”. Manifeste du Parti Communiste par Karl Marx et Friedrich Engels. Paris: Mille et une nuits, 1994.]
(Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε με τον τίτλο 10 Small Changes You Can Make To Help Avoid Another Steubenville από την Soraya Chemaly στο rolereboot.org –βρείτε το αρχικό κείμενο εδώ. Τη μετάφραση την έκανε ο φίλοςOxi Egw και τον ευχαριστούμε πολύ για τον κόπο και τον χρόνο του!)
—-
Δεν πάει άλλο. Ήρθε η ώρα να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να βάλουμε ένα τέλος στην κουλτούρα του βιασμού. Ορίστε μερικές προτάσεις.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων, καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν το τι συνέβη το περασμένο καλοκαίρι στο Steubenville του Οχάιο, πολιορκούμαι από μηνύματα και ερωτήσεις σχετικά με τα γεγονότα και με το πώς ήταν δυνατό κάτι τέτοιο να συμβεί.
Πάντοτε ισχυριζόμουν ότι αν θέλουμε να μειώσουμε τη συχνότητα παρόμοιων φαινομένων, θα πρέπει να επικεντρώθουμε σε ένα και μόνο πράγμα: στο πώς 50 παιδιά παρακολουθούσαν αμέτοχα την κακοποίηση και τον βιασμό αυτού του κοριτσιού, τραβώντας μάλιστα φωτογραφίες και κάνοντας αστειάκια. Στο πώς γονείς, προπονητές, διδακτικό προσωπικό, θρησκευτικοί ηγέτες και άλλοι, συμμετείχαν στη διεξαγωγή αυτού του εγκλήματος με το να αναπαράγουν παραδοσιακές αξίες και mainstream ιδέες. Αυτό είναι η κουλτούρα του βιασμού: η μεταχείριση ενός κοριτσιού ως ενός απο-ανθρωποποιημένου αντικειμένου, ως μιας κούκλας για σεξ, ο βιασμός του, η κακοποίηση του, ενόσω ο κόσμος κοιτάει, γελάει, αστειεύεται, τραβάει βίντεο και μετά φεύγει.
Οι πιο συχνές ερωτήσεις είναι Τι μπορούμε να κάνουμε; Πόσο νωρίς μπορούμε να αρχίσουμε να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να μην κάνουν και να μην ανέχονται τέτοια πράγματα; Γνωρίζοντας ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν εντρυφήσει στο φεμινισμό, ούτε ενδιαφέρονται για τις λεπτομέρειες των τρόπων με τους οποίους λειτουργεί η σεξουαλική βία, πώς επιβάλλει και διαιωνίζει την ανισότητα των φύλων, προσπάθησα να σκεφτώ και να μοιραστώ ορισμένες καθημερινές συνήθειες που μπορεί να αλλάξει όποιος και όποια ενδιαφέρεται ειλικρινώς, έτσι ώστε να καταπολεμηθεί αυτή η κουλτούρα:
1. Αν χρησιμοποιείς την έκφραση “έλα μωρέ, αγοράκια είναι”, σκέψου τον λόγο που το λες, και το τι σημαίνει. Και μετά ΣΤΑΜΑΤΑ. Ναι, τα αγόρια και τα κορίτσια είναι διαφορετικά, το πιάσαμε. Αλλά οποιαδήποτε δύο αγόρια είναι τόσο διαφορετικά το ένα απ’ το άλλο, όσο είναι και τα “αγόρια” από τα “κορίτσια.” Αυτή η έκφραση αποκαλύπτει ένα πλήθος πεποιθήσεων που σχετίζονται με την ουσιοκρατία του φύλου, του δυαδισμού, και των στερεοτύπων, πεποιθήσεων που βρίσκονται στη ρίζα κάθε ιεραρχίας βασισμένης στο φύλο, που καλλιεργούν ύπουλα τη βία και που υποβιβάζουν τα κορίτσια και τις γυναίκες στο αναπαραγωγικό τους δυναμικό. Χρησιμοποιείται συχνά για να δικαιολογήσει συμπεριφορές που είναι αγενείς, αλαζονικές και προνομιούχες στο πεδίο του φύλου.
2. Να κατανοήσεις και να μην υποτιμάς τα αποτελέσματα των στερεοτύπων και των μηνυμάτων των ΜΜΕ. Τα στερεότυπα είναι καταστροφικά, βλαβερά, και η εσωτερίκευση των στερεοτύπων είναι υπαρκτή. Να εξετάζεις τις ιδέες που αναπαράγεις, και ιδιαίτερα το τι αγοράζεις σε παιδιά (μουσική, ταινίες, βιβλία, παιχνίδια). Επίσης, οι λέξεις φυσικά και παίζουν ρόλο: όταν αποκαλείς τα κορίτσια “πριγκήπισσες” και τα αγόρια “παλικάρια,” για παράδειγμα, πόσα πράγματα αναπαράγεις, έστω χαϊδευτικά, που σχετίζονται με στερεότυπα για το φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα, και ακόμα περισσότερα; Συγκεκριμένα, αν τα παιδιά σου είναι αγόρια, θα πρέπει να μελετήσεις σε βάθος το πώς κατασκευάζεται η αρρενωπότητα στις ΗΠΑ, και να σκεφτείς πολύ το τι επιθυμείς για τα παιδιά σου. Όποτε είναι δυνατόν, να αποδομείς τα μηνύματα των προϊόντων που καταναλώνουν τα παιδιά σου και να τους μιλάς ανοιχτά για το σεξισμό, το ρατσισμό και τη βία – είναι φαινόμενα αναπόφευκτα. Είναι σα τον αέρα που αναπνέουμε. Το ξέρω ότι πολλές απ’ τις ταινίες, τις σειρές και τα βιντεοπαιχνίδια που παίζουν τα παιδιά είναι πολύ διασκεδαστικά. Αν πρόκειται λοιπόν να καταναλώνουν τέτοια προϊόντα – επίσης αναπόφευκτο – δίδαξέ τα τρόπους να κατανοούν το τι καταναλώνουν.
3. Να αντιμάχεσαι την εξουσία, και ιδίως τις εξουσίες εκείνες των οποίων η πηγή είναι τα συστήματα που βασίζονται σε προκαθορισμένους αντρικούς και γυναικείους ρόλους. Κι αυτά επίσης είναι βασισμένα σε στερεότυπα και εκφράζονται με τρόπο σεξιστικό, είτε με ‘καλές προθέσεις’ είτε συγκαλυμένα. Ναι, εννοώ και τη θρησκεία. Οι θρησκευτικές οργανώσεις προσφέρουν την αίσθηση της κοινότητας, της προστασίας και μιας δομής όπου μπορεί να βασιστεί η ζωή. Ωστόσο, το κόστος είναι πολύ μεγάλο, ιδίως όταν μένουν ανεπεξέργαστες. Υπάρχει λόγος που οι λιγότερο βίαιοι, πιο ελευθεριακοί και πιο χαρούμενοι άνθρωποι εντοπίζονται σε κοσμικά κράτη.
4. Μην καλύπτεις τη σεξουαλική βία, μη τη θεωρείς αστεία, και μην αναπαράγεις μύθους σχετικά με το βιασμό που έχουν καταρριφθεί καιρό τώρα. Τα ανέκδοτα για το βιασμό δεν είναι αστεία, αλλά έχουμε μεγαλώσει γελώντας με αυτά. Και οι κωμικοί λένε αστεία που κάνουν τον κόσμο να γελάει.
5. Μη προσπαθήσεις να αποτρέψεις την κόρη σου απ’το να ‘γίνει ή να ντύνεται σαν πουτάνα’ και μην προτρέπεις το γιό σου να ‘γίνει γαμιάς’. Τα παιδιά κάνουν λάθη, πειραματίζονται με το ρουχισμό τους και φέρονται με τρόπους που πιστεύουν ότι είναι κοινωνικά καθαγιασμένοι και ότι ανταμείβονται. Οπότε αν το πώς ντύνεται η δεκάχρονη κόρη σου σε κάνει να νιώθεις άβολα, το πιθανότερο είναι πως δεν φταίει εκείνη – το μόνο που έκανε ήταν ότι ξύπνησε και είχε μυαλό και μάτια, και είδε ποιός θεωρεί η κοινωνία ότι είναι ο ρόλος των γυναικών, και τι ανταμοίβεται κοινωνικά. Αν δεν ντύνεται έτσι εκείνη, αλλά η κολλητή της, μη την αποκαλέσεις “πουτάνα”, αλλά μίλησε τους ίσως για τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά της κοινωνίας. Παρομοίως, το να νιώθεις περηφάνεια για το γιο σου που “αλωνίζει” ή να τον προτρέπεις να “γαμάει και να δέρνει” είναι εξίσου προβληματικό και αντικατοπτρίζει ένα πλήθος ιδεών σχετικά με το ποιό υποκείμενο πρέπει και έχει το δικαίωμα να είναι σεξουαλικό και επιθετικό, σε αντίθεση με το να είναι σέξυ και παθητικό.
6. Αν έχεις και αγόρια και κορίτσια, βάζε τα να κάνουν δουλειές του σπιτιού – ακριβώς τις ίδιες, ανεξαρτήτως φύλου. Ακούγεται χαζό, αλλά όταν τα παιδιά κάνουν σπιτική δουλειά μαθαίνουν την αξία της, καταλαβαίνουν τι είναι η άμισθη εργασία, η συναίσθηση τους αυξάνεται και μεγαλώνοντας τείνουν να γίνονται πιο ελευθεριακά. Είναι κάτι μικρό αλλά σημαντικό.
7. Δίδαξε τα αγόρια τη συναίσθηση μεταξύ των φύλων. Υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τα αγόρια και τη συναίσθηση. Αν αυτό δεν είναι ήδη προφανές απο το τι συνέβη στο Steubenville, δεν ξέρω πώς μπορεί να γίνει προφανέστερο. Όλη η mainstream κουλτούρα είναι κατασκευασμένη έτσι ώστε α) να αφαιρεί απ’ τα αγόρια την ικανότητα να καταλαβαίνουν το τι σημαίνει να είσαι κορίτσι, και β) να τους λέει πως το να είσαι κορίτσι είναι κακό. Τα κορίτσια από την άλλη θα πρέπει να αναπτύξουν την συναίσθηση τους σε σχέση με τα αγόρια και τους άντρες με χίλιους δυό τρόπους. Αν είσαι γυναίκα, είναι μια ικανότητα άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιβίωσή σου.
8. Μίλα ανοιχτά για τα σώματα, τη συναίνεση, τα δικαιώματα και την αυτονομία. Η μικρή επανάσταση για τη συναίνεση πρέπει να μετατραπεί σε ΜΕΓΑΛΗ επανάσταση για τη συναίνεση. Μπορείς να το κάνεις αυτό με πολλούς τρόπους καθημερινά, ακόμα και προτού κάνεις κουβέντα για το σεξ στα παιδιά σου. Όταν θα έρθει η κατάλληλη στιγμή να μιλήσετε για το σεξ, η θεμελιώδης έννοια της συναίνεσης σχετικά με τα σώματα και τις επιθυμίες των άλλων ανθρώπων θα είναι πλέον δεδομένη. Καθώς τα παιδιά σου μεγαλώνουν, αν θες πραγματικά να αντιπαλέψεις τις πεποιθήσεις που οδήγησαν στην περίπτωση του Steubenville, φρόντισε το σχολείο που θα τα στείλεις να προσφέρει πλήρη σεξουαλική εκπαίδευση στους μαθητές και τις μαθήτριες του.
9. Μη δίνεις το ελεύθερο στο σχολείο να μεταδίδει προκαταλήψεις λόγω “παράδοσης” ή “ευγένειας”. Τα σχολεία είναι πολύ αποτελεσματικά στο να υπονομεύουν τις πεποιθήσεις σου σχετικά με τους ρόλους των φύλων, την ισότητα και τις ιεραρχίες, αν δεν τους ασκήσεις κριτική. Ακόμα και αν το σχολείο δεν αλλάξει, τα παιδιά σου θα σε δούν να μάχεσαι ενάντια σε ιδέες που τα μειώνουν και τα υπονομεύουν.
10. Διάλεξε τα αθλήματα των παιδιών σου προσεκτικά. Η κουλτούρα των σπορ στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ σημαντική. Το εθνικό μας σπορ, το football, αποθεώνει την ωμή δύναμη, την σωματική κυριαρχία, τη βία, και περιθωριοποιεί κυριολεκτικά τις γυναίκες (και πόσο μάλλον ΛΟΑΤ άτομα). Το αν θα μπορούσε να υπάρχει με άλλους όρους αποτελεί θέμα μιας τελείως διαφορετικής κουβέντας. Στο μεταξύ, υπάρχουν και άλλα αθλήματα. Αυτό που λέω δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές, αλλά τι διάολο, είμαι αντι-ρατσίστρια, ενάντια στην αποικιοκρατία, τον καπιταλισμό, άθεη φεμινίστρια και ο σκοπός μου είναι το τέλος της σεξουαλικής βίας, σε πόσο χειρότερη θέση θα μπορούσα να είμαι;
Όπως και ο βιασμός, έτσι και πολλά ζητήματα σε αυτή τη λίστα παραδοσιακά περιθωριοποιούνται ως “γυναικεία ζητήματα”. Έτσι, σαν τελική συμβουλή, αν νομίζεις ότι ορισμένα θέματα είναι αποκλειστικά “γυναικεία ζητήματα,” ξανασκέψου το. Υπάρχουν πολύ λίγα πράγματα – ίσως η τεχνολογία πίσω από τα ταμπόν – που είναι αποκλειστικά γυναικεία. Πέρα απ’ αυτό, και ιδίως όταν μιλάμε για το Κύριο Ζήτημα, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που ΔΕΝ είναι “γυναικείο ζήτημα”, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας, του πολέμου και του μιλιταρισμού, της κρατικής ασφάλειας, του φαινομένου του θερμοκηπίου, της άρνησης της επιστήμης και της αυθαιρεσία της εξουσίας σε κάθε της έκφανση. Η λίστα είναι κυριολεκτικά ατέλειωτη. Πολλά ζητήματα που παραδοσιακά χαρακτηρίζονταν “γυναικεία” – ζητήματα αναπαραγωγής, σεξουαλικής βίας, οικιακής βίας, παρενόχλησης σε δημόσιους χώρους κ.λπ. – μπορούν να ανατραπούν και να γίνουν κατανοητά ως “προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, στα οποία εμπλέκονται άντρες με εξουσία, η οποία μένει στο απυρόβλητο”.
Γενικά θα σε συμβούλευα να μη παραμένεις αδρανής σε μια ουδέτερη θέση. Δεν υπάρχει ουδέτερη θέση. Η ακινησία σε αυτό το περιβάλλον είναι χειρότερη απ’ το να τρέχεις προς τα πίσω. Χρειάζεται χρόνος και ενέργεια για να αλλάξει ο πολιτισμός. Μερικές φορές είναι εξουθενωτικό και αποκαρδιωτικό. Αλλά υπάρχει μια παθιασμένη κοινότητα που ολοένα και εξαπλώνεται και κάνει αυτή τη δουλειά με ενθουσιασμό, έχοντας σύμμαχό της την τεχνολογία. Είναι πολύ εύκολο να τη βρείς και μεγαλώνει μέρα με τη μέρα.
Όπως είπε με υπέροχο τρόπο η Laurie Penny την Τρίτη: Αυτή εδώ είναι η στιγμή. Αυτή είναι η δοκιμασία μας. Προτού πληγωθεί ακόμα μια γυναίκα, προτού περισσότεροι νεαροί βιαστές μπορούν να ισχυριστούν, με δάκρυα στα μάτια, ότι “δεν ήξεραν”, η ευθύνη ανήκει σε όλους και όλες μας – στους άντρες και τα αγόρια και όλους αυτούς και αυτές που τους αγαπάνε – να υψώσουμε το ανάστημα μας και να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας.
Αναδημοσίευση από Καμένα Σουτιέν: http://kamenasoutien.com/2013/03/27/small-changes-you-can-make-at-home/
Πρόκειται για διάλεξη που έδωσε ο James Horrox το 2009 με τίτλο “Radical Histories/Alternative Futures: Anarchism, Zionism and the Kibbutz” και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ευτοπία. Ο Horrox διδάσκει πολιτική και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και είναι συγγραφέας του βιβλίου LivingRevolution: AnarchismintheKibbutzMovement. Είναι συνεκδότης του λονδρέζικου αναρχικού περιοδικού Freedom. Πολλές φορές αναφέρεται η σχέση των κιμπούτς με το αντιεξουσιαστικό όραμα. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του κειμένου αυτού βρίσκεται στην καταγραφή των αναρχικών επιρροών στη σύσταση και λειτουργία των κιμπούτς. Κείμενα σχετικά με τα κιμπούτς έχουν δημοσιευτεί και σε προηγούμενα τεύχη του περιοδικού Ευτοπία: στο 3οτεύχος δημοσιεύτηκε μια συνέντευξη που παραχώρησε ο Νόαμ Τσόμσκυ στην Ευτοπία (σσ. 4-6) και στο 8ο τεύχος η ομιλία του YaacovOved “Ο αναρχισμός στο κίνημα των Kibbutz” (σσ. 14-22), ομιλία στην οποία παραπέμπει συχνά ο Horrox.
Ο σύγχρονος διάλογος για το ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα συχνά υπονομεύεται από μία επίμονη τάση ανάγνωσης του παρελθόντος μέσα από, όπως τις ονομάζει και ο άγγλος ακαδημαϊκός W. H. Greenleaf, «μοντέρνες προκαταλήψεις»- εννοώντας την ηθικοποίηση των γεγονότων με μία οπτική που ερμηνεύει και αξιολογεί το παρελθόν μόνο μέσα από το πρίσμα των σημερινών πραγματικοτήτων. Η μυωπική, ωστόσο διεισδυτική, εφαρμογή της αντι-αποικιακής πείρας και γνώσης της αριστεράς και η ιδεολογικά κατευθυνόμενη διαστρέβλωση από την, μετά το 1948, εποχή της σιωνιστικής εγκαθίδρυσης κράτους, έχουν αναδρομικά αλλοιώσει την πολύπλοκη και πολυδιάστατη ιστορία των αρχικών κοινοτήτων κιμπούτς, αντιμετωπίζοντάς τα ως μία απλή και μονοδιάστατη εξέλιξη προς την κρατικοποίηση. Επικεντρώνοντας, σχεδόν αποκλειστικά, στη μετέπειτα κεντρική τους σχέση με το κράτος του Ισραήλ, αποτρέπεται η ανάπτυξη μιας ολιστικής κατανόησης των πρώτων εκφάνσεών τους και άρα αποκλείεται γι’ αυτά και μια δίκαιη θέση στο πάνθεον των ριζοσπαστικών εγχειρημάτων. Παρόλο που δε μας εκπλήσσει αυτή η παραδρομή από την οπτική του σύγχρονου αναρχισμού, ιδιαίτερα σε ένα πλαίσιο γενικότερης έλλειψης ορθολογικού διαλόγου για ο,τιδήποτε σχετίζεται με το ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα, δεν μπορεί να παραβλεφθεί ότι, όχι μόνο αγνοεί ένα εφαρμόσιμο και δυνητικά παραδειγματικό μοντέλο συμμετοχικής οικονομίας και πολιτικής, αλλά εξαλείφει επιτυχώς μία ολόκληρη ιστορία, στην οποία οι ελευθεριακές ιδεολογίες έπαιζαν για κάποιο καιρό ένα σημαντικό ρόλο.
Για τη ριζοσπαστική ευρωπαϊκή νεολαία που ίδρυσε τα πρώτα κιμπούτς κατά τη διάρκεια του δεύτερου και τρίτου μεταναστευτικού κύματος (Aliyah1), ο σιωνισμός δεν ήταν απλά το τέλος της εξορίας και η επαναδημιουργία του Μεγάλου Ισραήλ (EretzIsrael). Ήταν η δημιουργία από την αρχή μιας ολοκληρωτικά νέου τύπου κοινωνίας σε ένα καινούριο μέρος. Οι πρωτοπόροι των κιμπούτς, μη βρίσκοντας κρατικές δομές, πέρα από τα καταρρέοντα αποικιακά τεχνάσματα των οθωμανών Τούρκων, και αργότερα της βρετανικής κυριαρχίας, αναγνώρισαν στον καινούριο τους τόπο ένα πρωτόγνωρο κενό εξουσίας. Επιδιώκοντας να αποτρέψουν την ανάδυση του καπιταλισμού, με τη δημιουργία πρωτότυπων χώρων αυτόνομης παραγωγής, είδαν στη δημιουργία των κιμπούτς κολλεκτίβων έναν τρόπο μετάφρασης του ουτοπικού ιδανικού μιας «συνεργατικής κοινότητας χωρίς εκμεταλλευτές ή εκμεταλλευόμενους»2 σε ένα μόνιμο κοινωνικό σύστημα ικανό να ηγηθεί της κάλυψης του προαναφερθέντος κενού. Μακρυά από αυτό που η Έμα Γκόλντμαν ονόμασε «το όνειρο των καπιταλιστών εβραίων… για έναν εβραϊκό κρατικό μηχανισμό που θα προστατεύει τα προνόμια των λίγων ενάντια σε αυτά των πολλών»3, ο στόχος τους ήταν να χτίσουν μία ακρατική κοινωνία βασισμένη στην αυτοδιοίκηση, την ισότητα και τη συνεργασία με το γηγενή πληθυσμό σε τοπικό επίπεδο. Οι ιδέες του Κροπότκιν, του Τολστόι, του Προυντόν και του Λαντάουερ4ήταν γνωστές και κατανοητές στον εργατικό σιωνιστικό κοινωνικό περίγυρο των αρχών του 20ου αιώνα και το περιεχόμενό τους επηρέασε πολλούς εξέχοντες ιδεολόγους, όπως επίσης και κινήματα. Επιπλέον, το κίνημα των κιμπούτς πριν το 1948 κατάφερε εύλογα να υλοποιήσει αυτές τις ιδέες σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιοδήποτε άλλο ουτοπικό πείραμα, χτίζοντας με επιτυχία μία ολόκληρη εθνική υποδομή στη βάση της συνεργατικής δουλειάς (cooperativelabour) που ήταν οργανωμένη μέσω μιας ομοσπονδιοποιημένης συμμαχίας κομμούνων (communes) ουσιαστικά ολόιδιων με αυτές που οραματίζονταν οι αναρχικοί θεωρητικοί του 19ου αιώνα. Μέσα σε αυτές τις κοινότητες η περιουσία ήταν κοινή, το μισθολογικό σύστημα είχε εγκαταλειφθεί, η παραγωγή και η κατανάλωση οργανωνόταν συλλογικά με άμεση δημοκρατία, με την αυτοδιαχείριση και την κυκλική εργασία να διασφαλίζουν τη διατήρηση ενός αντι-ιεραρχικού οικονομικού πολιτισμού. Η κατανομή των αγαθών και των πόρων γινόταν ανάλογα με τις ανάγκες και όλα τα μέλη επωφελούνταν (ή υπέφεραν) από τη συσσώρευση του συνολικού προϊόντος της υπερεργασίας. Δίχως εξαναγκαστικούς μηχανισμούς, η πολιτική εξουσία ανήκε στη γενική συνέλευση των μελών των κιμπούτς (την Asefa), στην οποία όλα τα ζητήματα που σχετίζονταν με τη ζωή στην κοινότητα συζητούνταν σε ανοιχτές συναντήσεις και οι αποφάσεις λαμβάνονταν με ομοφωνία (στα πρώτα, οικεία kvutzot5) και αργότερα με πλειοψηφία. Με λίγα λόγια, το κίνημα των κιμπούτς όσο υπήρχε πριν την εγκαθίδρυση του κράτους του Ισραήλ λειτουργούσε πάνω κάτω ως ένα βιώσιμο μοντέλο συμμετοχικής οικονομίας και πολιτικής, καθιστώντας το, όπως παρατήρησε και ένας ανταποκριτής της λονδρέζικης αναρχικής εφημερίδας Freedom τo 1962, «ένα από τα καλύτερα παραδείγματα δημοκρατίας που υπάρχει και σίγουρα το πιο κοντινό στην εφαρμογή του αναρχισμού. Οποιαδήποτε προσφιλής στον αναρχισμό θεωρία… [είναι] τμήμα του καθημερινού προτύπου επιβίωσης. Εδώ στο μικρόκοσμο μπορούν να ιδωθούν οι αρχές αυτού που μπορεί να συμβεί σε μία αυθεντικά ελεύθερη κοινωνία»6.
Ριζοσπαστική Ιστορία
Η γενιά των νέων εβραίων που έφερε στη ζωή το κίνημα των κιμπούτς στις αρχές του 20ου αιώνα είχε υποστεί την επιρροή σχεδόν κάθε κοινωνικής και πολιτικής ιδεολογίας. Ο φιλελευθερισμός, ο λαϊκισμός, ο τολστοϊσμός, όλες οι παραλλαγές κοινωνικής δημοκρατίας των μπολσεβίκων και μενσεβίκων, καθώς και κάθε τάση του αναρχισμού, από τον μηδενισμό ως τον κομμουναλισμό (communalism) του Κροπότκιν, αγωνίζονταν για το ποια θα υπερισχύσει ανάμεσα στους ρώσους διανοούμενους της Παλαιστίνης7. Το πιο σημαντικό μέσο διάχυσης των αναρχικών ιδεών που επηρέασαν τον αυτοπροσδιορισμό των αρχικών υποστηρικτών του κινήματος των κιμπούτς ήταν η φιγούρα του, γεννημένου στην Ουκρανία, συγγραφέα και ιδεολόγου AaronDavidGordon, το πνευματικό κύρος του οποίου ήταν τέτοιο που η μνήμη του θα υπερείχε στο κίνημα των κιμπούτς, αλλά και στον εργατικό σιωνισμό συνολικά, για τις δεκαετίες που ακολούθησαν. Επηρεασμένος από τον καββαλιστικό και χασσιδιστικό μυστικισμό8, τον αντικομφορμιστικό νιτσεϊκό υπαρξισμό και τον τολστοϊκό αγροτικό αναρχισμό, ο Γκόρντον πίστευε ότι τα ανθρώπινα όντα βρίσκονται στη βέλτιστη δυνατή κατάσταση όταν απορρίπτουν τα μηχανικά τεχνάσματα του μοντέρνου πολιτισμού και ζουν σε οργανική σχέση με τους άλλους ανθρώπους και τη φύση. Ο σιωνισμός του Γκόρντον ήταν πιστά πασιφιστικός και αντιμιλιταριστικός, και (σημαντικό όταν εξετάζεται η μετέπειτα κεντρικότητά του στην ισραηλινή εθνική αφήγηση) η ιδέα ενός εβραϊκού κράτους δεν αναφέρεται ποτέ σε όλο το εύρος της δουλειάς του. Όντας σκληρά αντιτιθέμενος στις καπιταλιστικές μορφές της εργατικής εκμετάλλευσης, ο Γκόρντον απέρριψε τον «σοσιαλισμό»- με τον οποίο εννοούσε πάντα τον μαρξισμό- και την έμφασή του στην ταξική πάλη ως το κλειδί για να υπερνικηθεί ο καπιταλισμός. Έβλεπε τον μαρξισμό ως συνέχεια της κυρίαρχης μηχανιστικής αντίληψης του ανθρώπινου όντος και της κοινωνίας, ως την έκφραση μιας αποξενωτικής σκέψης παρά μιας απάντησης σ’ αυτή, και υποστήριζε ότι, εφόσον η τάξη ήταν από μόνη της μία τεχνητή οργάνωση των ανθρώπινων όντων, ένα οικοδόμημα της βιομηχανικής κοινωνίας, δε γινόταν να αναμένεται από το προλεταριάτο να αποτελέσει παράγοντα για τον ανθρώπινο μετασχηματισμό. Επιπλέον, η μαρξιστική έμφαση σε αλλαγές στην οικονομική οργάνωση έμοιαζε στον Γκόρντον προνομιούχα στη δομή, εις βάρος του περιεχομένου: πίστευε ότι η κοινωνία δε θα άλλαζε αν το άτομο δεν άλλαζε, και άρα μέσω της αυτοβελτίωσης του καθενός και όλων των ατόμων θα μπορούσε η ανθρωπότητα (και σε αυτό το πλαίσιο η εβραϊκή διασπορά) να κατορθώσει μια ανανέωση.
Ο πασιφισμός, ο κοινοτισμός και η εναντίωσή του στο κράτος έκαναν πολλούς να βλέπουν τον Γκόρντον ως έναν από τους πρώτους αναρχικούς ιδεολόγους του κινήματος των κιμπούτς. Η αντιεξουσιαστική και αντιμαρξιστική κριτική στην καπιταλιστική νεωτερικότητα που εισήγαγε στο κίνημα θεωρείται πολλές φορές πρόδρομος ειδικά της σύγχρονης οικοαναρχικής σχολής, ενσωματώνοντας σημαντικά στοιχεία πρωτογονισμού, βιοπεριοχικής δημοκρατίας, πασιφισμού, αναχωρητισμού (secession), ιδεολογικής (intentional) κοινότητας κ.ο.κ.9 Ο ίδιος ο Γκόρντον ήταν γενικά απρόθυμος να βάζει ταμπέλες στη φιλοσοφία του, αλλά ο εμπλουτισμός της θεωρίας του με στοιχεία ρομαντισμού, λαϊκού (volkisch10) εθνικισμού, αντικαπιταλισμού, κοσμικού πνευματισμού και μυστικιστικής έμφασης στη γη ως πηγή δημιουργικότητας, φέρουν σημαντικές συνάφειες με συγκεκριμένα ευρωπαϊκά αναρχικά ρεύματα της εποχής του, μία επικάλυψη που συναντάμε ιδιαίτερα αναφορικά με τις ιδέες του γερμανού συγγραφέα Γκούσταβ Λαντάουερ (GustavLandauer). Ενώ το κοσμικό, πνευματικό περιεχόμενο της σκέψης του Γκόρντον στεκόταν αντίθετο στις κύριες αξίες του υλιστικού μαρξιστικού σοσιαλισμού, ενσωμάτωσε όπως και ο Λαντάουερ, την κοσμική πνευματοκρατία (secularspiritualism) του Σπινόζα και του Τολστόι με τον Νίτσε και τους ρομαντικούς λαϊκούς(volkisch)φιλόσοφους σε μία πασιφιστική, αντικρατική και πιστά αντιεξουσιαστική θέση. Ο ασυνήθιστος βαθμός στον οποίο τα κύρια στοιχεία αυτής της οπτικής ταυτίζονται με τον αναρχοσοσιαλισμό του Λαντάουερ τονίστηκε μάλιστα από τον ίδιο τον Γκόρντον όταν το 1920 επέστρεψε στην Παλαιστίνη από ένα συνέδριο της Hapoel Hatzair11, που διεξάγονταν στην Πράγα, υποστηρίζοντας ότι βρήκε τις ιδέες του στα γραπτά του Λαντάουερ12.
Gustav Landauer
Ο ίδιος ο Λαντάουερ θα γινόταν σταδιακά βασική αναφορά στον ιδεολογικό αυτοπροσδιορισμό των κιμπούτς της δεκαετίας 1920 και ‘30. Το κύμα των επαναστατικών αγώνων που σάρωνε την Ευρώπη ως επακόλουθο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και που είδε μία γενιά που είχε στερηθεί τα πολιτικά της δικαιώματα να στρέφεται σε ριζοσπαστικές αριστερές ιδέες, οδήγησε σε μεγαλύτερη πολιτικοποίηση, σε σύγκριση με τους προγόνους τους, τους πρωτοπόρους των κιμπούτς του τρίτου μεταναστευτικού κύματος (1919-1923) οι οποίοι έφταναν στην Παλαιστίνη. Πολλοί που συνέβαλαν στην εδραίωση και επέκταση του κινήματος των κιμπούτς κατά τη δεκαετία του ‘20 το έκαναν με τη μνήμη των διαφόρων ευρωπαϊκών επαναστάσεων που ήταν ακόμα φρέσκες στο μυαλό τους. Κάποιοι από αυτούς είχαν αναμειχθεί άμεσα στις εξεγέρσεις και οι περισσότεροι φέραν μαζί τους λεπτομερείς ιδέες για το καινούριο είδος κοινωνίας που ήθελαν να δημιουργήσουν στην Παλαιστίνη. Ανάμεσα σε αυτή τη γενιά υπήρχε ένα σοβαρό και διάχυτο ενδιαφέρον για τις αναρχικές ιδέες. Εκθέσεις και άρθρα από ευρωπαίους αναρχικούς αναδημοσιεύονταν σε πολλές εφημερίδες και περιοδικά της εποχής και η δουλειά του Κροπότκιν συγκεκριμένα διαβαζόταν πολύ. Ο ίδιος ο Κροπότκιν είχε καταγράψει αντισημιτιστικές τάσεις και ταυτίστηκε ιδιαίτερα με τους εβραίους εργάτες το διάστημα που πέρασε στην Αγγλία και τις ΗΠΑ, συναντώντας και αλληλογραφώντας με πολλούς από αυτούς που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κατάστρωση σχεδίων για τους συνεργατικούς οικισμούς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Φραντζ Οπενχάιμερ13, συνεργάτη του Τίοντορ Χερζλ14 και αρχιτέκτονα της πρώτης moshav κοινότητας στη Μεράβια. Το 1923 η Αλληλοβοήθεια του Κροπότκιν έγινε ένα από τα πρώτα βιβλία που μεταφράστηκαν στα εβραϊκά και διανεμήθηκαν στην Παλαιστίνη, μετά τη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση.
Ο Γκούσταβ Λαντάουερ ήταν, παρόλα αυτά, αυτός που κυριάρχησε στη λογοτεχνία του ριζοσπαστικού πυρήνα του σοσιαλιστικού σιωνισμού στις αρχές της δεκαετίας του ‘20. Οι ιδέες του Λαντάουερ ήρθαν στην προσοχή των αριστερών σιωνιστικών κύκλων της Ευρώπης από τον κοντινό του φίλο Μάρτιν Μπούμπερ (MartinBuber)15 στη διάρκεια των δύο πρώτων δεκαετιών του 19ου αιώνα. Ο Μπούμπερ είχε παρατηρήσει πως ο αρχικός τρόπος ζωής των kvutzot πραγμάτωνε πολλές από τις ιδέες που ο Λαντάουερ είχε προσπαθήσει να εισάγει στο ευρωπαϊκό αναρχικό κίνημα, ενώ ο ίδιος ο Λαντάουερ είχε αρχίσει να ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την πρόοδό τους για τους ίδιους λόγους. Από το 1913 περίπου, έδινε διαλέξεις στα ευρωπαϊκά εβραϊκά νεανικά κινήματα των οποίων τα μέλη θα μετανάστευαν στην Παλαιστίνη με το τρίτο μεταναστευτικό κύμα. Το Μάρτιο 1919 προσκλήθηκε από το σοσιαλιστή σιωνιστή ηγέτη Nachum Goldman να παρουσιάσει το άρθρο του σχετικά με την ανάπτυξη του κινήματος των κιμπούτς σε ένα συνέδριο που συγκλήθηκε στο Μόναχο από τις γερμανικές σοσιαλιστικές σιωνιστικές οργανώσεις για να συζητήσουν τη σχέση τους με τους κοινοτικούς οικισμούς στην Παλαιστίνη. Η ομοιότητα ανάμεσα στα δύο16 ερμηνεύθηκε ως «μια ένδειξη της σοβαρότητας με την οποία ο «ουτοπισμός» του Λαντάουερ ως πρόγραμμα και προσχέδιο υιοθετήθηκε από αυτούς τους εβραϊκούς κύκλους της εποχής που προσπαθούσαν να χτίσουν στη σύγχρονη Παλαιστίνη μία εθελούσια (voluntaristic),συνεργατική«ελεύθερη» κοινωνία»17 [η έμφαση δική μου]. Η βιογράφος του Λαντάουερ, Ruth Link-Salinger, σημειώνει ότι «όταν…κάποιος διαβάζει προσεκτικά -και μάλιστα ανάμεσα στις γραμμές της επιστολής- την επιστολή που προσκαλεί τον Λαντάουερ, μπορεί να κατανοήσει ότι η πραγματική «ουτοπία», την οποία αυτοί οι διανοούμενοι ονειρευόντουσαν, συνάδει με τις κοινωνικές κατασκευές με τις οποίες το όνομα του Λαντάουερ είχε συσχετιστεί τόσο στη Γερμανία, όσο και στο εξωτερικό, ως αποτέλεσμα των γραπτών του και των πολιτικών δραστηριοτήτων του»18.
Η Link-Salinger προχωράει τόσο πολύ τη σκέψη της που ισχυρίζεται ότι οι ιδέες που είχε ο Λαντάουερ μέχρι τότε αποτέλεσαν μάλιστα «το «προσχέδιο» με τις περισσότερες προτάσεις για την ουτοπία μετά το Freiland του Hertzka του 19ου αιώνα»19. Όταν το 1920 ο Μπούμπερ αναφέρθηκε στον Λαντάουερ ως «ο μυστικός πνευματικός ηγέτης» και «ο ονομαζόμενος ηγέτης του νέου ιουδαϊσμού», εξηγεί ακριβώς γιατί η φιλοσοφία του γερμανού αναρχικού είχε τόση απεύθυνση:
«Η ιδέα του Λαντάουερ ήταν και δική μας ιδέα. Αυτό αποτελεί αναγνώριση του γεγονότος ότι το κύριο θέμα δεν είναι η αλλαγή της τάξης και των θεσμών, αλλά η επανάσταση στη ζωή του Ανθρώπου και στις σχέσεις ανάμεσα στον Άνθρωπο και το σύντροφό του… και σε αναλογία με αυτή την ιδέα, ο Λαντάουερ έπρεπε να συμμετέχει στο χτίσιμο μιας νέας γης και μιας νέας κοινωνίας ως οδηγός και ως μέντορας»20.
Πρέπει να συγκρατήσουμε στη μνήμη ότι ο στόχος του κινήματος των κιμπούτς ήταν η δημιουργία μιας νέας κοινωνίας και ενός νέου είδους ανθρώπινου όντος, με το τελευταίο να φαίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση (sinequanon) του πρώτου. Ήταν γεγονός ότι οι ιδέες του Λαντάουερ άσκησαν μεγάλη επιρροή στις νεανικές ομάδες των εβραίων του τρίτου μεταναστευτικού κύματος. Βλέποντας το καπιταλιστικό κράτος ως «μια κατάσταση, μία συγκεκριμένη σχέση ανάμεσα στα ανθρώπινα όντα»21, όπως ο Γκόρντον και ο Τολστόι, η κοινωνική σκέψη του Λαντάουερ επικέντρωνε στην ιδέα ότι προϋπόθεση για την αλλαγή της κοινωνικής τάξης πραγμάτων είναι μια διαδικασία ολοκληρωτικής πνευματικής ανανέωσης και όχι απλώς η ριζοσπαστική ανατροπή των θεσμών του καπιταλισμού και του κράτους. Ακολουθώντας την ίδια αριστερή, λαϊκή (volkisch) παράδοση του ευρωπαϊκού ρομαντισμού όπως ο Γκόρντον, ο Λαντάουερ αντιλήφθηκε την ανανέωση του Geist (πνεύματος), την αποκατάσταση της οργανικής ενότητας του έθνους και την αναζωογόνηση της κοινότητας ως απαραίτητη προϋπόθεση για μια μελλοντική κοινωνία, στην οποία το συγκεντρωτικό κράτος αντικαθίσταται από συμμαχίες και ενδοσυμμαχίες μικρών, στενών ιδεολογικών κοινοτήτων (intimateintentionalcommunities), ζωντανών «κυττάρων οργανιστικής και άμεσης κοινότητας όλων όσων συμμετέχουν σε άμεσες και ζωτικές σχέσεις»22. Ο Λαντάουερ και ο Μπούμπερ συνδέθηκαν με την πίστη ότι αυτή η ουτοπία πρέπει να πραγματοποιηθεί εδώ και στο τώρα, με τα μεμονωμένα άτομα να ενώνονται σε κοινότητες, σε «μια πραγματική οργανική δομή» η οποία μέσα στο χρόνο «καταστρέφει το Κράτος με το να το εκτοπίζει»23.
Ως αποτέλεσμα των πολιτικών δραστηριοτήτων του Λαντάουερ στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα της εγγύτητάς του με τον Μπούμπερ, οι αρχικές ομάδες των εβραϊκών νεανικών κινημάτων Hashomer Hatzair, η Blau-Weiß, η Jung-Jüdischer Wanderbund, η Brith Olim, η Werkleute και η Habonim- οι οποίες συνέβαλλαν όλες τους σημαντικά στα κιμπούτς τις δεκαετίες του ‘20 και ‘30- ήρθαν κοντά στον αναρχισμό του24. Ίσως η πιο σημαντική ομάδα από όλες ήταν η Hashomer Hatzair (ο Νέος Φύλακας), που αποτελούσε το νεανικό κίνημα στο προσκήνιο της διαδικασίας δημιουργίας των κιμπούτς κατά το τρίτο μεταναστευτικό κύμα. Από όλες τις ομάδες που έφταναν στην Παλαιστίνη στις αρχές του ‘20 η Hashomer Hatzair ήταν που διάβαζε τον Λαντάουερ με περισσότερη επιμέλεια. Ο Gershom Scholem θυμάται ότι «το βιβλίο του Λαντάουερ Έκκληση για Σοσιαλισμό, άφησε μια βαθειά εντύπωση όχι μόνο σε μένα, αλλά σε έναν, όχι μικρό, αριθμό νέων σιωνιστών» και πως «η κοινωνική και ηθική αντίληψη αναρχικών, όπως ο Τολστόι και ο Λαντάουερ, ήταν ανεκτίμητης σημασίας στο χτίσιμο της νέας ζωής στο Μεγάλο Ισραήλ»25. Ο Manes Sperber, μέλος της Hashomer Hatzair κατά τις αρχές του ‘20, ομοίως θυμάται πώς η Οκτωβριανή Επανάσταση «έθρεψε το ενδιαφέρον μας για τους κοινωνικούς επαναστάτες… και για την αναρχοκομμουνιστική θεωρία του Κροπότκιν… πολύ περισσότερο από τον μαρξισμό»26. Η Hashomer Hatzair, γράφει ο Sperber, «δεν ήθελε να εξασκήσει εξουσία μέσα στο Κράτος, αλλά να κάνει το Κράτος και την εξουσία περιττά»27 [η έμφαση δική μου]. Οι πρώτες ομάδες της Hashomer Hatzair οραματίζονταν την αναγεννημένηπατρίδα ως «μια κοινωνία διαμορφωμένη με το πνεύμα των αναρχικών ιδανικών που διαδίδονταν τότε στην Ευρώπη»28, και η προσδοκία τους ήταν να δημιουργήσουν «ένα κράτος που δε θα ήταν κράτος, αλλά μια μεγάλη συνομοσπονδία κομμούνων»29. Το 1920 μία από τις σημαντικές αρχικές φιγούρες του κινήματος, ο Meir Yaari, έκανε σαφές το προηγούμενο με το να προσπαθεί κατηγορηματικά να διαχωρίσει το κίνημα των κιμπούτς από τον σοσιαλισμό που εφαρμοζόταν οπουδήποτε αλλού στον κόσμο:
«Αυτή τη στιγμή ζούμε δύο μεγάλες προσπάθειες στην ανθρώπινη αναγέννηση. Η μία στην Ρωσία, όπου επιθυμούν να αλλάξουν την ανθρώπινη ύπαρξη μέσω του κράτους, της μηχανής, της κοινωνικής θέσης, του τρόμου και της οργάνωσης, και η άλλη εδώ, σε αυτήν τη χώρα, όπου η προσπάθεια είναι ποιοτική, μικρή και δύσκολη. Είναι το μονοπάτι για τη φυσική συνεργασία μικρών ανθρώπινων ενοτήτων προς μία νέα κοινότητα… Εκεί στην Ρωσία όλα προσδιορίζονται μέσα από κανονικότητες. Εδώ μας οδηγεί η αληθινή ζωή και η ελευθερία. Εκεί ένα κράτος, εδώ μια κοινότητα».
Κάπου αλλού ο Yaari θυμάται πως η Hashomer Hatzair έφτασε στην Παλαιστίνη με τη φιλοδοξία να συστήσει «μια αναρχική κοινότητα» στην περιοχή: «Οι κοινότητές μας δεν ανέχονται την κυβέρνηση. Δημιουργούν έναν αναρχικό ιστό μέσω της ελεύθερης ένωσής τους»30. Μετά από μερικές δεκαετίες ο Yaari επανέλαβε τη δήλωσή του ότι «ο δρόμος της Hashomer Hatzair προς τα κιμπούτς ήταν αναρχικός»31, και θυμάται πώς κατά τη δεκαετία του ‘20 «ήμασταν αυτό που είναι γνωστό ως “αναρχικοί”. Πιστεύαμε στην ίδρυση μιας νέας κοινωνίας στο Μεγάλο Ισραήλ, ζούσαμε σε μία εποχή μεγάλων ελπίδων και ονείρων… πιστεύαμε στο πρωτότυπο μιας μελλοντικής κοινωνίας, στην οποία οι ζωές των ατόμων θα ήταν ελεύθερες από τον καταναγκασμό, όντας αυτόνομες»32.
Σε αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, το μοντέλο των κιμπούτς φαινόταν ως ένα πρακτικό μέσο για την εμπόδιση της ανάδυσης των κρατικών δομών και ταυτόχρονα για την ίδρυση μιας ακρατικής κοινοπολιτείας στην περιοχή. Πολλοί εμιγκρέδες πίστευαν ότι η απουσία κρατικών δομών θα άφηνε χώρο για την αλληλογονιμοποιημένη ανάπτυξη και τον αυτοπροσδιορισμό των εβραίων και αράβων της περιοχής. Κατά το δεύτερο μεταναστευτικό κύμα ο Γκόρντον είχε τονίσει τη σημασία της σύμπραξης και της «συνεργατικής ζωής και εργασίας που προορίζεται για το καλό και των δύο λαών». Ο Μπούμπερ, ομοίως, απέρριψε δημόσια την ιδέα κατάτμησης της γης σε κράτη, πιέζοντας αντιθέτως για την ελεύθερη συμφωνία μεταξύ των δύο ανεξάρτητων εθνών, ενωμένα στην από κοινού ανάπτυξη της μοιρασμένης πατρίδας τους. Η κοινή εργασία, η συνεργασία σε τοπικό επίπεδο, η καλλιέργεια ζωντανών ανθρώπινων σχέσεων, η ενδυνάμωση των πολιτιστικών δεσμών και η εμβάθυνση της αλληλοκατανόησης ανάμεσα στους δύο λαούς θα μπορούσε, πίστευε ο Μπούμπερ, να κάνει το κίνημα των κιμπούτς να αναδυθεί ως πρωτοπόρος πυρήνας μιας άμεσα δημοκρατικής, πλουραλιστικής κοινωνίας, ούτε αποκλειστικά εβραϊκής, ούτε αποκλειστικά αραβικής. Ως τρόπο ενθάρρυνσης της ενδυνάμωσης και της οικοδόμησης σχέσεων πρόσωπο-με-πρόσωπο με άτομα σε μικρές ομάδες, τα αρχικά μέλη της Hashomer Hatzair πίεσαν προς την ίδρυση αραβικών νεανικών κινημάτων, ένας από τους στόχους των οποίων ήταν να ενθαρρύνουν τη σύσταση αραβικών συνεργατικών που θα βασίζονταν στο μοντέλο των κιμπούτς. Ομοίως, πολλοί από τους πρωτοπόρους των κιμπούτς έφτασαν πιστεύοντας στα κοινά συμφέροντα εβραίων και αράβων εργατών στην ταξική πάλη και τάσσονταν υπέρ μορφών κοινού αγώνα, για παράδειγμα μέσω του μηχανισμού ενός αραβοεβραϊκού συνδικαλιστικού οργάνου (Irgun Meshutaf). Κατά τη δεκαετία του ‘20 η Hashomer Hatzair άσκησε πολιτική πίεση στη Histadrut (εβραικό συνδικαλιστικό κίνημα) «ώστε να προχωρήσει… στη δημιουργία μιας διεθνούς οργάνωσης εβραίων και αράβων εργατών, που θα βασίζεται στην αλληλοκατανόηση για τις ιδιαίτερες εθνικές ανάγκες κάθε εθνικής οντότητας», επιχειρηματολογώντας ότι «μόνο μία διεθνής εργατική οργάνωση θα πραγματοποιήσει την κοινωνική επανάσταση στη χώρα»33. Σε ένα γράμμα που δημοσιεύτηκε στην αναρχική εφημερίδα του Λονδίνου Freedom το 1940, ένας βρετανός πιλότος εγκατεστημένος στην Παλαιστίνη σχολίασε ότι:
«Κανένα από τα κιμπούτς που επισκέφτηκα, ή κάποιο μέλος από αυτά που συνομίλησα… δεν ήθελε να οικοδομήσει μια Παλαιστίνη αποκλειστικά για τους εβραίους. «Έχουμε υποφέρει πάρα πολλά για να επιθυμούμε να αποκλείσουμε οποιονδήποτε από αυτή τη γη, όπως εμείς κυνηγηθήκαμε από τις χώρες που γεννηθήκαμε» μου είπε ένας από αυτούς. Η βασική ιδέα τους είναι να δουν όλους τους ανθρώπους [sic] να ζουν ο ένας με τον άλλον με τις ίδιες σχέσεις ισότητας και ελευθερίας που επικρατούν στα κιμπούτς»34.
Η HaKibbutz HaArtzi, η ομοσπονδία των κιμπούτς που ιδρύθηκε από τη Hashomer Hatzair το 1927, σταδιακά έγινε η σπονδυλική στήλη του κινήματος των κιμπούτς, αλλά τα χρόνια πριν ιδρυθεί το κράτος, το μεγαλύτερο από τα κύματα των κιμπούτς ήταν το Kibbutz Hameuhad, που δημιουργήθηκε το 1924 από μέλη της Gedud HaAvoda (Εργατική Ταξιαρχία). Η Gedud, μια αναρχοσυνδικαλιστική εργατική δύναμη, αναπτύχθηκε μέσα από τις ιδέες του γεννημένου στην Ρωσία στρατιώτη Josef Trumpeldor. Η σχέση του Trumpeldor με το ρεβιζιονιστικό νεανικό κίνημα Beitar35 που δημοσιεύτηκε μετά το θάνατό του (από τον φίλο του Ze’ev Jabotinsky) επισκίασε το γεγονός ότι στα νιάτα του ήταν μανιωδώς αντικαπιταλιστής και αντιεξουσιαστής. Γνωρίζοντας τις ιδέες του Κροπότκιν ως φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, ο Trumpeldor παρακολουθούσε με ενδιαφέρον τις δραστηριότητες των τολστοϊκών κομμούνων κοντά στην πόλη του Piatigorsk στο βόρειο Καύκασο της Ρωσίας, και κατά τη δεκαετία του 1900 άρχισε να συνδέει τους τολστοϊκούς οικισμούς με τη δική του φιλοδοξία για την Aliya. Ήδη το 1908 είχε σχεδίασε ένα λεπτομερές πρόγραμμα για κοινοτικούς οικισμούς στην Παλαιστίνη. Σε μια σειρά επιστολών προς τους φίλους του στην Ρωσία και την Παλαιστίνη περιγράφει την ιδέα της ίδρυσης μιας κομμούνας, πρώτα στην Ρωσία και έπειτα στην Παλαιστίνη, αναφερόμενος επανειλημμένα στον Κροπότκιν και τον Τολστόι, και ενθαρρύνοντας τους φίλους του να αντλήσουν έμπνευση από αυτούς τους στοχαστές. Οι λίστες για ανάγνωση που επέδειξε ο Trumpeldor εκτείνονται σχεδόν σε κάθε τάση της σοσιαλιστικής σκέψης, από το λαϊκισμό ως τον αναρχισμό, δίνοντας έμφαση στο βιβλίο του Κροπότκιν Η κατάκτηση του ψωμιού ανάμεσα σε άλλα («γραμμένο σε απλή γλώσσα» όπως παρατήρησε ο Trumpeldor «κατάλληλο για οποιονδήποτε»36).
Ο Trumpeldor επηρέασε σε όλη τη διάρκεια του Yishuv37, αλλά κυρίως στην ίδρυση της Gedud HaAvoda. Ο αρχικός στόχος της Gedud ήταν να δημιουργήσει «μία γενική κομμούνα εργατών», σε εθνικό επίπεδο, μια συνεχώς επεκτεινόμενη κομμούνα με κοινοτιστικό πλούτο: «Όπως ο Κροπότκιν», έγραψε ο Trumpeldor το 1908, «πιστεύω ότι μόνο μία πολύ μεγάλη, εδαφικά εκτεταμένη κομμούνα οδηγεί στην αναρχία»38. Οι ιδέες του Κροπότκιν επηρέασαν επίσης σε μεγάλο βαθμό τον Yitzhak Tabenkin, μία ακόμη σημαίνουσα φιγούρα των πρώτων χρόνων της Hameuhad. Παρόλο που ποτέ δεν αυτοαποκαλέστηκε αναρχικός, ο Tabenkin αντιτέθηκε στην ιδέα του εβραϊκού κράτους και υπερασπίστηκε μία «από τα κάτω» προσέγγιση του σοσιαλισμού, θεωρώντας τα πολιτικά σύνορα της Μέσης Ανατολής, που ακολούθησαν το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως ένα τέχνασμα που επιβλήθηκε από τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό. Παράλληλα, εισηγήθηκε ως όραμά του για τον εβραϊκό λαό την οργάνωση σε κομμούνες ως κομμάτι μιας «παγκόσμιας συμμαχίας κομμουνιστών»39. Πιστός στις αναρχοκομμουνιστικές ιδέες του, ο Tabenkin υποστήριζε ότι τα μέλη των κιμπούτς οφείλουν να οικειοποιηθούν τις αναρχικές ιδέες, αναγνωρίζοντας ότι οι μοναδικές συνθήκες του Yishuv πριν το 1948 πρόσφεραν μία ευκαιρία για τη δημιουργία μιας κοινωνίας δίχως την ανάγκη κυβέρνησης40. Το 1921 συμμετείχε στην ίδρυση ενός κιμπούτς, του Ein Harod, το παράδειγμα για την ομοσπονδία Hameuhad, η οποία σύμφωνα με τους ιδρυτές της, θεωρούσε τον Κροπότκιν ως «τον πιο κοντινό σε εμάς από οποιονδήποτε άλλο»41 κατά τα πρώτα χρόνια της, αναγνωρίζοντας την ιδέα του ρώσου αναρχικού περί εθελουσίων μη-κυβερνητικών οργανώσεων ως «εξαιρετικά κατάλληλη για την πραγματικότητα που γεννήθηκε με το κίνημα των κιμπούτς»42.
Μέλη του Κιμπούτς Ein Harod το 1936
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ιδέα δημιουργίας ενός εβραϊκού έθνους-κράτους δεν ήταν τόσο διαδεδομένη στους σιωνιστικούς κύκλους μέχρι τη δεκαετία του ‘30. Ο σιωνισμός στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα είχε κυρίως (όχι όμως και αποκλειστικά) αντι-κρατική χροιά, με τους υποστηρικτές του εβραϊκού κράτους περιορισμένους στο μικρό σύμπλεγμα γύρω από τον Χερζλ. Η επιρροή του αναρχισμού δεν περιορίστηκε στους εργάτες των κιμπούτς, αλλά είχε πολύ ευρύτερο αντίκτυπο στις ιδέες πολυάριθμων επιφανών ιδεολόγων σιωνιστών (όπως, αναφορικά, ο Φραντζ Οπενχάιμερ, ο BerlKatzenelson και ο MarkYarblum) και σε εργατικές οργανώσεις (HapoelHatzair, PoaleiZion, Zeirei–Zion, He–Halutz, κ.α.). Από αυτές, η HapoelHatzair («Οι Νέοι Εργάτες») αποτελεί μία ενδιαφέρουσα περίπτωση. Η HapoelHatzair υπήρχε στην Παλαιστίνη από το 1904, και ακολουθώντας την κοινωνική φιλοσοφία του Γκόρντον προώθησε την ελευθεριακή εναλλακτική στους πιο ορθόδοξους μαρξιστές σιωνιστές του κινήματος Poalei Zion43κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της εγκατάστασής τους. Το πρόγραμμα της HapoelHatzair για την εβραϊκή αναγέννηση, που είχε τις ρίζες του στον πασιφισμό, την κοινότητα, την αυτοαπασχόλησηκαι τον αντικρατικό πνευματικό εθνικισμό, εμπεριείχε πολλά από τα κύρια στοιχεία του αναρχισμού του Λαντάουερ και η οργάνωση στο σύνολό της επηρεάστηκε βαθιά από τις ιδέες του. Το τεύχος της εφημερίδας της HapoelHatzairDie Arbeit τον Ιούνιο του 1920 είχε τίτλο Τετράδια του Λαντάουερ (Gustav Landauer Gedenkheft) και περιείχε επανεκδόσεις των γραπτών τουLandauer που αφορούσαν στην εβραϊκή εμπειρία και την ανάγκη για κοινοτικούς οικισμούς. Την ίδια χρονιά, ο Αναρχικός Κομμουνισμός (Anarchist Communism) του Κροπότκιν εμφανίστηκε στην ανθολογία της οργάνωσης Maabarot 3 μαζί με ένα άρθρο για τον ίδιο, γραμμένο από έναν από τους βασικούς ιδεολόγους της οργάνωσης, τον Chaim Arlosoroff, χάρη στην επιρροή του οποίου η ομάδα παρέμεινε γενικά συνεπής όσον αφορά στο περιεχόμενό της και τις ιδέες του Λαντάουερ, του Γκόρντον και του ρώσικου λαϊκισμού κατά τη δεκαετία του ‘20.
Ο Arlosoroff γοητεύτηκε αρχικά από τις ιδέες του Κροπότκιν, όντας φοιτητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, και μέσω του Μπούμπερ γνώρισε τον Γκόρντον και τον Λαντάουερ. Ως συντάκτης της εφημερίδας της Hapoel Hatzair Die Arbeit εξέδωσε άρθρα για τον Προυντόν και τον Κροπότκιν, αλλά και αποσπάσματα από κείμενά τους, μαζί με τα δικά του γραπτά. Το 1919, στο άρθρο του “Λαϊκός εβραϊκός σοσιαλισμός”(«Der Jüdische Volkssozialismus») ο Arlosoroff υποστήριξε μία εθελούσια, αντιεξουσιαστική μορφή σοσιαλισμού που βασίζεται στην επιστροφή στη φύση, ως εναλλακτική της μοντέρνας γραφειοκρατικής κοινωνίας. Το άρθρο αυτόφέρει όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της επιρροής που είχε πάνω του ο Κροπότκιν και ο Λαντάουερ, με το κοινωνικό σύστημα που περιγράφει για την Παλαιστίνη να είναι αναγκαστικά «ένας σοσιαλισμός της ελευθερίας, ένας αντικρατιστικός σοσιαλισμός, ένας αναρχικός σοσιαλισμός- διαφορετικά η σοσιαλιστική ιδέα δε θα πετύχει ποτέ»44. Οι εβραίοι εργάτες στην Παλαιστίνη, υποστήριζε ο Arlosoroff, πρέπει να αυτοοργανωθούν σε «μεγάλες ομοσπονδίες ελεύθερων κομμουνιστικών συλλόγων»45 ως βάση για έναν νέο τρόπο ζωής στον οποίο «η κρατική εξουσία παραγκωνίζεται από τις ελεύθερες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων»46. Σε αυτή την ελεύθερη συμμαχία των κοινοτήτων «οι κομμούνες θα ρυθμίζουν τα κοινά τους ζητήματα μέσω της συνεργασίας. Μέσα από αυτό, θα αναδυθεί μία μελλοντική κοινωνία στην οποία θα επικρατεί η αρμονική συνεργασία»47. Σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘20 ο Arlosoroff συνέχισε να παρουσιάζει τις αναρχικές ιδέες ως εναλλακτική στις υλιστικές, ταξικά προσανατολιζόμενες απόψεις του σοσιαλισμού που χαρακτήριζαν τη σοσιαλιστική σιωνιστική ρητορική αυτή τη δεκαετία. Μέχρι το 1926, οπότε και έβγαλε τον διάσημο πλέον λόγο του Η ταξική πάλη στην πραγματικότητα της γης του Ισραήλ (Class War in the Reality of the Land of Israel), ο Arlosoroff αντιτιθόταν στις προσπάθειες των σιωνιστών μαρξιστών να παρουσιάσουν την εβραϊκή κινητοποίηση στην Παλαιστίνη μέσα από ταξικές προσεγγίσεις του σοσιαλισμού, χρησιμοποιώντας το ίδιο λεξιλόγιο που χρησιμοποίησε στο άρθρο του για τον Κροπότκιν, όπου παρουσίαζε τον αναρχισμό ως εναλλακτική στις μαρξιστικές επιρροές.
Εναλλακτικό Μέλλον
Κατά τις δεκαετίες του ‘20 και ‘30 το όνειρο όσων συμμετείχαν στο αρχικό κίνημα των κιμπούτς για μια ακρατική κοινοπολιτεία ελεύθερων, αυτοκυβερνόμενων κοινοτήτων χειραγωγήθηκε και αφομοιώθηκε συστηματικά από τους θεσμούς που προσέβλεπαν στη δημιουργία κράτους, καθώς το αναδυόμενο κρατικό εργαλείο που καθοδηγείτο από τον νεοανερχόμενο καριερίστα πολιτικό David Ben-Gurion σφετερίστηκε το ουτοπικό γίγνεσθαι του κινήματος των κιμπούτς, διατηρώντας το μύθο αυτής της ουτοπίας για τη δική του νομιμοποίηση. Ενώ οι νέοι ιδεολόγοι του δεύτερου και τρίτου μεταναστευτικού κύματος έχτιζαν το kvutzot τους, οι θεσμοί του πολιτικού σιωνισμού κινούνταν στο παρασκήνιο αγοράζοντας γη και σφυρηλατώντας διπλωματικές σχέσεις με τη βρετανική κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό έλαβε χώρα, μάλιστα, μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου με την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, όταν η πολιτική δύναμη στην Παλαιστίνη αναλήφθηκε από βρετανικές και σιωνιστικές οργανώσεις. Η επακόλουθη ανάδυση συμφερόντων μετά το διαχωρισμό του κόσμου σε δύο ανταγωνιστικά μπλόκα κατά τα μέσα του ’40 σήμαινε ότι το μέλλον της εβραϊκής κοινότητας στην Παλαιστίνη έγινε ζήτημα οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων, ζήτημα εγκατάστασης ενός μόνιμου πράκτορα της Δύσης σε μια περιοχή πλούσια σε φυσικούς πόρους. Η αλήθεια είναι ότι με όποιες φιλοδοξίες και αν έφτασαν οι ριζοσπάστες νέοι του δεύτερου και τρίτου μεταναστευτικού κύματος, ο σκοπός του σιωνιστικού κινήματος και των ουτοπικών σχεδίων που έφερε περιορίζονταν και συγκρούονταν πάντα με τους πολλαπλούς ιστούς εξουσίας που γεννιόνταν από την εξωτερική εμπλοκή ξένων υπερδυνάμεων. Ανεξαρτήτως της επιτυχίας των μελών του κινήματος των κιμπούτς στη δημιουργία και συνέχιση ενός νέου ριζοσπαστικού τρόπου ζωής μέσα στις κοινότητές τους, η δυναμική αυτών των κοινοτήτων ως πολιτική δύναμη σε εθνικό επίπεδο είχε από την αρχή δομικά παρεμποδιστεί από μία πραγματικότητα, η οποία τις καθιστούσε πιόνια των εξωτερικών πολιτικών των δυτικών κρατών. Μία πραγματικότητα που δε λήφθηκε υπόψη στις εξηγήσεις που έδωσαν οι αναρχικοί και σοσιαλιστές ιδεολόγοι σχετικά με τη λειτουργία των αγροτικών κοινοτήτων πάνω στην οποία βασίζονταν οι κάτοικοι των κομμούνων (communards).
Στην επακόλουθη ενσωμάτωση της εμπειρίας του αρχικού κινήματος των κιμπούτς στην εθνική ισραηλίτικη αφήγηση, τα στοιχεία εκείνα της ιστορίας τους που συμφωνούν με τη δημιουργία του κράτους τονίζονται και σκιαγραφούνται ως πρότυπα πατριωτισμού και αφοσίωσης. Οι πτυχές των ουτοπικών καταγωγών του κινήματος των κιμπούτς που θα ήταν πολύ ανατρεπτικές για το νέο κράτος, δηλαδή ο αντιεξουσιαστικός τους χαρακτήρας, η εχθρότητά τους απέναντι στον καπιταλισμό, το κάλεσμά τους για διεθνισμό κτλ, αποκρύφτηκαν συστηματικά, εξαιρέθηκαν από τους ιστορικούς απολογισμούς και παραλείφθηκαν από το αναλυτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ισαραήλ. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι ο σύγχρονος μονοχρωματισμός που κυριαρχεί αναφορικά με τον σιωνισμό παραποίησε την ιστορική ετερογένεια του κινήματος. Με αυτό τον τρόπο, όμως, σημαντικά μαθήματα της ιστορίας βρίσκονται σε κίνδυνο να παραβλεφθούν. Η πιο βαθιά ανάγνωση αυτής της πολύπλοκης και πολυδιάστατης ιστορίας και η προσπάθεια να την κατανοήσουμε μέσα στο δικό της πλαίσιο μάς παρέχει εν δυνάμει πολύτιμα εργαλεία για μια καλύτερη κατανόηση των πραγματικοτήτων του παρόντος και για τη δημιουργία μιας πιο συνεκτικής οπτικής ενός μελλοντικού πολυεθνικού μετασιωνιστικού Ισραήλ/Παλαιστίνης.
JamesHorrox
Μετάφραση: Φανή Αραμπατζίδου
1 Σημαίνει «άνοδος», τα κύματα των εβραίων που μετανάστευσαν στη γη του Ισραήλ.
3 Goldman, Emma, “To the Editor: Spain and the World”, αναδημοσιευμένοστοBritish Imperialism & The Palestine Crisis: Selections from the Anarchist Journal ‘Freedom’ 1938–1948 (London: Freedom Press, 1989), σ. 24.
4 GustavLandauer (1870-1919): εξαιρετικά δραστήριος γερμανοεβραίος αναρχικός συγγραφέας που έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της γερμανικής αναρχικής σκέψης. Εκτός από πολιτικά κείμενα, έγραφε μυθιστορήματα, κριτικές θεάτρου και μετέφρασε στα γερμανικά Κροπότκιν αλλά και Σαίξπηρ. Ήταν κατά της χρήσης βίας, ωστόσο ο ίδιος έπεσε πολλές φορές θύμα της κρατικής βίας, αφού φυλακίστηκε αρκετές φορές για τα γραπτά και τη δράση του και εκτελέστηκε στη φυλακή στις 2 Μαΐου του 1919. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του: Το μήνυμα του «Τιτανικού», Επιλεγμένα Δοκίμια, μτφρ. Γιάννης Καραπαπάς, Τροπή, Αγρίνιο, 2000 & Έκκληση για σοσιαλισμό, μτφρ. Γιάννης Καραπαπάς, Τροπή, Αγρίνιο, 2001 (Σ.τ.Μ.).
5 kvutzot, μία άλλη ονομασία για τα κιμπούτς, οι χρήστες της οποίας έδιναν με αυτόν τον τρόπο έμφαση στο μικρό μέγεθος της κοινότητας και την οικειότητα που υπήρχε ανάμεσα στα μέλη της (Σ.τ.Μ).
6 S.F., “Reflections on Utopia”, Freedom, March 24th, 1962, σ. 15.
7Near, Henry. The Kibbutz Movement, A History Volume 1, Origins and Growth, 1909-1939 (Oxford: Oxford University Press, 1992), σ. 13.
8 Η καββάλα είναι μορφή ιουδαϊκού μυστικισμού που στηρίζεται σε παλιές γραμματολογικές και αριθμολογικές θεωρίες και στη λογοτεχνία των χεκχαλότ και αναπτύχθηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ.. Ο χασσιδισμός ήταν μια μυστικιστική σύνθεση από την οποία προέκυψε ένα επαναστατικό κίνημα (18ος αιώνας) με αρχηγό τον θαυματοποιό Ισραήλ μπεν Ελιέζερ. Βλ.Eliade, Mircea & Couliano, IoanP., Λεξικό των Θρησκειών, μτφρ. ΕυάγγελοςΓαζής,Χατζηνικολή, 1992, 18.7 & 18.9 (Σ.τ.Μ.).
9 Margulies, Hune E., “Dialogue and Urbanism: On Buber, Naess, Spinoza and the Question of Diversity,” The Martin Buber Homepage, (http://buber.de/material/urban, March 3rd, 2009).
10 Όρος που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την πνευματική τάση που υποστήριζε την αναγέννηση του γερμανικού έθνους (Σ.τ.Μ.).
11 HHapoelHatzair (Ο Νέος Εργάτης) ήταν μία σιωνιστική ομάδα που έδρασε στην Παλαιστίνη από το 1905 έως το1930. Ιδρύθηκε από τον Γκόρντον, τον YosefAhronowitz και τον YosefSprinzakand με στόχο την ίδρυση νέων εβραϊκών αγροτικών κοινοτήτων (Σ.τ.Μ.).
12 Tyldesley, Michael, No Heavenly Delusion: A Comparative Study of Three Communal Movements, (Liverpool: Liverpool University Press, 2003),σ. 48.
13 FranzOppenheimer (1864-1943): γερμανοεβραίος κοινωνιολόγος. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Το Κράτος, μτφρ. Γιάννης Καραπαπάς, Τροπή, Αγρίνιο, 2002 (Σ.τ.Μ.).
14 TheodorHerzl (1860-1904): θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου πολιτικού σιωνισμού και έμμεσα της δημιουργίας του κράτους του Ισραήλ (Σ.τ.Μ.).
15 MartinBuber (1878-1965): αυστροεβραίος φιλόσοφος. Στα ελληνικά βλέπε: Μπούμπερ, Μάρτιν, Μονοπάτια στην ουτοπία, μτφρ. Βασίλης Τομανάς, Νησίδες, Θεσσαλονίκη, 2000 (Σ.τ.Μ.).
16 Η αλληλογραφία αυτή μεταφρασμένη στα αγγλικά από τον ιστορικό και μέλος των κιμπούτς AvrahamYassour μπορεί να βρεθεί στο βιβλίο του James Horrox,A Living Revolution: Anarchism in the Kibbutz Movement, (San Francisco: AK Press), June 2009.
17 Link-Salinger, Ruth, in Yassour, Avraham. ed., Gustav Landauer on Communal Settlement: Exchange of Letters, (Haifa: University of Haifa), σ. 21.
18 Link-Salinger in Yassour, Avraham. ed., Gustav Landauer on Communal Settlement,σσ.21-22.
19 Link-Salinger, Ruth, Gustav Landauer: Philosopher of Utopia, (New York: Hackett, 1977), σ.53.
20 Buber, Martin in Oved, Yaacov, “Anarchism in the Kibbutz Movement,” The Anarchist Communitarian Network, (http://www.anarchistcommunitarian.net/articles/kibbutz/kibbtrends.html, February 5th, 2003). [Έχει δημοσιευτεί η ελληνική μετάφραση του κειμένου ως “Ο αναρχισμός στο κίνημα των Kibbutz,” Ευτοπία 8, Δεκέμβριος 2001, σσ. 14-22. (Σ.τ.Μ.)].
21 Gustav Landauer, “Weak Statesmen, Weaker People” (1910), in Anarchism in Germany and Other Essays, the Barbary Coast Collective, (1994), σ. 1.
22 Landauer, Gustav in Wehr, Gerhard, Martin Buber. Leben, Werk, Wirkung. (Zürich: Diogenes, 1996), σ. 119.
23Buber, Martin, Paths in Utopia, (New York: Syracuse University Press 1996), σ. 48 (ελληνικάαπόεκδόσειςΝησίδεςΣ.τ.Μ.).
24 See Tyldesley, No Heavenly Delusion.
25 Gershom Scholem in Oved, “Anarchism in the Kibbutz Movement”.
26Manes Sperber in Löwy, Michael. Redemption and Utopia: Jewish Libertarian Thought in Central Europe, (London: The Athlone Press, 1992), σ. 165.
27 Manes Sperber in Löwy, Redemption and Utopia,σ. 165.
28 Yassour, “Introduction: Chapters in the History of the Kvutza and Kibbutz”, Yassour, Avraham. ed., The History of the Kibbutz a Selection of Sources – 1905-1929, σ. 22.
29 Yassour, “Chapters in the History of the Kvutza and Kibbutz”, σ. 21.
30Yaari, Meir, στο Oved, “Anarchism in the Kibbutz Movement”.
31 ό.π.
32 ό.π.
33 “The Program of the National Kibbutz Movement of the Young Guard” in Avraham Yassour, ed., The History of the Kibbutz: A Selection of Sources, σ. 192.
34Woodcock, George, The Basis of Communal Living, (London: Freedom Press, 1947), σ. 24.
35 Το κίνημα Betar ή αλλιώς Beitar είναι ένα νεανικό κίνημα που ιδρύθηκε το 1923 στη Ρίγα, της Λάτβια από τον Ze‘evJabotinsky. Τα μέλη του Betar έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στη μάχη εναντίων των Βρετανών κατά τη διάρκεια της βρετανικής κυριαρχίας και στη δημιουργία του Ισραήλ. (Σ.τ.Μ.).
36Trumpeldor, Josef, “Letters and Program” in Avraham Yassour (ed.), The History of the Kibbutz – A Selection of Sources – 1905-1929, σ. 62.
37 Yishuv σημαίνει «οικισμός». Είναι ο όρος που χρησιμοποιείται στα εβραϊκά για να αναφερθεί στο σώμα των εβραίων κατοίκων της Γης της Επαγγελίας πριν από την εγκαθίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Ο όρος άρχισε να χρησιμοποιούνταν τη δεκαετία του 1880, όταν υπήρχαν περίπου 25.000 εβραίοι που έμεναν στο Μεγάλο Ισραήλ, συνέχισε να χρησιμοποιείται μέχρι το 1948, οπότε και υπήρχαν περίπου 700.000 εβραίοι και συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα εννοώντας τους κατοίκους της Γης της Επαγγελίας πριν τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ (Σ.τ.Μ.).
38 Trumpeldor, “Letters and Program”, σ. 59.
39 Gorenberg, Gershom. The Accidental Empire: Israel and the Birth of the Settlements, 1967-1977, (Holt Paperbacks, 2007), σσ. 15-16.
40 Oved, “Anarchism in the Kibbutz Movement”.
41 Yassour, Avraham. “Prince Kropotkin and the Kibbutz Movement”, Yassour, Avraham. ed., In aKibbutz Commune (A Collection of Papers), (Haifa: University of Haifa), σ. 31.
42 Yassour, Avraham. “Prince Kropotkin and the Kibbutz Movement”, σ. 31.
43 PoaleZion: κίνημα μαρξιστικών εβραϊκών εργατικών κύκλων που δρούσε σε διάφορες πόλεις της ρωσικής αυτοκρατορίας (Σ.τ.Μ.).
44 Arlosoroff, Chaim, in Avineri, Shlomo. Arlosoroff (London: Peter Halban Publishers, 1989),σ. 104.
Υπάρχει ένα πριν και ένα μετά του “Μικρού Ζαπατιστικού σχολείου”˙ του πρόσφατου κι αυτού που θα ακολουθήσει. Θα είναι μία αργή, διάχυτη επιρροή, που θα γίνει αισθητή σε μερικά χρόνια αλλά θα πλαισιώσει τη ζωή των από κάτω για δεκαετίες. Αυτό που βιώσαμε ήταν μία μη-θεσμική εκπαίδευση, όπου το εκπαιδευτικό υποκείμενο είναι η κοινότητα. Μία πρόσωπο με πρόσωπο αυτο-εκπαίδευση· μαθαίνοντας με το πνεύμα και με το σώμα, όπως θα έλεγε κι ο ποιητής.
Πρόκειται για μία μη-παιδαγωγική που εμπνέεται από την κουλτούρα των χωρικών: επιλέγουμε τους καλύτερους σπόρους, τους σκορπίζουμε στο γόνιμο έδαφος και ποτίζουμε τη γη ώστε να παραχθεί το θαύμα της βλάστησης, που ποτέ δεν είναι σίγουρο αλλά ούτε μπορεί να σχεδιαστεί.
Το Μικρό Ζαπατιστικό Σχολείο, για το οποίο περισσότεροι από χίλιοι φοιτητές πήγαν στις αυτόνομες κοινότητες, ήταν ένας διαφορετικός τρόπος μάθησης και διδασκαλίας, χωρίς αίθουσες ή μαυροπίνακες, χωρίς δασκάλους ή καθηγητές, χωρίς curriculum ή τίτλους σπουδών. Η αληθινή μάθηση ξεκινάει με τη δημιουργία του κλίματος της αδελφοποίησης (hermanamiento) ανάμεσα στην πολλαπλότητα των υποκειμένων, που προηγούμενα διαιρούνταν ανάμεσα σε έναν εκπαιδευτή με εξουσία και γνώση, και τους αδαείς μαθητές στους οποίους πρέπει να ενσταλλαχτεί η γνώση.
Μεταξύ των πολλών μαθητειών, που είναι αδύνατο να συνοψίσω σε μερικές γραμμές, θα ήθελα να δώσω έμφαση σε πέντε πλευρές, ίσως επηρεασμένος από τη συγκυρία που διασχίζουμε στο νότο της ηπείρου.
Η πρώτη είναι ότι οι Ζαπατίστας νίκησαν τις κοινωνικές αντιεξεγερτικές πολιτικές, που θεμελιώνουν οι από πάνω για να διαιρέσουν, να αφομοιώσουν και να υποτάξουν τους λαούς που εξεγείρονται. Δίπλα σε κάθε Ζαπατιστική κοινότητα βρίσκονται κοινότητες που σχετίζονται με την κακή κυβέρνηση με τα μικρά τσιμεντόσπιτα, που λαμβάνουν πιστοποιητικά μετρητών (cash certificates ) και εργάζονται σκληρά στη γη. Χιλιάδες οικογένειες υποκύπτουν, κάτι κοινό παντού, και αποδέχονται δώρα από τους από πάνω. Αλλά αυτό που είναι αξιοσημείωτο και εξαίρεση είναι ότι κάποιες άλλες χιλιάδες οικογένειες συνεχίζουν να προχωράν χωρίς να αποδέχονται οτιδήποτε.
Δεν γνωρίζω άλλη διαδικασία σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, ικανή να ουδετεροποιεί τις κοινωνικές πολιτικές. Αυτό είναι το κύριο προτέρημα του ζαπατισμού, που έγινε κατορθωτό με τη μαχητική σταθερότητα, την πολιτική καθαρότητα και την αδιάκοπη ικανότητα για θυσία. Αυτό είναι το πρώτο μάθημα: είναι δυνατό να νικήσεις τις κοινωνικές πολιτικές.
Το δεύτερο μάθημα είναι η αυτονομία. Χρόνια πριν ακούγαμε λόγους για την αυτονομία από τα πιο διαφορετικά κινήματα, κάτι πολύ αξιόλογο σίγουρα. Στους αυτόνομους δήμους και τις κοινότητες που συγκροτούν το καρακόλε της Morelia, μπορώ να βεβαιώσω ότι οικοδομούν την αυτόνομη οικονομία, υγεία, εκπαίδευση κι εξουσία· με άλλα λόγια, μία ακέραιη αυτονομία που περιέχει όλες τις πλευρές της ζωής. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι το ίδιο συμβαίνει και στα άλλα τέσσερα καρακόλε.
Μερικά λόγια για την οικονομία, ή την υλική ζωή: οι οικογένειες των κοινοτήτων δεν “αγγίζουν” την καπιταλιστική οικονομία. Πολύ δύσκολα προσεγγίζουν την αγορά. Παράγουν όλη την τροφή τους, στην οποία περιλαμβάνεται και μία καλή δόση πρωτεϊνών. Αγοράζουν ό,τι δεν παράγουν (αλάτι, λάδι, σαπούνι, ζάχαρη) στα ζαπατιστικά μαγαζιά. Αποταμιεύουν το οικογενειακό και κοινοτικό πλεόνασμα, που βασίζεται στην πώληση του καφέ. Και όταν υπάρχει ανάγκη, για την υγεία ή για τον αγώνα, πουλάνε κάποιο κομμάτι του.
Η αυτονομία στην εκπαίδευση και στην υγεία ελέγχονται από την κοινότητα. Η κοινότητα εκλέγει εκείνους που θα διδάξουν τους γιούς και τις κόρες της και εκείνους που θα φροντίσουν για την υγεία τους. Υπάρχει ένα σχολείο σε κάθε κοινότητα, και στο κέντρο υγείας συνεργάζονται οι μαίες με τους ορθοπεδικούς και εκείνους που ειδικεύονται στα ιατρικά φυτά. Η κοινότητα τους συντηρεί όλους, όπως συντηρεί και τις αρχές της.
Το τρίτο μάθημα σχετίζεται με τη συλλογική εργασία. Όπως λέει ο Votán: “η συλλογική εργασία είναι ο κινητήριος μοχλός της διαδικασίας”. Οι κοινότητες έχουν τις δικές τους γαίες χάρη στην απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών τους, το πρώτο αναπόφευκτο βήμα για τη δημιουργία του νέου κόσμου. Οι άντρες και οι γυναίκες έχουν τις δικές τους συλλογικές εργασίες και χώρους.
Η συλλογική εργασία είναι ένα από τα θεμέλια της αυτονομίας, οι καρποί της οποίας συνήθως διαχέονται στα νοσοκομεία, τις κλινικές, την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, για την ενίσχυση των δήμων και των συμβουλίων της καλής διακυβέρνησης. Τίποτα από όσα έχουν γίνει δεν θα ήταν δυνατά χωρίς τη συλλογική εργασία, των ανδρών, των γυναικών, των κοριτσιών και των μεγαλύτερων.
Το τέταρτο θέμα αφορά την νέα πολιτική κουλτούρα, που έχει τις ρίζες της στις οικογενειακές σχέσεις και διαπερνά ολόκληρη τη ζαπατιστική “κοινωνία”. Οι άντρες συνεργάζονται στην οικογενειακή εργασία που συνεχίζει να επιβαρύνει τις γυναίκες· αναλαμβάνουν τη φροντίδα των παιδιών όταν οι γυναίκες αφήνουν την κοινότητα για την εργασία τους στις αρχές. Οι σχέσεις γονιών παιδιών στηρίζονται στη στοργή και το σεβασμό, σε ένα γενικό κλίμα αρμονίας και καλού χιούμορ. Δεν παρατήρησα ούτε μία απλή πράξη βίας ή επιθετικότητας στο σπίτι.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ζαπατίστας είναι νέοι ή πολύ νέοι, και υπάρχουν πολλές γυναίκες όπως και άνδρες. Η επανάσταση δεν μπορεί χωρίς τους πολύ νέους, και αυτό δε σηκώνει καμία συζήτηση. Αυτοί που κυβερνούν υπακούν και αυτό δεν είναι απλά μια κουβέντα. Αυτοί καθορίζουν το σώμα, που είναι ένα ακόμα κλειδί της νέας πολιτικής κουλτούρας.
Ο καθρέφτης είναι το πέμπτο σημείο. Οι κοινότητες είναι διπλοί καθρέφτες: στους οποίους μπορούμε να δούμε τους εαυτούς μας και να τους εξετάσουμε. Όχι το ένα ή το άλλο αλλά βλέποντας τους εαυτούς μας ταυτόχρονα τους εξετάζουμε. Σε αυτό το πήγαινε έλα, μαθαίνουμε να δουλεύουμε μαζί, να κοιμόμαστε και να τρώμε κάτω από την ίδια στέγη, στις ίδιες συνθήκες, χρησιμοποιούμε την ίδια τουαλέτα, βαδίζουμε στις ίδιες λάσπες και γινόμαστε μούσκεμα από την ίδια βροχή.
Είναι η πρώτη φορά που ένα επαναστατικό κίνημα φέρει μία εμπειρία σαν και αυτή. Μέχρι τώρα η μάθηση ανάμεσα στους επαναστάτες αναπαρήγαγε τα ακαδημαϊκά μοντέλα των διανοούμενων, με την παγωμένη διαστρωμάτωση σε από πάνω και από κάτω. Αυτό είναι κάτι άλλο. Μαθαίνουμε με το πετσί και τις αισθήσεις μας.
Τέλος υπάρχει το ζήτημα της μεθόδου ή της μορφής εργασίας. Ο EZLN γεννήθηκε στην ύπαιθρο με μία συγκέντρωση, που αντανακλούσε τις κάθετες και βίαιες σχέσεις που επιβάλλονταν από τους γαιοκτήμονες. Έμαθαν να εργάζονται από οικογένεια σε οικογένεια και μυστικά, καινοτομώντας στον τρόπο εργασίας των αντισυστημικών κινημάτων. Όταν ο κόσμος μέρα με τη μέρα, μοιάζει ολοένα και περισσότερο με στρατόπεδο συγκέντρωσης, οι μέθοδοι τους μπορούν να είναι πολύ χρήσιμες για όλους εμάς που συνεχίζουμε να συμμετέχουμε στη δημιουργία ενός νέου κόσμου.
