Τριστάν Τζαρά: «Ιδού ένας κλονιζόμενος κόσμος και οι καλλιτέχνες ψευδογιατροί που ανησυχούν για τον καλλωπισμό του». 

 

Αναπλάσεις, υποβαθμίσεις, εξευγενισμός, πολεοδομία, realestate, σύγχρονη τέχνη, γκαλερίστες, επιμελητές, εγκληματικότητα, μπάτσοι. Ας προσπαθήσουμε να συνδέσουμε κάποιες έννοιες που από μακριά δείχνουν ασυσχέτιστες αλλά τελικά τις ενώνουν πάρα πολλά.

Όταν η ανάπλαση φοράει το κουστούμι της τέχνης – Bienalle&Remap

Στην αρχή ήταν η 1^η Mπιενάλε της Αθήνας, που με τις ανάλογες τυμπανοκρουσίες και φανφάρες που αρμόζουν σε ανάλογα καλλιτεχνικά γεγονότα από την ελίτ των απολιτίκ σάπιων καλλιτεχνικών κύκλων, άνοιξε τις πύλες της τον Σεπτέμβριο του 2007. Οι επιμελητές (Αυγουστίνος Ζενάκος, πρώην τεχνοκριτικός στο Βήμα, η διευθύντρια του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, Ξένια Καλπακτσόγλου, ιδιοκτησίας Δάκη Ιωάννου κι ο καλλιτέχνης Poka Yio, Πολύδωρος Καρυοφύλης) ξεκίνησαν, προεξοφλώντας φυσικά την στήριξη του συγκροτήματος Λαμπράκη και του Δάκη Ιωάννου (ιδιοκτήτης μιας από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές της χώρας, της J&P Αβαξ).

Η Μπιενάλε μαζί με συγκεκριμένους επιχειρηματίες, συμμετέχουν ενεργά και στην διεξαγωγή του Remap KM. Το RemapKM ξεκίνησε επίσης το 2007 και είναι μια διεθνής διοργάνωση σύγχρονης τέχνης. Η συνεργασία είναι εμφανής στα εξής σημεία: Πρώτον στην παραχώρηση χώρων για εκθέσεις και μουσικές εκδηλώσεις. Δεύτερον, η Μπιενάλε επικοινωνεί το RemapKM ως καλλιτεχνικό γεγονός που συμβαίνει στην Αθήνα, όπως κάνει και με πολλά άλλα.

Το μοντέλο της υποβάθμισης περιοχών για να μειωθεί η αξία των ακινήτων και να αγοραστούν από μεγαλοεπενδυτές αντί ενός πινακίου φακής, και μετά αναβαθμίζοντας και πάλι την περιοχή να τα μοσχοπουλήσουν στις 10πλάσιες τιμές είναι γνωστή πρακτική που εφαρμόζεται παγκοσμίως. Υποκινώντας αρχικά το στοίβαγμα μεταναστών 10-10 σε ετοιμόρροπες γκαρσονιέρες, μετακινώντας την πιάτσα της πρέζας με την συνδρομή των μπάτσων και προωθώντας την μικροπαραβατικότητα, το κράτος καταφέρνει να υποβαθμίσει συγκεκριμένες περιοχές για να τις αγοράσουν τα φιλαράκια του, οι επενδυτές, σε εξευτελιστικές τιμές. Μετά, αναγγέλοντας μια υποτιθέμενη ανάπλαση, είτε διώχνει τους μετανάστες από τα σπίτια τους καθώς ανεβαίνουν και πάλι οι τιμές, είτε τους απομακρύνει από κατειλημμένους χώρους και πάλι με τη συνδρομή των μπάτσων.

 

Αυτό έγινε και στην περίπτωση του Κεραμεικού-Μεταξουργείου όπου και λαμβάνει χώρα η Μπιεναλε και το Remap. Hκ. Ελένη Τζιρτζηλάκη(αρχιτέκτονας) αναφέρει: Μέσα από το ΔΝΑ (Δίκτυο Νομαδικής Αρχιτεκτονικής) είχαμε αντιμετωπίσει εδώ και χρόνια το ζήτημα του εκτοπισμού των κατοίκων από επενδυτές στην περιοχή. Οι κάτοικοι των κτηρίων αναγκάζονται να φύγουν όπως όπως για να πάνε να ζήσουν σε άλλες περιοχές στην περιφέρεια της Αθήνας ή ακόμη κάποιοι μουσουλμάνοι να επιστρέψουν στην Κομοτηνή ή αν πρόκειται για άστεγους μετανάστες να βγουν στον δρόμο. Επίσης ξέραμε ότι σε πολλά εγκαταλειμμένα σπίτια είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο μετανάστες (και όχι μόνο) και υπήρχε και μια γνωστή κατάληψη.

Όπως μετά έμαθα πρόκειται για επενδυτικό σχέδιο στην περιοχή Κεραμεικός – Μεταξουργείο, τα κτίρια έχουν αγοραστεί από έναν επενδυτή, και ο εκτοπισμός των κατοίκων ήταν γεγονός για να μπορέσουν τα κτίρια να είναι άδεια στην έναρξη της Μπιενάλε της Αθήνας.Τι έκαναν οι κάτοικοι; Δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν γιατί απ’ ό,τι μάθαμε τους έκοψαν το ρεύμα και έτσι αναγκάστηκαν να φύγουν και να βρεθούν στο δρόμο, στην περίπτωση αυτή εκτοπίστηκαν βίαια για να εισβάλει η Τέχνη στους χώρους.

Αυτό που γινόταν στις περιοχές γύρω από το Μεταξουργείο, τον Κεραμεικό, την Ομόνοια, την Αχαρνών, αλλά και τον Άγιο Παντελεήμονα, υπακούει πιστά στους κανόνες ενός πρότζεκτ που λέγεται «εξευγενισμός» και έχει ήδη εφαρμοστεί σε αμερικάνικες και ευρωπαϊκές πόλεις. Είναι ένας όρος που αποτελεί μετάφραση του αγγλικού «gentrification». Προέρχεται από τη λέξη «gentry» και σημαίνει «η αριστοκρατία των γαιοκτημόνων». Ο «εξευγενισμός» στην πράξη παραπέμπει στη διαδικασία με την οποία φτωχές εργατικές γειτονιές στο ιστορικό κέντρο της πόλης «ξεσκουριάζονται» (φρεσκάρονται) μέσω της εισροής ιδιωτικών κεφαλαίων, με αποτέλεσμα να εισέρχονται σε αυτές αγοραστές και ενοικιαστές κατοικίας από τα μεσαία και ανώτερα στρώματα.

Το παράδειγμα της κατεδάφισης των Halles – της κεντρικής αγοράς – στο Παρίσι, με την ταυτόχρονη εγκατάσταση του κέντρου Πομπιντού (μουσείο σύγχρονης τέχνης) στην περιοχή, είναι ένα εμβληματικό παράδειγμα έναρξης της διαδικασίας εξευγενισμού, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα στο Μαραί. Άλλα παραδείγματα εξευγενισμού ανά τον κόσμο συναντώνται σε Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες, Βαλτιμόρη, Καλιφόρνια, Σίδνευ, Παρίσι, Λονδίνο, Λάνκαστερ, Γλασκόβη, Βρέμη,

Βουδαπέστη, Άμστερνταμ, Κοπεγχάγη και ούτω καθεξής.

Το παράδειγμα του Μεταξουργείου χρησιμοποιεί ως εργαλείο εξευγενισμού την υποτιθέμενη τέχνη, που καλείται να διανθίσει τις ψυχές μας και να πετάξει στον δρόμο τους παρίες που οι εκπρόσωποι της κατ’ επίφαση τέχνης αποφάσισαν ότι δεν ταιριάζουν στο συνεκτικό πλαίσιο που θέλουν να προωθήσουν. Την πλειονότητα των “εκθεσιακών χώρων” αποτέλεσαν εγκαταλελειμμένοι βιομηχανικοί χώροι ή εργαστήρια στα οποία είχαν βρει στέγη άστεγοι και μετανάστες  και οι οποίοι εκτοπίστηκαν βίαια για χάρη της Τέχνης.

Όταν μπαίνουν οι μπάτσοι στο ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διαβάζουμε σε ανακοίνωση της ΚΜ ΠΡΟΤΥΠΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ : Την Πέμπτη 30 Σεπτεμβρίου 2010 στις 18:30 θα πραγματοποιηθεί συνάντηση ανάμεσα στουςκατοίκους και εργαζομένους στην περιοχή Κεραμεικού – Μεταξουργείου και του Γενικού Διευθυντή της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής με σκοπό τον διάλογο για τα προβλήματα της περιοχής ΚΜ και την επίλυσή τους. Η συζήτηση θα λάβει χώρα στην αίθουσα New York του Classical Imperial HOTEL .

Τη συνάντηση την οργάνωσε ο Τσάκωνας, επενδυτής real estate που λυμαίνεται την περιοχή και ήθελε σώνει και καλά να την κάνει γκέτο για τους φραγκάτους φίλους του. Δημιούργησε την ΜΚΟ “ΚΜ Πρότυπη Γειτονιά” μετά από διάφορες άλλες προσπάθειες με εκδηλώσεις σύγχρονης τέχνης  που δεν του βγήκαν. Ο Τσάκωνας, ένας ανεκδιήγητος τύπος που έβγαλε φράγκα στο Αζερμπαιτζάν στην περίοδο του εμφύλιου, εξαγόρασε ολόκληρη περιοχή στην Αντίπαρο και τη γέμισε με βίλες για το διεθνές τζετ σετ (βλ. Τομ Χανκς, Μαντόνα, κ.α.) και μετά θέλησε να κάνει κουμάντο στο πως θα γίνει το Μεταξουργείο.

Παρατηρούμε βέβαια ότι, όπως και η Χρυσή Αυγή, έτσι και οι επιχειρηματίες προσπαθούν να παρουσιαστούν ως απλοί κάτοικοι και πολίτες. Εξάλλου η κοινωνική συναίνεση επιτυγχάνεται ευκολότερα με “εξευγενισμένες λέξεις”.

Διάφοροι λοιπόν μαγαζάτορες, γκαλερίστες, ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και θεατρικοί επιχειρηματίες συναντήθηκαν με το ΓΑΔΑρχη Μπαλάκο, τονταξίαρχο Λουκά και τον αστυνομικό διευθυντή Δροσάκη (πρώην Α.Τ. Εξαρχείων) και συμφώνησαν να γίνουν εκτεταμένες επιχειρήσεις “σκούπα” από την ΕΛ.ΑΣ. σε Μεταξουργείο, Κεραμεικό, Πατησίων, Κολωνό και Ομόνοια.

Όταν η ανάπλαση φοράει το κουστούμι της κοινωνικής πολεοδομικής προσέγγισης – RethinkAthens

Το παραμυθάκι στην Ελλάδα άρχισε από το διάταγμα για την προστασία τηςΠλάκας (1982) το οποίο είχε σκοπό να απομακρύνει τα θορυβώδη κέντρα διασκέδασης, να μειώσει δραστικά την κυκλοφορία αυτοκινήτων, να περιορίσει τις επεμβάσεις στα κτήρια και να συγκρατήσει την κατοικία και άλλες παραδοσιακές χρήσεις. Απέδωσε σχετικά ως προς αυτούς τους στόχους, άλλαξε όμως  η κοινωνική σύνθεση της περιοχής καθώς παλιοί κάτοικοι χαμηλών εισοδημάτων δεν ήταν δυνατόν να παρακολουθήσουν την άνοδο των τιμών των ακινήτων και την εγκατέλειψαν.

Συνεχίστηκε με τον εξευγενισμό του Ψυρρή, μιας λαϊκής συνοικίας ιστορικά, με μικρές παραγωγικές επιχειρήσεις και εμπόριο σιδηρικών, δερμάτων κ.λ.π. Ο εξευγενισμός επιτεύχθηκε χωρίς ειδικές ρυθμίσεις με την είσοδο στο χώρο επενδυτών που προέβλεπαν και διαμόρφωναν τις αναδιατάξεις στο ιστορικό κέντρο και οι οποίοι αγόρασαν φτηνά ακίνητα, ασυντήρητα μεν αλλά υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας, για να τα εκμεταλλευτούν με τεράστια κέρδη στη συνέχεια.

Και ερχόμαστε στο σήμερα όπου αναμένουμε μέσα στο 2014 την έναρξη των διαδικασιών για την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου και της Πατησίων (μέχρι το Μουσείο). Ας το πάρουμε όμως από την αρχή. To 2012, μαζί με την αναγγελία του δείκτη ανεργίας στο 28%, είχαμε και την αναγγελία έργων αστικού εξωραϊσμού στην Πανεπιστημίου. Στις 21 Μαρτίου 2012 ο Τουρνικιώτης, ο οποίος ήταν επικεφαλής καθηγητής στο ερευνητικό πρόγραμμα του Μετσόβιου Πολυτεχνείου «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά», με κάθε τιμή και επισημότητα (συμπεριλαμβανόμενης της παρουσίας του τότε πρωθυπουργού  Παπαδήμου, του Σαμαρά, του Βορίδη, του Καμίνη και άλλων εξέχουσων προσωπικότητων), και με κάθε φλυαρία, παρουσίασε το σχέδιο μαζί με τον πρόεδρο του ιδρύματος Ωνάση.

Το σχέδιο λέγεται “Re-think Athens”, και χρηματοδοτείται από το ίδρυμα Ωνάση με 3 εκατομμύρια ευρώ. Το γιατί το ίδρυμα Ωνάση ενδιαφέρεται για μια τέτοια πολεοδομική επέμβαση είναι κάτι το οποίο παρουσιάζει ενδιαφέρον. Τα επιχειρήματα του κράτους και του συρφετού του είναι γνωστά και είναι αυτά που σερβίρει κάθε φορά που θέλει να εξαγνίσει το οτιδήποτε επιδέχεται αμφισβήτηση: ανάπτυξη, ανάπτυξη, ανάπτυξη. Για ποιον όμως πράγματι γίνονται όλα αυτά; Η συζήτηση για το «γενικό καλό» εμπεριέχει μια υπεραπλούστευση της πραγματικότητας, που ισοπεδώνει διαφορές και συγκρούσεις.

Ποια ανακούφιση ακριβώς θα προσφέρει στους άνεργους και στα φαλιρισμένα καταστήματα αυτή η αστική ανάπλαση; Μήπως ο κόσμος αποφεύγει να ψωνίσει γιατί οι δρόμοι είναι ασφυκτικά αποπνικτικοί ή μήπως πολύ απλά γιατί η καπιταλιστική κρίση τον έχει οδηγήσει να μην έχει φράγκο στην τσέπη του;

Στο άλλο επιχείρημα του κράτους περί επιστροφής της κατοικίας στο κέντρο απαντάμε ότι το κέντρο ποτέ δεν έμεινε ακατοίκητο. Απλά οι κοινωνικές ομάδες (μετανάστες, λούμπεν, εργάτες, πολιτικές καταλήψεις) που βρίσκονται σε αυτό είναι ανεπιθύμητες από την εξουσία. Από κοινωνικές ομάδες που το κράτος δεν μπορεί να βασιστεί σαν καταναλωτές και δεν συνάδουν με την εικόνα που θέλει να προωθήσει για την ευρωπαική ευθυγράμμιση του κέντρου του με τα αντίστοιχα κέντρα της Ευρώπης. Μια ευθυγράμμιση που δεν χωράει ούτε άστεγους, ούτε μικροπωλητές, ούτε μετανάστες, ούτε φτωχούς, ούτε οροθετικούς, ούτε κουτσούς, ούτε αλήτες.

Όσον αφορά το επιχείρημα περί κυκλοφοριακής αναδιάρθρωσης, από την οπτική μας δεν μοιάζουν με οφέλη οι μποτιλιαρισμένοι δρόμοι στην Ακαδημίας και την Σταδίου που αναγκαστικά θα μετατοπισθεί η κινητικότητα των ΙΧ. Όσον αφορά την περιβαλλοντική αναβάθμιση που ευαγγελίζεται το κράτος η προαναφερθείσα συνέπεια και το καυσαέριο από το σταμάτα-ξεκίνα των γύρω δρόμων όπως και η ηχορύπανση δεν μοιάζουν και τόσο με περιβαλλοντική αναβάθμιση.

Άρα γιατί γίνονται όλα αυτά; Γιατί οι καθηγητές Alfredo Brillembourg και Hubert Klumpne, επιδοτούμενοι απ’ το ίδρυμα Ωνάση, αποφάσισαν (από επαγγελματική και ακαδημαϊκή άποψη) να οργανώσουν ένα εξάμηνο μάθημα στο πολυτεχνείο της Ζυρίχης με θέμα την “αναβάθμιση του κέντρου της Αθήνας” . Ξέχασα να το αναφέρω αλλά μια ομάδα ειδικών  θα εκπονεί λύσεις που θα αντιμετωπίζουν προβλήματα καθημερινότητας. Πρωταγωνιστές θα είναι οι πολίτες, που καλούνται να συμβάλλουν με την εμπειρία τους στην τελική διατύπωση των προτάσεων. Ο λόγος για το “Reactivate Athens”, που “κουμπώνει” με τη μεγάλη παρέμβαση για την Πανεπιστημίου, το “Rethink Athens”.

Είναι μια πολύ συνηθισμένη πρακτική που ακολουθεί το κράτος, η εντύπωση στην συλλογική συνείδηση ότι όλοι μαζί δημιουργήσαμε κάτι, όλοι μαζί βάλαμε πλάτες για τον “εξευγενισμό” του κέντρου, όλοι μαζί τα “φάγαμε”. Το κράτος χρησιμοποιεί όλα τα εργαλεία που διαθέτει στην φαρέτρα του για την συλλογική αφομοίωση μιας κατευθυνόμενης ανάγκης για εξευγενισμό.

Το όλο εγχείρημα καταλήγει να γίνει και μέρος της προεκλογικής εκστρατείας του Καμίνη, ερήμην του μάλιστα (ο καθηγητής Α. Μπρίλεμπουργκ  παρότρυνε ευθέως στη διάλεξή του να ψηφίσουμε τον Καμίνη), ο οποίος Καμίνης είχε αρχίσει την ανάπλαση και τον εξευγενισμό απο το 2012με το να διώχνει τους άστεγους από την πλατεία Κλαυθμώνος ξηλώνοντας τα παγκάκια που κοιμόντουσαν.

Το rethinkAthens δεν είναι όμως απλά και μόνο μια περίπτωσηgentrification(εξευγενισμός). Δεν υποβοηθάει μόνο το κτηματομεσιτικό κεφάλαιο να αντλήσει υπερκέρδη από την άνοδο των τιμών των ακινήτων που επιφέρει μια ενδεχόμενη ανάπλαση. Διαδραματίζει και έναν ιδεολογικό ρόλο που πραγματώνεται πάνω σε αυτό που τόσο εύστοχα είχε περιγράψει ο Νοαμ Τσόμσκι μιλώντας για την τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων. Η συνταγή είναι η ίδια.

Πρώτα δημιουργείς ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείς να προβλέψεις ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να αποδεχθεί τα μέτρα που θα προτείνεις άκριτα. Για παράδειγμα αφήνεις να κλιμακωθεί η μικροπαραβατικότητα όπως η μετατόπιση της εμπορίας ναρκωτικών απο περιοχή σε περιοχή, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας.  Ή, ακόμη δημιουργείς την ΧΑ, την προωθείς με κάθε τρόπο, μετά την αφήνεις να σκοτώνει μετανάστες και μετά τους βάζεις φυλακή για να φανείς ο σωτήρας της υπόθεσης ακόμα και αν εσύ ζέσταινες το αυγό πριν εκκολαφθεί.

Η υπόδειξη του κράτους σαν τον μόνο εγγυητή της σταθερότηταςέρχεται μέσα από μια σειρά πολλών παράλογων ερμηνειών που το ίδιο το κράτος δίνει υπερθεματίζοντας για την ανάπλαση του κέντρου όπως για παράδειγμα ότι: Το κλείσιμο των μαγαζιών δεν θα ερχόταν έτσι και αλλιώς λόγω της οικονομικής κρίσης άρα μάλλον φταίνε οι μετανάστες και οι πορείες. Μ’ ένα σμπάρο 2 τρυγόνια. Καταστέλλεις και πιο εύκολα τα μαχητικά κομμάτια της κοινωνίας που “καταστρέφουν” το κέντρο που όλοι μαζί εμείς οι φιλήσυχοι πολίτες (re-activate) δημιουργήσαμε. Εξαφανίζεις και τους μετανάστες μικροπωλητές  και τους αστέγους, απαγορεύεις και τις πορείες για το καλό της εθνικής οικονομίας! Πάντα μπορεί να παίξει και το ότι οι καημένοι οι τουρίστες δεν έρχονται στην Ελλάδα όχι επειδή υπάρχει κρίση και τα ελληνικά νησιά είναι πανάκριβα αλλά επειδή νιώθουν ανασφάλεια στην Αθήνα.

Μια ακόμα κρατική επιδίωξη είναι η προσπάθεια ορισμού του κέντρου με καταναλωτικούς όρους και με αποκλειστική αφετηρία κάθε κοινωνικού ζητήματος την καταναλωτική ευμάρεια. Πλούτος για τα αφεντικά, θέαμα, εμπορεύματα και αναψυχή για τις ορδές των φιλήσυχων πολιτών. Καταστολή για τα εξεγερμένα κομμάτια της κοινωνίας, τους μετανάστες και τους απόκληρους. Η συνταγή είναι γνωστή. Απλά αυτή την φορά στολίζεται με πεζόδρομους, τραπεζοκαθίσματα, ποδηλατόδρομους και σουβενίρς.

Τέλος ο μύθος περί μη οικονομικής αξιοποίησης του κέντρου που τόσο απροκάλυπτα το κράτος αναφέρει στα τηλεδελτία, ακολουθείται πάντα από την ύπαρξη μεταναστών που παρανομούν, την ύπαρξη κυκλωμάτων ναρκωτικών, του εγκλήματος και την απουσία του κράτους. Αν πάμε όμως πίσω στο 2004 θα δούμε ότι ενόψει των ολυμπιακών αγώνων και της μεγάλης πελατείας που θα έφερνε, εγκαταστάθηκαν κυκλώματα διακίνησης ναρκωτικών και πορνείας για την εξυπηρέτηση των τουριστών. Κάτι που τελικά αποδείχθηκε πολύ κερδοφόρο. Όπως κερδοφόρα αποδείχθηκε και η ενοικίαση διαμερισμάτων σε μετανάστες χρεώνοντάς τους με το κεφάλι και στεγάζοντας τους 10-10 μέσα σε τρώγλες, κάτι που συνεχίζεται έως σήμερα. Το κράτος λοιπόν ήταν πάντα παρόν όταν κάτω από την ανοχή του γινόντουσαν και γίνονται όλα αυτά όπως και γίνεται το κάθετι το οποίο εξυπηρετεί το κεφάλαιο και τα αφεντικά. Το κέντρο αξιοποιήθηκε καπιταλιστικά μέσω της υποβάθμισης αποκομίζοντας πολλαπλά κέρδη για τους κεφαλαιοκράτες και τα πάσης είδους τσιράκια του κράτους . Όμως ο καπιταλισμός από την φύση του ήταν και είναι αδηφάγος. Τα θέλει όλα. Το κράτος προετοιμάζεται για την “αναβάθμιση” της καταστολής, τον εξευγενισμό της εκμετάλλευσης. Είναι σειρά μας λοιπόν να υποβαθμίσουμε την βαρβαρότητα και να αναβαθμίσουμε τις πρακτικές μας.

Value Valuer

Πολλές ευχαριστίες στα παιδιά απο το στέκι Αρχιτεκτονικής για την βοήθεια που πήραμε από τη μπροσούρα τους  “RethinkAthens και η ιδεολογική/συμβολική σημασία του αθηναικού κέντρου”.

Άλλες πηγές : Indymedia ,Περιοδικό Σαράγεβο.

( Tο κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε και στην εφημερίδα  Άπατρις στο τεύχος Απριλίου 2014 )

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ:  http://valuewhatworths.wordpress.com/2014/03/30/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%85%CF%80%CE%BF/