Αλληλοβοήθεια: μια αναρχική ιδέα σε εφαρμογή

Κείμενο στη σειρά «Τέσσερα Εργαλεία Κοινοτικού Ελέγχου» – Μέρος 1ο

Η αλληλοβοήθεια είναι μια σημαντική αναρχική ιδέα. Δείχνει ότι δείγματα ενός καλύτερου κόσμου υπάρχουν ήδη παντού, συμπεριλαμβανομένης και της Νότιας Αφρικής, και πώς μπορούμε να πραγματοποιήσουμε αυτόν τον κόσμο δημιουργώντας τώρα και επεκτείνοντας τις πολιτιστικές πρακτικές του παρόντος.

Η έρευνα του Κροπότκιν είναι ακόμα σημαντική

Ο Ρώσος Πιότρ Κροπότκιν ήταν όχι μόνο σημαντικότατος αναρχικός αγωνιστής και θεωρητικός, αλλά και γνωστός γεωγράφος και επιστήμονας. Το πιο διάσημο βιβλίο του, η «Αλληλοβοήθεια», μια ιδέα που συζητάμε σε αυτό το άρθρο, αποτέλεσε σκληρή κριτική ενάντια στον Κοινωνικό Δαρβινισμό [(1) και τις γενικότητες για την ανθρώπινη φύση (2). Αρχίζοντας από το 19ο αιώνα, εξελισσόταν μια λογομαχία πάνω στο ερώτημα του αν ο άνθρωπος είναι φύσει καλός ή κακός. Οι λεγόμενοι ιδεαλιστές έλεγαν ότι οι άνθρωποι είναι καλοί και ότι αιτία των πολέμων είναι ο πολιτισμός. Οι ρεαλιστές έλεγαν – και αυτή είναι η κυρίαρχη ιδέα στη πολιτική γενικώς (σε όλο το κόσμο) – ότι οι άνθρωποι είναι φύσει κακοί και πάντα θα σκοτώνονται μεταξύ τους (το ρητό του Hobbes «πόλεμος όλων εναντίων όλων») και ότι μόνο το Κράτος θα μπορούσε να το σταματήσει αυτό, ως θεσμός επίλυσης διαφορών, αναγκαίος για τη διατήρηση της ειρήνης. Η θεωρία της «επιβίωσης του δυνατότερου» έδωσε νόημα στην ύπαρξη του κράτους και όλων των καταστροφών που ήρθαν με αυτό: αποικιοκρατία, ιμπεριαλισμός, καπιταλισμός και άλλες μορφές εκμετάλευσης, που δεν είναι πάντα συνδεδεμένες με το κράτος (αλλά συχνά με τη θρησκεία) όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός (3]), ο ετεροσεξισμός (4) και η διάκριση ενάντια στα άτομα με ειδικές ανάγκες (5). Ωστόσο, όπως έδειξε ο Κροπότκιν για πρώτη φορά, και αποτελεί σήμερα την κοινή λογική στην Ανθρωπολογία (6), δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση. Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί από τη φύση τους, αλλά και τα δύο. Το ζήτημα είναι, λοιπόν, εάν είναι περισσότερο καλοί παρά κακοί και πώς να ασχοληθούμε με τον πόλεμο, τη φτώχεια και άλλα προβλήματα της σημερινής κοινωνίας.

Τι είναι η αλληλοβοήθεια;

Η αλληλοβοήθεια, η αντίληψη ότι οι άνθρωποι πρέπει να αληλοβοηθιούνται ο ένας με τον άλλον, αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης αρχικά από τον Κροπότκιν και τα συμπεράσματά του κυκλοφόρησαν σε βιβλίο με τον ίδιο τίτλο το 1902 (7) Η μελέτη αυτή της αλληλοβοήθειας, η οποία αυτός (ο Κροπότκιν) πιστεύει ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ανθρώπινης εξέλιξης, ήταν μια σημαντική κριτική της ιδέας της “επιβίωσης του ισχυροτέρου”. Στο βιβλίο αυτό, ο Κροπότκιν δείχνει τη σπουδαιότητα της αλληλοβοήθειας ανάμεσα σε διάφορα ζώα αλλά και ανθρώπινες κοινωνίες. Δείχνει πώς οι κοινωνίες που βασίζονται στην αλληλοβοήθεια είναι πιο ειρηνικές, μια αντίληψη που υιοθετείται και από ανθρωπολόγους για να περιγράψουν τις κοινές πρακτικές ανάμεσα στις ειρηνικές κοινωνίες (8) οι οποίες υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Η σύγχρονη ανθρωπολογία έχει επιβεβαιώσει τη θεωρία του Κροπότκιν ότι δεν υπάρχει ανθρώπινη φύση. Αντί να πάρει τη μία ή την άλλη πλευρά σ’ αυτό τον μεγάλο διάλογο, ο Κροπότκιν είπε ότι υπάρχει και ανταγωνισμός και αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα, αλλά η αλληλοβοήθεια ήταν πιο σημαντική από την επιβίωση των ειδών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και εάν οι άνθρωποι πολεμούν μερικές φορές ο ένας εναντιον του άλλου, ωστόσο συνεργάζονται περισσότερο απ’ ό,τι πολεμούν.

Αλληλοβοήθεια σημαίνει ότι ο ένας άνθρωπος βοηθάει τον άλλον, όχι μόνο υλικά αλλά και ηθικά, αντίθετα με το να προωθούν τον ατομικισμό ή, ακόμα χειρότερα, με το να πολεμά ο ένας τον άλλον. Σημαίνει ότι συνεργάζονται αντί να ανταγωνίζονται σε αρκετές φάσεις της ζωής, για το καλό όλων. Σημαίνει τη συνειδητοποίηση ότι η κοινωνική υποστήριξη είναι καλύτερη για τον καθένα και ότι θα επιβιώσουμε καλύτερα όταν βοηθάει ο ένας τον άλλον αντί να πολεμάμε. Σημαίνει ότι κάποιος βλέπει τους άλλους ανθρώπους ως συντρόφους και φίλους και όχι ως εχθρούς. Αλληλοβοήθεια σημαίνει να μοιράζεσαι πράγματα χωρίς να περιμένεις κάποια ανταπόδωση. Επιπλέον, αλληλοβοήθεια είναι ένα παράδειγμα του να ζεις σε αρμονία με τον άλλον αντί να βρίσκεσαι σε διαμάχη μαζί του. Γενικά παραδείγματα αλληλοβοήθειας είναι το κοινό κυνήγι ώστε να επιτευχθούν καλύτερα αποτελέσματα, ζώντας από κοινού για καλύτερη προστασία, βοηθώντας ο ένας τον άλλον σε κάθε είδους εργασία, παρέχοντας ο ένας στον άλλον αλληλοΰποστήριξη σε στιγμές που χρειάζεται κάτι τέτοιο. Συγκεκριμένα παραδείγματα από τη Νότια Αφρική θα παρατεθούν παρακάτω.
Με την αλληλοβοήθεια δεν συνάγεται ότι πρέπει οπωσδήποτε η βοήθεια αυτή να είναι συνολικά ίση. Αλληλοβοήθεια εφαρμόζεται μάλλον μόνο με την κομμουνιστική αρχή “από τον καθένα σύμφωνα με την ικανότητά του στον καθένα συμφωνα με την ανάγκη του”. Η αρχή αυτή προέρχεται από τη αντίληψη ότι όλοι είμαστε ένα, ότι ολόκληρη η ανθρωπότητα ανήκει στον εαυτό της, ότι όλοι πρέπει να εργαζόμαστε για τον καθέναν. Εξαιτίας της πρακτικής εφαρμογής της αληλοβοήθειας, γράφει ο Κροπότκιν, ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι ο ένας εξαρτάται από τον άλλον, ότι η ευτυχία του καθένα εξαρτάται από την ευτυχία όλων και δείχνει ότι όλοι είναι ίσοι.

Όπως μπορεί να δει κάποιος, η ιδέα αυτή είναι πολύ κοντά στην αντίληψη του Ubuntu, μια αφρικανική αντίληψη που θα τη δούμε παρακάτω. Ωστόσο, η αλληλοβοήθεια δεν σημαίνει ότι η βοήθεια πρέπει να διοχετεύεται σε μια και μόνο κατεύθυνση. Αυτό είναι φιλανθρωπία.

«Εκκλησία» και φιλανθρωπία

Οπως το κράτος (βλέπε παρακάτω) έχει προσπαθήσει να επέμβει και να καταστρέψει την αλληλοβοήθεια, έτσι και η Εκκλησία έχει προσπαθήσει να κάνει τα ίδια. Γενικά, οι εκκλησίες, τζαμιά, συναγωγές και ναοί καταστρέφουν την αυτοβοήθεια των ανθρώπων και τοποθετούν τη φιλανθρωπία στη θέση της.

Η φιλανθρωπία δεν είναι αλληλοβοήθεια. Είναι ένας τρόπος να δίνεις από κάποιον που έχει σε κάποιον που δεν έχει, δημιουργώντας έτσι μια κατάσταση εξάρτησης. Η φιλανθρωπία δεν δίνει δύναμη στον άνθρωπο, δεν τον βοηθάει να σταθεί πάλι στα ποδια του και να προσπαθήσει να βοηθήσει τον εαυτό του. Σύμφωνα με τον Κροπότκιν, η φιλανθρωπία «προσδίδει χαρακτήρα έμπνευσης απο ‘ψηλά’ και, επομένως, συνεπάγεται μια ανωτερότητα του δότη προς τον λήπτη». (Κροπότκιν 2006 [1902]: 233). Απαλλάσει τον δωρητή από τύψεις, όταν δίνει χρήματα σε έναν οργανισμό που ύστερα για παράδειγμα δίνει φαγητό και ρούχα στους ανθρώπους που τα έχουν ανάγκη. Όπως λέει το ρητό, οι φιλάνθρωποι δίνουν πίσω στο κοινό ένα μέρος αυτών που έκλεψαν στην προσωπική τους ζωή. Φυσικά, σε στιγμές μεγάλης κρίσης, όπως, για παράδειγμα, σε περίπτωση λιμού, όταν δεν υπάρχει αρκετό φαγητό και οι ανθρωποι πεθαίνουν της πείνας, το φαγητό πρέπει να δωθεί σε αυτούς που πεθαίνουν της πείνας. Γενικά, όμως, το να δίνεις φαγητό δημιουργεί εξάρτηση και καταστρέφει την τοπική οικονομία εισάγοντας δωρεάν φαγητό από αλλού. Καταστρέφει την ανεξαρτησία και την αυτοβοήθεια των ανθρώπων.

Η φιλανθρωπία προερχόμενη είτε από την Εκκλησία είτε από εναν μη-κυβερνητικό οργανισμό είναι, λοιπόν, αντίθετη στην ανάπτυξη ενός καλύτερου κόσμου όπου όλοι θα είναι ελεύθεροι και ίσοι.

Η αλληλοβοήθεια ανάμεσα σε ζώα και ανθρώπους γενικά

Ο Κροπότκιν αφιερώνει αρκετό χώρο στο βιβλίο του για να περιγράψει την αλληλοβοήθεια ανάμεσα σε έντομα και άλλα ζώα. Αυτό δεν είναι του άμεσου ενδιαφέροντός μας στο παρόν κείμενο ούτε και σε σχέση με τη νοτιοαφρικανική κοινωνία, αλλά, όμως, συνδέεται με την ανθρώπινη κοινωνία γενικά. Περιγράφοντας την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στα ζώα, στηρίζει τα επιχειρήματά του τα οποία βασίζονται στους εξελικτικούς παράγοντες. Άλλωστε, οι άνθρωποι είναι απόγονοι συγκεκριμένων ζωικών ειδών. Δείχνει ότι η αλληλοβοήθεια είναι ένα φυσικό ένστικτο ανάμεσα στους ανθρώπους πριν ακόμα γίνουν άνθρωποι.

Ο Κροπότκιν παραθέτει σοβαρά παραδείγματα αλληλοβοήθειας ανάμεσα στα ζώα και το ότι στα περισσότερα ζωικά βασίλεια η αλληλοβοήθεια – παρά αυτό που ακούμε συνήθως, η επιβίωση του ισχυροτέρου – είναι ο κανόνας. Όπως γράφει, “τα μηρμήγκια και οι τερμίτες έχουν απαρνηθεί τον “πόλεμο” του Hobbes και κάνουν κάτι καλύτερο από αυτό”.

Όπως μπορούμε να δούμε και στη φύση, υπάρχουν αρκετά ζωικά είδη που ζουν κατά αγέλες. Ο Κροπότκιν δείχνει πώς τα ζώα όχι μόνο συνεργάζονται με μέλη του είδους τους αλλά και με άλλα είδη για προστασία (π.χ. οι ζέβρες και οι καμηλοπαρδάλεις). Δεν αρνείται ότι τα ζώα σκοτώνουν το ένα το άλλο για τροφή ή επειδή πρέπει να συναγωνιστούν για πιθανούς συντρόφους. Ωστόσο, κάνει ξεκάθαρο το ότι όλα αυτά που μάς έχουν πει (ότι σκοτώνουν ή σκοτώνονται) δεν είναι ολόκληρη η αλήθεια. Τα ζώα δεν σκοτώνουν απλώς το ένα το άλλο και αυτά που σκοτώνουν δεν είναι πάντα και τα δυνατότερα. Δείχνει ότι τα πιο πολλά ζώα μπορούν να επιβιώσουν μόνο επειδή συνεργάζονται και ενδιαφέρεται το ένα για το άλλο.

Ο Κροπότκιν δείχνει, επίσης, ότι η αλληλοβοήθεια αποτελεί τον γενικό κανόνα ανάμεσα στα ζώα και αυτό συνδέεται και με τους ανθρώπους. Γράφει ότι οι άνθρωποι δεν αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα αυτό της φύσης, ειδικά από τη στιγμή που είναι αρκετά τρωτά δημιουργήματα σχεδόν καθ΄ όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους (αυτό πριν εφευρεθούν τα όπλα). Γι’ αυτό, οι άνθρωποι ζουν ανέκαθεν σε κοινωνίες, για να προστατευθούν και να βοηθήσει ο ένας τον άλλον. Όπως γράφει ο Κροπότκιν, “ο αχαλίνωτος ατομικισμός είναι σύγχρονο φαινόμενο”.

Ο Κροπότκιν δείχνει ότι η αλληλοβοήθεια υπήρξε πάντα ανάμεσα στους ανθρώπους, από τις κοινωνίες των τροφοσυλλεκτών, στις γεωργικές και μεσαιωνικές κοινωνίες της Ευρώπης μέχρι τη σύγχρονη κοινωνία. Δείχνει πώς η αλληλοβοήθεια ήταν μέσο προστασίας των φτωχών και εργατικών τάξεων εναντίον της εκμετάλλευσης από τους κατόχους σκλάβων, τα αφεντικά, τους εξουσιαστές φυλάχους, τους βασιλείς ή άλλους πολιτικούς, οι οποίοι όχι μόνο καθοδήγησαν πολέμους εναντίον άλλων λαών αλλά ακόμα και εναντίον των δικών τους λαών. Τους εκμεταλλεύονταν και τους τιμωρούσαν επειδή δεν πλήρωναν φόρους ή επειδή δεν κατατάσσονταν στο στρατό. Ο Κροπότκιν καθιστά ξεκάθαρο το ότι είναι μόνο μια μειοψηφία ανθρώπων που αγαπά το να καθοδηγεί πολέμους, ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων θέλει να ζει ειρηνικά με την οικογένειά τους, τους φίλους τους και τους γειτόνους τους. Όπως γράφει: “Σε καμία περίοδο της ζωής του ανθρώπου οι πόλεμοι δεν αντιπροσώπευαν μια κανονική κατάσταση. Ενώ με τον πόλεμο ο ένας εξαφανίζει τον άλλον και οι επίσκοποι ευλογούν το μακελειό, οι μάζες συνεχίζουν να ζουν την καθημερινή τους ζωή, ασκώντας την καθημερινή τους εργασία”.

Περαιτέρω, ο Κροπότκιν δείχνει πώς το Κράτος προσπάθησε να καταστρέψει τις πρακτικές της αλληλοβοήθειας, για παράδειγμα με το να προσπαθήσει να καταστρέψει την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους φτωχούς και να τοποθετήσει μια γραφειοκρατία στη θέση της. Αντί να αφήσει μόνους τους φτωχούς να συνεχίζουν να παράγουν τη δική τους τροφή, επέβαλαν φόρους έτσι ώστε οι φτωχοί να χρειάζονται να ζητήσουν επιπρόσθετη εργασία για να τους ξεπληρώσουν.

Αλλά δεν είναι μόνο οι πολιτικοί που μάς λένε ότι χρειαζόμαστε να κάνουμε πολέμους για να προστατευθούμε από το “κακό”, δηλαδή τον άλλο λαό, και ότι χρειαζόμαστε κράτη για να προστατευθούμε από την κακή μας φύση, ακόμα και ιστορικοί ρέπουν στο “να υπερβάλλουν το μέρος αυτό της ανθρώπινης ζωής που αφιερώνεται σε αγώνες και να υποτιμήσουν το πνεύμα ειρήνης (…) αλλά δεν δίνουν καμία προσοχή στην οποιαδήποτε ζωή των μαζών, αν και οι μάζες εργάζονται ειρηνικά και οι ελάχιστοι καταπιάνονται σε πολέμους”. Αυτό σημαίνει ότι μάς λένε συνεχώς ότι οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για πολέμους και ότι πρέπει να σκοτώνει ο ένας τον άλλον. Η πραγματικότητα, όμως, δείχνει το αντίθετο, και ο Κροπότκν ήταν ένας από από τους πρώτους που το σημείωσε. Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να ζουν ειρηνικά. “Στην πραγματικότητα, ο άνθρωπος είναι τόσο μακριά από τον πολεμοχαρή άνθρωπο που υποτίθεται ότι είναι”, γράφει ο Κροπότκιν. Η αλληλοβοήθεια είναι το ένα σημάδι του πόσοι πολλοί από μας ζουν σύμφωνα με ειρηνόφιλες γραμμές και πώς προτιμάμε να βοηθάμε παρά να πολεμάμε ο ένας τον άλλον.

Επιπλέον, χωρίς αλληλοβοήθεια, οι φτωχοί και εργαζόμενοι άνθρωποι δεν θα μπορούν να επιβιώσουν. Το καπιταλιστικό σύστημα καθιστά σχεδόν αδύνατο για τους εργαζόμενους να επιβιώσουν στηριγμενοι στις δικές τους δυνάμεις. Γι’ αυτό η αλληλοβοήθεια εξακολουθεί να υφίσταται στην καπιταλιστική κοινωνία και ακόμα γιατί αναπτύσσεται και πρέπει να αναπτυχθεί εάν θέλουμε να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο.
Ακόμα και εάν το κράτος και οι άλλοι θεσμοί (όπως οι διάφορες Εκκλησίες) προσπάθησαν να καταστρέψουν την αλληλοβοήθεια, αυτή εξακολουθεί να υφίσταται σήμερα, ακόμα και μετά από 100 και πλέον χρόνια καπιταλισμού που δημιουργεί τον ατομικισμό και δίνει στην “επιβίωση του ισχυροτέρου” νέα σημασία. Πράγματι, συχνά φαίνεται ότι μέσα στον καπιταλισμό πρέπει να εκμεταλλεύεσαι και να είσαι αγωνιστής για να επιβιώσεις. Αλλά όπως γράφει ο Κροπότκιν: “Η τάση της αλληλοβοήθειας προς τον άλλο έχει τόσο βαθιές ρίζες και είναι τόσο βαθιά συνδεδεμένη με ολόκληρο το παρελθόν της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, που έχει διατηρηθεί από την ίδια την ανθρωπότητα έως τι μέρες μας παρά τις αντιρρήσεις όλων των μεταστροφών της ιστορίας. Και αναπτύχθηκε πρώτα και κύρια σε περιόδους ειρήνης και ευημερίας”.

Αλληλοβοήθεια στη Νότια Αφρική

Η αλληλοβοήθεια είναι κάτι με το οποίο μεγαλώνει ο καθένας σε μια οικογένεια ή μια κλειστή κοινότητα. Μέλη οικογενειών, συνήθως, βοηθούν ο ένας τον άλλον χωρίς να περιμένουν την ίδια ανταπόδωση. Σε μικρές αγροτικές κοινότητες σε παγκόσμιο επίπεδο ,η αλληλοβοήθεια αποτελεί ακόμα κοινή πρακτική όχι μόνο ανάμεσα σε μέλη οικογενειών αλλά ακόμα και ανάμεσα σε γειτόνους. Σε αρκετά μέρη του κόσμου και ειδικά στη Νότια Αφρική, μπορούμε να γίνουμε μάρτυρες της αλληλοβοήθειας σε πιο ευρεία πολιτιστική έκταση. Υπάρχει ακόμα μια ειδική ορολογία για την αλληλοβοήθεια καθώς εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο εφαρμογής μέσω νέων μορφών εξαιτίας κυρίως των δύσκολων συνθηκών ζωής.
Ο Κροπότκιν είχε ήδη γράψει για την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους Bushmen (10) στην περιοχή Kalahari για τους οποίους μιλούσε με θαυμασμό. Σύμφωνα με τον ίδιο, ζούσαν κάτω από “πρωτόγονο (11) κομμουνισμό” (δηλαδή κομμουνισμό αναπτυγμένο σε μια μη βιομηχανική κοινωνία). Όπως και άλλες πολλές ομάδες στην Αφρική (και τον κόσμο) οι Bushmen όχι μόνο εφάρμοζαν πρακτικά (12) την αλληλοβοήθεια και μοιράζονταν οτιδήποτε με τον καθένα – ακόμα και με ανθρώπους που δεν ανήκαν στην ομάδα τους – αλλά επιπλέον δεν είχαν αρχηγούς και έτσι μπορούν να θεωρηθούν “πρωτόγονοι αναρχικοί”. (13) Δεν εμπιστεύονταν τους αρχηγούς οι οποίοι προσπαθούσαν ν’ αποκτήσουν όλο και περισσότερα απειλώντας να καταστρέψουν τις πρακτικές εξισωτισμού. Ο Κροπότκιν έγραψε για τους Bushmen ότι “κυνηγούσαν από κοινού, και μοιράζονταν τη λεία χωρίς να φιλονικούν, ότι ποτέ δεν εγκατέλειπαν τους τραυματίες τους και επιδείκνυαν μεγάλη αφοσίωση στους συντρόφους τους” και “εάν δινόταν οτιδήποτε σε έναν Hottentont, αυτός αμέσως το μοίραζε ανάμεσα σε όλους τους παρευρισκόμενους (…) Δεν μπορούσε να φάει μόνος και, αν και πεινασμένος, καλούσε αυτούς που περνούσαν να το μοιραστούν”.

Ωστόσο, η αλληλοβοήθεια δεν υφίστατο μόνο ανάμεσα στους Bushmen στη Νότια Αφρική. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αλληλοβοήθειας στη Νότια Αφρική που είναι γνωστά κάτω από διάφορες επωνυμίες και ορισμούς, αλλά όλα είναι το ίδιο. Επιπλέον, μπορούμε να διακρίνουμε πρακτικές αλληλοβοήθειας ανάμεσα σε όλες τις εθνικές ομάδες στη Νότια Αφρική.

Στη Νότια Αφρική η αλληλοβοήθεια βασίζεται συχνά στην ιδέα Ubuntu, η οποία, αν και λέξη της γλώσσας Ζουλού, χρησιμοποιείται κοινά από άλλες ομάδες σε όλη την Νότια Αφρική. Για την Ubuntu λέγονται και γράφονται πολλά, κυρίως στη Νότια Αφρική. Επίσης, συνδέεται συχνά και με την Εκκλησία. Δηλαδή, ενώ συγκεκριμένες παράμετροι της Ubuntu είναι παρόμοιες με αυτές τις μορφές αλληλοβοήθειας, υπάρχουν και αρκετές άλλες παράμετροι που οδηγούν τον κόσμο να δέχεται τη φτώχεια του τασσόμενος εναντίον της βελτίωσης των συνθηκών της ανθρώπινης ζωής. Είναι, λοιπόν, πολύ πιο ενδιαφέρον να μιλήσουμε για πρακτικές πραγματικής αλληλοβοήθειας που δεν συνδέονται με οποιαδήποτε θρησκεία.
Γενικά, το να βοηθά ο ένας τον άλλον στα χωράφια είναι πολύ κοινό στην επαρχιακή και αγροτική Αφρική. Κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου τα χωράφια καλλιεργούνται από κοινού και ο άνθρωπος αυτός το χωράφι του οποίου καλλιεργείται τη μια μέρα παρέχει φαγητό και ποτό σε όποιον συμμετέχει στην όλη διαδικασία. Τα χωράφια καλλιεργούνται εκ περιτροπής και έτσι το χωράφι του καθένα θα δουλευτεί οπωσδήποτε και ο καθένας θα έχει τροφή κατά τη διάρκεια του θερισμού και της συγκομιδής.

Τις ίδιες κομμουνιστικές πρακτικές μπορούμε να συναντήσουμε σε όλη σχεδόν τη Ν. Αφρική σε περιπτώσεις που κάποιος πρέπει να χτίσει ένα σπίτι.
Επιπρόσθετα με τις πολιτιστικές πρατικές, έχουμε νέα παραδειγματα αλληλοβοήθειας που αναδύονται σε όλη τη Ν. Αφρική όταν οι άνθρωποι (ειδικά γυναίκες) συνεργάζονται για να σχηματίσουν όργανα ειδικών καθηκόντων, όπως για κηδείες, όπου βοηθούν ο ένας τον άλλον για να εξοικονομήσουν χρήματα για μια κηδεία και να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον σε περίπτωση θανάτου μέλους της οικογένειας. Τέτοια όργανα παρέχουν, επίσης, ηθική συμπαράσταση στους συγγενείς του νεκρού. Αλλά αυτές οι νέες μορφές αναδύθηκαν κυρίως ως αποτέλεσμα της φτώχειας.

Ένα άλλο νέο παράδειγμα στη Ν. Αφρική είναι τα stokvels (λαϊκές ομάδες που συλλέγουν χρήματα) όπου οι άνθρωποι βοηθούν ο ένας τον άλλον με το να αποταμιεύουν χρήματα που στο τέλος μιας προκαθορισμένης περιόδου μπορούν να δαπανηθούν για απαραίτητα προϊόντα του σπιτού (όπως ψυγεία).

Παιδικοί σταθμοί στις φτωχές περιοχές της Ν. Αφρικής που μια, έτσι κι αλλιώς, άνεργη γυναίκα φροντίζει τα παιδιά μιας εργαζόμενης γυναίκας, κάτι που είναι πολύ κοινό, με την πρώτη να λαμβάνει τροφή ως αντάλλαγμα.

Η αλληλοβοήθεια βασισμένη στην κουλτούρα

Ένα καλό παράδειγμα του πώς μόνο οι φύλαρχοι ή μια μειοψηφία ήθελαν να καθοδηγήσουν πολέμους και η πλειοψηφία ενός συγκεκριμένου πληθυσμού ήθελε να ζήσει ειρηνικά, είναι οι Ζουλού (Zulus), οι οποίοι έχουν θεωρηθεί αρκετά βίαιοι. Αλλά η αλληλοβοήθεια είναι κάτι πολύ κοινό ανάμεσα στους Ζουλού, κάτι παραπάνω απ’ ό,τι ανάμεσα σε άλλες εθνικές ομάδες στη Νότια Αφρική. Ενώ μερικοί φύλαρχοι των Ζουλού ήσαν προφανώς βίαιοι (όπως όλοι οι φύλαρχοι εξαιτίας της εξουσίας και της διαφθοράς) οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά και πάντα υποστήριζε ο ένας τον άλλον. Σήμερα υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αλληλοβοήθειας βασισμένα στην κουλτούρα των Ζουλού.

Γενικά, η κοινωνία των Ζουλού έχει οικοδομηθεί με βάση το λεγόμενο “umuntu ngumuntu ngabantu”, το οποίο μεταφράζεται ως “ένας άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος διαμέσου άλλων ανθρώπων”, που σημαίνει ότι κάποιος χρειάζεται ολόκληρη την κοινότητα για να προωθήσει την ατομικότητα του άλλου.

Η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή με διάφορους όρους στη γλώσσα των Ζουλού. Ένας από αυτούς τους όρους είναι ο όρος ilimo που αναφέρεται στην κοινή εργασία στους αγρούς κάποιου κατά τη διάρκεια της περιόδου της σποράς και ο καθένας που συμμετέχει στην εργασία αυτή αμοίβεται με τροφή και παραδοσιακή μπύρα. Την βδομάδα που ακολουθεί θα οργωθεί το χωράφι κάποιου άλλου.

Η λέξη των Ζουλού για την κηδεία είναι masingcwabane και σημαίνει “ας θάψουμε ο ένας τον άλλον”. Οι άνθρωποι μιας κοινότητας προσφέρουν ένα συγκεκριμένο ποσόν κάθε μήνα. Τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται για την κηδεία κάποιου που έχει προσφέρει στην κοινότητα. Αποσύρεται ένα συγκεκριμένο ποσόν από τον τραπεζικό λογαριασμό και δίνεται στην οικογένεια του νεκρού. Το ποσόν αυτό καλύπτει τα έξοδα της κηδείας, την αγορά φερέτρου, την ενοικίαση τέντας, καρεκλών κ.λπ.

Η λέξη των Ζουλού masakhane, η οποία σημαίνει “ας οικοδομήσουμε ο ένας τον άλλον” αναφέρεται στην από κοινού κατασκευή ενός σπιτιού.
Η φράση izandla ziyagezana (των Ζουλού) μεταφρασμένη σημαίνει “όταν πλένουμε τα χέρια του ενός, το ένα χέρι πλένει το άλλο” και το αντίστροφο. Κάθε χέρι βοηθά το άλλο για να πλυθεί. Οπότε, ο ένας άνθρωπος πρέπει να βοηθά τον άλλον όπως κάνουν και τα χέρια.

Στις κουλτούρες των Sotho και των Tswana η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή ως letsema. Letsema, όταν οι άνθρωποι ενώνονται για έναν κοινό σκοπό και έχει ως αποτέλεσμα οφέλη υπέρ όλων εκείνων που συμμετέχουν σ΄ αυτήν. Αναφέρεται στη συνεταιριστική εργασία στο χωριό σε κοινά σχέδια, για παράδειγμα δημόσια έργα.

Μια άλλη κομμουνιστική πλευρά της κουλτούρας των Sotho και ακόμα της κουλτούρας των Pondo, είναι η κοινή ανατροφή των παιδιών που σημαίνει ότι πρέπει όλοι να συμμετάσχουν στο μεγάλωμα των παιδιών μιας κοινότητας. Με άλλα λόγια, ο καθένας βοηθά στην ανατροφή τους.
Στην κουλτούρα των Pedi η λέξη kobufedi αναφέρεται στην κοινή εργασία στα χωράφια κάποιου. Ο καθένας βοηθά στο φύτεμα δημητριακών και τη φροντίδα της σοδειάς επειδή η εργασία αυτή εξυπηρετεί ολόκληρη την κοινότητα.

Στην κουλτούρα των Xhosa η λέξη dibanisani σημαίνει “ας εργαστούμε μαζί για ένα καλύτερο μέλλον”. Είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται στη στιγμή που οι άνθρωποι συγκεντρώνονται και βοηθά ο ένας τον άλλον. Για παράδειγμα θρησκευτικές τελετές γίνονται οπουδήποτε κάθε χρόνο και οι άνθρωποι σε ένα μέρος πρέπει να είναι προετοιμασμένοι γι’ αυτό. Εάν κάποιο καλυβόσπιτο πιάσει φωτιά τότε ο ένας βοηθάει τον άλλο να ξαναφτιαχτεί. Στις κηδείες ή στους γάμους οι άνθρωποι βοηθιούνται μεταξύ τους, για παράδειγμα στο μαγείρεμα και το καθάρισμα.
Στην κουλτούρα των Venda η αλληλοβοήθεια είναι γνωστή ως uthusana που σημαίνει “βοηθώντας ο ένας τον άλλον”.

Στη Ζουαζιλάνδη η λέξη lilima είναι ο όρος των Swati για την αλληλοβοήθεια. Αναφέρεται στον γείτονα που βοηθά τον άλλον γείτονα.
Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα απ’ όλη τη Νότια Αφρική που δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στο άρθρο αυτό, αλλά όλα είναι παρόμοια μεταξύ τους και εξακολουθούν να ισχύουν, δείχνοντας ότι παρά το υψηλό επίπεδο εγκληματικότητας (η οποία έχει άμεση σχέση με την τεράστια ανισότητα στη Νότια Αφρική) καθώς και το αντικοινωνικό έγκλημα, υπάρχει ήδη μια μεγάλη δυναμικότητα στην οποία μπορούμε να βασιστούμε για να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο κόσμο.

Η επικαιρότητα της αλληλοβοήθειας στη σημερινή κοινωνία

Αρκετές από τις πρακτικές της αλληλοβοήηθειας έχουν ξεχαστεί, κυρίως επειδή έχουν καταστραφεί από το Κράτος. Το Κράτος δεν θέλει να είναι ανεξάρτητοι οι άνθρωποι, να καλλιεργούν τη τροφή τους και να είναι αυτόνομοι απ’ αυτό, αλλά θέλει να ελέγχει τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι έχουν ακόμα ξεχάσει πώς να καλλιεργούν τη δική τους τροφή. Αν είναι τυχεροί γίνονται εργάτες, αλλιώς θα μείνουν άνεργοι εργάτες, η μόνη ευκαιρία των οποίων είναι να εκλιπαρούν για ελεημοσύνη ή να προχωρήσουν στο έγκλημα. Η ζωή στις πόλεις συχνά όχι μόνο καταστρέφει την κουλτούρα του καθένα, αλλά επίσης καταστρέφει την κοινωνία μας με το να προωθεί τον ατομικισμό και κάνοντας τους ανθρώπους να ξεχνούν την αλληλοβοήθεια. Ο Κροπότκιν το έδειξε αυτό όταν έγραψε ότι “ανάμεσα στους Hottentots αποτελούσε σκάνδαλο να φας χωρίς να καλεστείς μεγαλοφώνως τρεις φορές ακόμα και αν δεν υπήρχε κάποιος που ήθελε να μοιραστεί την τροφή. Το μόνο που ένας σεβαστός πολίτης πρέπει να κάνει τώρα είναι να πληρώνει φόρους και να αφήνει τους πεινασμένους να πεινούν”. (Kropotkin 2006 (1902): 188). Σε καιρούς κρίσης κάτι τέτοιο θα ήταν ολέθριο.
Σε αρκετές κωμοπόλεις βλέπουμε μερικούς ανθρώπους να διατηρούν κοινοτικούς κήπους και να μοιράζουν τα αγαθά. Τα παραδείγματα που παρατέθηκαν πριν αποτελούν δείγματα ζώσας και αυξανόμενης αλληλοβοήθειας επειδή οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι η λύση πολλών προβλημάτων μας είναι το να εργαστούμε από κοινού, να βοηθήσει ο ένας τον άλλον. Ο Κροπότκιν κατέστησε ξακάθαρο το πώς μπορούμε στη σημερινή κοινωνία και ειδικά στις πόλεις, να μάθουμε από παλαιότερες ανάλογες πρακτικές καθώς και από κάθε τι εξακολουθεί να είναι ζωντανό στην ύπαιθρο σε όλο τον κόσμο. Η αλληλοβοήθεια είναι ένας τρόπος επανάκτησης εκ μέρους μας μιας κάποιας ανεξαρτησίας μας από το Κράτος ή τους φλανθρωπικούς οργανισμούς. Είναι μια πλευρά στην οποία πρέπει να βασιστούμε για να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο κόσμο και στην οποία πρέπει να βασίζεται ένας καλύτερος κόσμος.

Σημειώσεις:
1. Δαρβινισμός: Θεωρία της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους, η θεωρία της “επιβίωσης του δυνατότερου”.
2. Όταν γράφω για ανθρώπινη φύση αναφέρομαι στο διάλογο εάν οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους καλοί ή κακοί.
3. Διακρίσεις σε βάρος των γυναικών.
4. Διακρίσεις σε βάρος των ομοφυλόφιλων.
5. Διακρίσεις σε βάρος των ανθρώπων με αναπηρίες.
6. Εννοείται η μελέτη των κοινωνικών και πολιτιστικών πλευρών της ανθρωπότητας.
7. Kropotkin Peter, (2006 (1902)) Mutual Aid. A factor of Evolution. Mineola, New York: Dover.
8. Κοινωνίες που δεν έχουν γνωρίσει οποιαδήποτε μορφή διαμάχης, όπως οι Bushmen του Καλαχάρι.
9. Φιλανθρωπία μη περιορισμένη σε μια συγκεκριμένη θρησκεία όπως γίνεται άλλες μορφές φιλανθρωπίας.
10. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείτο κοινά την εποχή που έζησε ο Κροπότκιν, αλλά σήμερα είναι άχρηστος και χρησιμοποιούμε γενικώς τον όρο Bushmen. (Δική μας σημείωση: Συγγενική εθνικά ομάδα με τους Bushmen, ζούσαν στη Νότια Αφρική από τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Με την άφιξη των Ευρωπαίων το 1652, είχαν ήδη αναπτύξει εκτεταμένη κτηνοτροφία. Οι Ευρωπαίοι τους ονόμασαν Hottentots από τους ήχους του “χ” και το “τ” της γλώσσας τους Khoisan που μιλούσαν).
11. Ο όρος πρωτόγονος δεν χρησιμοποιήθηκε μειωτικά από τον Κροπότκιν.
12. Γράφω στο παρελθόν γιατί το μεγαλύτερο μέρος της κουλτούρας των Bushmen καταστράφημε από τον αποικισμό και τον καπιταλισμό.
13. Οι αναρχικές κοινωνίες έχουν μελετηθεί και παρουσιασθεί από διάφορους συγγραφείς, για παράδειγμα Barclay, Harold (1996): People Without Government. An Anthropology of Anarchy. London: Kahn & Averill.

• Πρώτη δημοσίευση στην αγγλική γλώσσα στο 10ο τεύχος του περιοδικού «Zabalaza: A Journal of Southern African Revolutionary Anarchism», Απρίλιος 2009, του Zabalaza Anarchist Communist Front (ZACF – Αναρχικό Κομμουνιστικό Μέτωπο Zabalaza). Στην αγγλική γλώσσα βρίσκεται επίσης στο http://www.anarkismo.net/article/12636 Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μάης 2009. Για περαιτέρω πληροφόρηση για το ZACF επισκεφθείτε το http://www.zabalaza.net

anarkismo.net/article/13290

Η αναρχία εναντίον της ανομικής κατάρρευσης

του Γιώργου Λιερού
Οι ελεύθεροι χώροι και η κοινωνική αλληλεγγύη εναντίον του αποκλεισμού και της κατάστασης εξαίρεσης· γα την αναγέννηση μιας συμβιωτικής κοινωνίας. 
Το κοινωνικό συμβόλαιο έχει ακυρωθεί. Όχι από τα κάτω ή από τους αντιεξουσιαστές και την άκρα αριστερά, αλλά με πρωτοβουλία της πολιτικής και επιχειρηματικής ολιγαρχίας της Αθήνας και των Βρυξελλών. Όλο και περισσότερο η κατάσταση “εξαίρεσης” αποτελεί τον κανόνα.Κατάσταση εξαίρεσης, ανομία, πόλεμος όλων εναντίον όλων, “κοινωνικός κανιβαλισμός”: πρόκειται για λέξεις ή φράσεις που περιγράφουν το ίδιο φαινόμενο το οποίο δεν έχει σε τίποτα να κάνει με τη συμβιωτική κοινωνία, την κοινωνία χωρίς κράτος για την οποία παλεύουμε.Η κοινωνία χωρίς κράτος δεν είναι μια κοινωνία σε θεσμική αποσύνθεση, το εντελώς αντίθετο. Η άμεση δημοκρατία, η συνεργατική και αλληλέγγυα οικονομία, συνάδουν με πλούσιους, πολυεπίπεδους και ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς, με έναν επανανοηματοδοτημένο κόσμο, με αξίες ηθικά δεσμευτικές, με σφριγηλούς και λειτουργικούς δεσμούς, με ελεύθερους και περήφανους ανθρώπους που σέβονται το λόγο τους και την τιμή τους, και δεν ανέχονται κανενός είδους εξευτελισμό. Αυτά τα χαρακτηριστικά, κατά την πιο ευτυχισμένη περίοδο του είδους μας σύμφωνα με τον Ρουσσώ, επέτρεψαν στις αρχαϊκές κοινωνίες να ανθίζουν για χιλιάδες χρόνια χωρίς να έχουν ανάγκη το κράτος. Η ηθική ήταν πάντα ανάμεσα στις προτεραιότητες των αναρχικών του 19ου αιώνα. Για όποιον απλά θέλει να επιβάλλεται το δίκιο του ισχυρότερου, η παγκοσμιοποίηση και ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος.Η ίδια η εξουσία έχει αποφασίσει την ανομική κατάρρευση αλλά προσπαθεί να την φορτώσει στους αναρχικούς. Εκτός από τους πολύ συντηρητικούς νοικοκυραίους, επίσης και μερικοί αναρχικοί παίρνουν στα σοβαρά τα ψέματά της. Η δυναμική της ανάπτυξης του καπιταλισμού, ιδιαίτερα σε καιρούς κρίσης, δημιουργεί διαρκώς αλλά και προϋποθέτει ζώνες αποκλεισμού, εξαίρεσης, ανομίας. Αυτές οι ζώνες εξαίρεσης είναι το πεδίο μιας χωρίς κανόνες ταξικής πάλης· ο νόμος που αίρεται πρώτα απ’ όλα είναι τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, τα δικαιώματα του ανθρώπου, και προπάντων η νομική κατοχύρωση των κεκτημένων της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων. Από αυτή την άποψη, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ζώνης ανομίας δεν είναι καθόλου τα Εξάρχεια, αλλά οι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ) και οι φορολογικοί παράδεισοι.

Οι ζώνες ανομικής κατάρρευσης διανοίγονται από την καταστροφή ή την απαξίωση του κεφαλαίου, των υποδομών αλλά και των ανθρώπων και την υποβάθμιση ολόκληρων περιοχών, διεργασίες οι οποίες εντείνονται κατά την κρίση. Σ’ αυτές τις ζώνες συντελούνται διαδικασίες πρωταρχικής συσσώρευσης που είναι κρίσιμες για τη δρομολόγηση της εξόδου από την κρίση. Η κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους σήμερα στην Ευρώπη σχετίζεται με ένα γιγαντιαίο εγχείρημα πρωταρχικής συσσώρευσης, δηλαδή κατάλυσης θεσμών, νόμων ή εθίμων που θα εμπόδιζαν την χωρίς όρια εκμετάλλευση των αποκάτω και την αρπαγή της “ιδιοκτησίας” τους. Η πρωταρχική συσσώρευση δεν συντελέστηκε άπαξ δια παντός στην αυγή του καπιταλισμού· είναι μια παράλληλη και συμπληρωματική της επίσημης οικονομίας διαδικασία, η οποία αποκτά μια ιδιαίτερη σπουδαιότητα στον καιρό της κρίσης αλλά και στον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, και η οποία εδώ και πέντε αιώνες πάντα συνδέθηκε με απίστευτης έκτασης ανθρωπιστικές καταστροφές (ο αποικισμός της Αμερικής, οι περιφράξεις, το κυνήγι των μαγισσών, η αυγή της βιομηχανικής επανάστασης, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ, κ.τ.λ.). Και η καταστροφή, όταν αποσύρονται ή διαλύονται οι κρατικές δομές, μπορεί να είναι ανυπολόγιστη, ιδίως κατά τη μεταβιομηχανική εποχή, ακριβώς γιατί οι κοινοτικοί και κοινωνικοί δεσμοί και η αλληλεγγύη έχουν αντικατασταθεί από τέτοιες δομές.

Οι ελεύθεροι, οι αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και οι καταλήψεις βρίσκονται στις ζώνες εξαίρεσης, παρεμβαίνουν σε αυτές τις διαδικασίες, όχι για να φέρουν πίσω το κράτος όπως θα ήθελε η μεταρρυθμιστική αριστερά, αλλά για να ανασυγκροτήσουν τους κοινωνικούς δεσμούς, να ξαναϋφάνουν τον κοινωνικό ιστό, να αναστρέψουν τη θεσμική αποσύνθεση. Δεν βρίσκονται εκεί ούτε για να επιβάλουν τη βία του ισχυρότερου, ούτε για να αναπαράγουν τις καπιταλιστικές σχέσεις στην πιο βίαιη εκδοχή τους μέσω του οργανωμένου εγκλήματος και της μαύρης οικονομίας. Η αυτοοργάνωση των κατοίκων, ο πολλαπλασιασμός των δομών αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας, οι αμεσοδημοκρατικές συνελεύσεις, θα μπορούσαν –όπως ακριβώς έγινε στην Λατινική Αμερική– να μετατρέψουν περιθωριοποιημένες ή υποβαθμισμένες ζώνες σε “απελευθερωμένες” περιοχές.

Τέτοιες απελευθερωμένες περιοχές δεν έχουν καμιά σχέση με τον πόλεμο όλων εναντίον όλων. Όταν απαιτούμε να φύγει η αστυνομία από μια γειτονιά, ταυτόχρονα πρέπει να φροντίσουμε να δώσουμε καλύτερες συνθήκες ασφάλειας στον ηλικιωμένο ή σε μια ασυνόδευτη το βράδυ γυναίκα από εκείνες που προσφέρει η αστυνομία στις καλές γειτονιές. Πρέπει να αναμετρηθούμε με το ενδεχόμενο συμμορίες να εκτελούν την εγκληματική τους δραστηριότητα χρησιμοποιώντας ένα προσωπείο αναρχικού και απέναντί τους να είμαστε αμείλικτοι. Η εμπειρία του διεθνούς κινήματος είναι διαφωτιστική: μερικές από τις πιο δυναμικές σύγχρονες μαφίες έχουν την καταγωγή τους σε αριστερά κινήματα της δεκαετίας του 1970, τα οποία στη συνέχεια εγκληματοποιήθηκαν.

Αν και μερικοί αναρχικοί αυτοαποκαλούνται μηδενιστές, στην πραγματικότητα το ελευθεριακό κίνημα είναι ένα ανάχωμα εναντίον του μηδενισμού και της ανομικής κατάρρευσης. Πολλοί μεγάλοι κοινωνικοί και θρησκευτικοί αναμορφωτές είχαν κατηγορηθεί στον καιρό τους για “μηδενιστές” (άθεοι κ.τ.λ.). Πράγματι, γκρέμισαν τα είδωλα των παλιών θεών και πυρπόλησαν τους ναούς τους. Η καταστροφή σίγουρα είναι μια στιγμή της δημιουργίας. Ο Νίτσε καταλάβαινε πολύ καλά αυτή την αντίφαση όταν αποκαλούσε τον εαυτό του τον πρώτο τέλειο μηδενιστή της Ευρώπης, διακρίνοντας έναν μηδενισμό της αδυναμίας ή της παρακμής και έναν μηδενισμό της δύναμης ή μιας νέας αρχής. Έλεγε: “Για τα σημεία της αρχής και της παρακμής έχω την λεπτότερη οσμή απ’ ό,τι είχε ποτέ άνθρωπος, σε κάτι τέτοιο είμαι ο δάσκαλος par excellence – γνωρίζω και τα δυο, είμαι και τα δυο.”

Δεν πρέπει, ωστόσο, να ξεχνάμε την κύρια πλευρά που είναι η δημιουργία, η νέα αρχή, και να αφήνουμε έτσι να μας μπερδεύουν με τους εχθρούς μας. Με την επανάσταση ξαναγεννιούνται οι κοινωνίες των ανθρώπων. Η δράση του επαναστάτη είναι Πράξη, γένεση του εντελώς καινούριου, του πρωτότυπου, του μοναδικού, αυτού που δεν προβλέπεται από τις αιτίες του· φιλοδοξία του είναι η νέα αρχή.

Οι αναρχικοί είναι ανάχωμα στο μηδενισμό γιατί είναι από τους λίγους που έχουν απομείνει στην ελληνική κοινωνία οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να ματώσουν για τις ιδέες τους. Ανάμεσά τους ακόμη μπορεί κανείς να βρει και να θαυμάσει (και ας το προσέξουν αυτό οι πατριώτες) ό,τι ο Τ. Σιμώτας ονόμαζε “ωραία και γενναία συμπεριφορά”.

Αναδημοσίευση από: http://efimeridadrasi.blogspot.gr/2013/01/blog-post_18.html

Ζακ Πρεβέρ

356556-! 1 prevert-jacques-01-g

 

Κόλλα γραφής

Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οκτώ
οκτώ κι οκτώ κάνουν δεκάξι…
Επαναλάβετε! λέει ο δάσκαλος
Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οκτώ
οκτώ κι οκτώ κάνουν δεκάξι.
Όμως να το πουλί λύρα
καθώς περνά στον ουρανό
το παιδί το βλέπει
το παιδί το αφουγκράζεται
το παιδί το καλεί
Σώσε με
έλα να παίξουμε μαζί
πουλί!
Λοιπόν τότε κατεβαίνει το πουλί
και παίζει με το παιδί.
Δύο και δύο τέσσερα…
Ξανά! λέει ο δάσκαλος
και το παιδί παίζει
το πουλί παίζει μαζί…
Τέσσερα και τέσσερα οκτώ
οκτώ κι οκτώ κάνουν δεκάξι
και δεκαέξι και δεκάξι πόσο κάνει;
Δεν κάνει τίποτα δεκαέξι και δεκάξι
και ειδικά όχι τριανταδύο
όπως και νά ‘χουν
πάνε.
Και το παιδί κρατάει κρυμμένο το πουλί
μες στο θρανίο του
και τα παιδιά όλα
ακούνε το τραγούδι του
και τα παιδιά όλα
ακούν τη μουσική
και οκτώ κι οκτώ με τη σειρά τους πάνε
και τέσσερα και τέσσερα και δυο και δυο
με τη σειρά τους δε νοιάζονται το σκάνε
και ένα κι ένα δεν κάνει ούτε μία ούτε δύο
ένα το ένα το σκάνε παρομοίως.
Και το πουλί λύρα ακόμα παίζει
και το παιδί ακόμα τραγουδά
και ο καθηγητής αγανακτεί:
Πότε πια θα χορτάσετε να κάνετε τον κλόουν
Μα όλα τ’ άλλα τα παιδιά
ακούν τη μουσική
και τα τείχη της τάξης
ήσυχα καταρρέουν.
Και γίνονται τα τζάμια πάλι άμμος,
το μπλε μελάνι ξαναγίνεται νερό
τα έδρανα γίνονται πάλι δάσος
η κιμωλία ξαναγίνεται γκρεμός
η πένα φτερωτή γίνεται ένα πουλί.
           [μετάφραση Μαρίας Θεοφιλάκου]

 

Ανοιχτή Συνέλευση ΕΡΤ – 14/6

14/6/2013

Σήμερα πραγματοποιήθηκε η πρώτη Ανοιχτή Συνέλευση στο προαύλιο της ΕΡΤ.

Τη συνέλευση πραγματοποίησαν άνθρωποι ονειρευόμενοι και ελεύθεροι.

Είμαστε όλοι αυτοί που δεν είναι η εξουσία και οι εξουσιαστές. Άνθρωποι που ακουμπάνε τα όνειρά τους στο διακύβευμα της πραγματικότητας. Άνεργοι, χαμηλόμισθοι, εργαζόμενοι, φοιτητές, μαθητές, μετανάστες, συνταξιούχοι, άνθρωποι όλων των ηλικιών, ποιητές και ρομαντικοί – άσπροι, μαύροι, κίτρινοι. Δεν είμαστε επαίτες.Δεν είμαστε λαμόγια. Δε βάζουμε τρικλοποδιές. Διεκδικούμε!

Δεν είμαστε απλώς αλληλέγγυοι, βιώνουμε την καταστολή ωμά όπως την βιώνουν και οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ. Βιώνουμε την καταστολή ως άνεργοι, ως εργαζόμενοι με μπλοκάκια, ως μετανάστες, ως οροθετικές, ως εξεγερμένοι στις Σκουριές της Χαλκιδικής, ως κάτοικοι ενάντια στην λεηλασία της φύσης και το ξεπούλημα των φυσικών πόρων προς όφελος των οικονομικών ελίτ, ως καταληψίες που μαχόμαστε ενάντια σε κράτος και κεφάλαιο, ως απεργοί πείνας στις φυλακές.

Απαιτούμε την ματαίωση των απολύσεων και στεκόμαστε στο πλευρό των εργαζομένων της ΕΡΤ όπως είμαστε στο πλευρό και κάθε κοινωνικής ομάδας που πλήττεται από τα βάρβαρα αντικοινωνικά μέτρα της τροϊκανικής κυβέρνησης. Είμαστε δίπλα στους επισφαλώς εργαζόμενους, τους αντιστεκόμενους στα νοσοκομεία που διαλύονται, τους επιστρατευμένους απεργούς, δίπλα στους εργάτες της ΒΙΟΜΕΤ (του πρώτου αυτοδιαχειριζόμενου εργοστασίου στην Ελλάδα).

Θέλουμε μια κατάληψη της ΕΡΤ ανοιχτή σε κάθε κοινωνική ομάδα, σαν κέντρο αγώνα για όλη την κοινωνία που αντιστέκεται και που λειτουργεί μέσα από οριζόντιες και αυτοδιαχειριζόμενες διαδικασίες που θα εκφράζουν τους από κάτω . Οι αγώνες μας δεν έχουν σύνορα, στεκόμαστε αλληλέγγυοι στα εξεγερμένα μας αδέρφια στην Τουρκία. Είμαστε άνθρωποι αλληλέγγυοι στους ανθρώπους σε κείνους που μας χρειάζονται και τους χρειαζόμαστε.

Όλοι μαζί ΑΥΡΙΟ, στην Ανοιχτή Συνέλευση, ΣΑΒΒΑΤΟ 15/06/13, 18:00 στο
πάρκινγκ της ΕΡΤ.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΙ ΚΑΤΑΠΙΕΣΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΧΘΕΣ
ΟΙ ΕΞΕΓΕΡΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
ΚΑΙ ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ
Ανοιχτή Συνέλευση

Dj Set / Προβολή Ταινίας / Έκθεση Αντιρατσιστικού – Αντιφασιστικού Βιβλίου στο Τζαμί

taxi afissa

 

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΙΣ  

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΕΚΦΑΣΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

«Στεκόμουν σ’ ένα λόφο και είδα το παλιό να ζυγώνει, αλλά ερχόταν σαν καινούριο. Βάδιζε κουτσαίνοντας πάνω σε καινούρια δεκανίκια που κανείς δεν είχε ξαναδεί ποτέ και μύριζε νέες μυρωδιές παρακμής που κανείς δεν είχε μυρίσει ποτέ». Μπ. Μπρεχτ

Ο εκφασισμός μιας κοινωνίας τρέφεται από τη δυστυχία, καλλιεργείται από την αμάθεια, χειραγωγείται από τον φόβο και ποτίζεται με το νερό της ιστορικής παραχάραξης και λήθης. Η έξαρση της ρατσιστικής και εθνικιστικής ιδεολογίας-βίας είναι από τα πιο ζοφερά σημεία των χαλεπών καιρών που ζούμε. Ο εθνικισμός και ο ρατσισμός δεν είναι όψιμα φαινόμενα στην ελληνική κοινωνία, παρά την υποκριτική έκπληξη πολλών αναλυτών. Έρχονται απ’ τα παλιά και δυστυχώς ακόμη καλά κρατούν. Το ελληνικό κράτος και η ορθόδοξη εκκλησία εδραίωσαν την κυριαρχία τους πάνω στο μύθο του περιούσιου ελληνικού λαού με το ένδοξο παρελθόν και στο κυνήγι κάθε είδους διαφορετικών. Το αποτέλεσμα είναι μεγάλα τμήματα της ελληνικής επικράτειας, γαλουχημένα με την εθνικιστική/θρησκευτική προπαγάνδα, να στρέφονται σήμερα εναντίον ανύπαρκτων εχθρών ή αποδιοπομπαίων τράγων, όπως βολεύει μια χαρά αυτούς που λεηλατούν τη ζωή μας. Ο συντηρητισμός, ο σκοταδισμός, ο ανορθολογισμός, η συνωμοσιολογία πρυτανεύουν. Κι όμως οι πραγματικοί εχθροί βρίσκονται αλλού … και συνεχίζουν να κάνουν ανενόχλητοι τις μπίζνες τους (κράτος, εκκλησία, κεφαλαιοκράτες).
Το κυνήγι και οι δολοφονικές επιδρομές εναντίον μεταναστών, προσφύγων, αλλοεθνών, ομοφυλοφίλων, ρομά, γυναικών, είναι η ντροπή της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούμε. Είναι ντροπή γιατί ενώ συμβαίνουν στη διπλανή πόρτα, δρόμο, χωριό κάνουμε σα να μην συμβαίνει τίποτα. Σα να μη μας αφορά.

Η “χρυσή αυγή” είναι η κορυφή του παγόβουνου. Η άνοδος των ποσοστών της βασίστηκε στο εθνικιστικό/ρατσιστικό υπόβαθρο της ελληνικής κοινωνίας κι εδώ είναι η ουσία του θέματος που αποκρύπτεται από πολλούς. Αντιπροσωπεύει την πολιτική έκφραση της ναζιστικής ιδεολογίας και της σάπιας εθνικοφροσύνης στα εγχώρια ύδατα. Επιβάλλει την υποταγή στο πρόσωπο του ηγέτη και την τυφλή υπακοή. Οι πρακτικές της περιλαμβάνουν οργανωμένες ρατσιστικές επιδρομές και μαχαιρώματα, κάψιμο σπιτιών μεταναστών, επιθέσεις σε φοιτητικές καταλήψεις και λαϊκές συγκεντρώσεις. Είναι τα τσιράκια του συστήματος και δρουν για τα συμφέροντά του. Το αποδεικνύει η οφθαλμοφανής κάλυψη της αστυνομίας στις δολοφονικές της επιδρομές (παράδειγμα τα επεισόδια στο Βασιλικό Ευβοίας και όχι μόνο), η πολιτική στήριξη που παρέχει δουλικά στο μεγάλο κεφάλαιο και τους μεγαλοκαπιταλιστές ( εξοργιστικό παράδειγμα η υπεράσπιση των χρυσοθήρων στη Β.Α Χαλκιδική) και η γλοιώδης προώθησή της από τα Μέσα Μαζικής Προπαγάνδας. Η διπλοπροσωπία της είναι κατάπτυστη. Ενώ στα λόγια δήθεν μάχεται το σύστημα, στην πραγματικότητα στηρίζει τις πιο βρώμικες δουλειές του. Στις κρίσεις του καπιταλισμού το κράτος ολοκληρωτικοποιείται και υποβοηθείται από τη δράση μιλιταριστικών πολιτικών μορφωμάτων. Η επίθεση του κράτους εναντίον της κοινωνίας (χαράτσια, καταστολή, απολύσεις, επισφάλεια, λογοκρισία, αστυνομοκρατία) στηρίζεται στη δράση των φασιστών οι οποίοι χτυπούν από τα κάτω τον κοινωνικό ιστό.

Θεωρούμε λοιπόν ότι η σιωπή είναι συνενοχή. Αν σημαίνει κάτι η έννοια “πολίτης” απαιτεί τη δράση και την αντίσταση ενάντια σε κάθε ρατσιστική-εθνικιστική εκδήλωση, στο φυλετικό μίσος, την ξενοφοβία, τον σεξισμό και τη μισαλλοδοξία. Αν θέλουμε να ζήσουμε σε μια κοινωνία στην οποία θα αποφασίζουμε εμείς για τη ζωή μας και όχι άλλοι στις πλάτες μας πρέπει να βρεθούμε συλλογικά στους τόπους που ζούμε και να δημιουργήσουμε εμείς τις συνθήκες και τους όρους της διαβίωσής μας. Η έννοια και η πρακτική που μπορεί να μας ενώσει είναι εκείνη της αυτοδιαχείρισης σε κάθε τομέα και όπου αυτό είναι εφικτό. Να δημιουργήσουμε και να βοηθήσουμε να εξαπλωθούν αντιιεραρχικοί θεσμοί αυτοοργάνωσης παντού. Τα πιο ελπιδοφόρα μηνύματα μέσα στην κρίση που μας ξεζουμίζει προέρχονται από τα αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα που εμφανίστηκαν αυθόρμητα σε όλη την ελλάδα από τα κάτω (τα συσσίτια της εκκλησίας και των φασιστών δεν εμπίπτουν σε αυτή την περίπτωση): συλλογικές κουζίνες, χαριστικά-ανταλλακτικά παζάρια, κινήσεις παράκαμψης των μεσαζόντων, συνεργατικές κάθε είδους, αλληλέγγυα-κοινωνική οικονομία, προσπάθειες αυτοδιαχείρισης του ζητήματος της τροφής, αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι, ελεύθερες κοινότητες, καταλήψεις, επιτροπές γειτονιάς, λαϊκές συνελεύσεις, εργατικές αυτοδιαχειριζόμενες συλλογικότητες (ΒΙΟΜΕ κ.α). Να αρχίσουμε να κάνουμε πράξη την αυτοδιαχείριση, εδώ και τώρα, με στόχο τη γενικευμένη αυτοδιεύθυνση της κοινωνίας.

Η αλληλεγγύη μας στους μετανάστες και τους πρόσφυγες εκφράζει τη βούληση μας για μια ευρύτερη αλληλεγγύη, για ένα κίνημα που θα ενώνει στον ίδιο αγώνα εκείνους που, απηυδισμένοι από τις εξουσιαστικές πολιτικές της αριστεράς και της δεξιάς, συνειδητοποιούν ότι είναι καιρός να αντιπαραθέσουν σε μια διεφθαρμένη κοινοβουλευτική/καπιταλιστική ολιγαρχία την άσκηση της άμεσης δημοκρατίας, την αυτοδιαχείριση των μέσων παραγωγής και ολόκληρης της ζωής μας. Είναι εφικτό αρκεί να το θελήσουμε συλλογικά …

ΟΙ ΕΘΝΙΚΟΙ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΙ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΡΟΧΟΠΕΔΗ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ 

ΣΗΚΩΣΕ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ! ΑΡΝΗΣΟΥ ΤΟΥΣ ΦΑΣΙΣΤΕΣ

Η ΣΙΩΠΗ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΕΝΟΧΗ

ΕΞΩ Η ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ 

ΝΑ ΑΓΩΝΙΣΤΟΥΜΕ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ, ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΘΕΟΥΣ, ΠΑΤΡΙΔΕΣ, ΚΡΑΤΗ, ΣΕΞΙΣΜΟ, ΡΑΤΣΙΣΜΟ 

ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΣΟΤΗΤΑΣ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΟΥΛΑΛΟΥΜ και D.I.Y. Music Movement

Συγκέντρωση – Μικροφωνική

πορτοκαλι

 

Όσο σου στερούν την ελευθερία τόσο σε ποτίζουν με έθνος και φυλή

Όπως συμβαίνει σε κάθε περίοδο καπιταλιστικής κρίσης, οι απάτες του εθνικισμού και του ρατσισμού  σερβίρονται και πάλι ως λύσεις ενώ στην ουσία – όπως απέδειξε η ιστορία – αποτελούν μέσα για τη διάσπαση των καταπιεζόμενων. Ο ξεκάθαρος στόχος είναι να στραφεί η οργή της κοινωνίας εκεί που βολεύει την εκάστοτε οικονομική/πολιτική εξουσία: σε αποδιοπομπαίους τράγους και όχι στους πραγματικούς υπεύθυνους της μιζέριας που μας επιβάλλουν ασυζητητί. Γι’ αυτό η πολιτική εξουσία υπερβάλλει σε εθνικιστικό λόγο και ρατσιστικές πρακτικές. Τη δουλειά της καταστολής των αντιδράσεων των από τα κάτω έχει αναλάβει τελευταία, εκτός από την αστυνομία, τη δικαστική εξουσία, τα μμε και το παρακράτος της χρυσής αυγής. Έχει αναρωτηθεί άραγε κανείς γιατί η χρυσή αυγή, μια ομάδα περιθωριακών νεοναζί, όπου τα περισσότερα μέλη της έχουν καταδικαστικές αποφάσεις (και φυσικά στενές σχέσεις με τον υπόκοσμο ) κατάφερε να επιβιώσει από την δεκαετία του 80 μέχρι σήμερα και να αποτελεί πια κοινοβουλευτικό κόμμα; Η απάντηση είναι εύκολο να δοθεί: πάντα δρούσε με τις πλάτες των δικαστών των μπάτσων και των αφεντικών, και σήμερα είναι ακόμα πιο αναγκαία η ύπαρξή της ώστε να εξυπηρετεί τις βρώμικες δουλειές του κράτους.

Εμείς θεωρούμε πως όταν μια κοινωνία αποδέχεται μοιρολατρικά να αποφασίζουν άλλοι εκ μέρους της, όταν βολεύεται στη μιζέρια που της επιβάλλουν, όταν δεν αγωνίζεται για την ελευθερία, την ισότητα, τη διαφορετικότητα και την αλληλεγγύη, τότε πρέπει να περιμένουμε τα χειρότερα. Οι υποστηρικτές του εθνικισμού, του ρατσιστικού μίσους και της πατριαρχίας βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος για να αναπτυχθούν. Αυτό ζούμε με τον τραγικότερο τρόπο σήμερα, όπως και στις αρχές του προηγούμενου αιώνα με τους ολοκληρωτισμούς που αιματοκύλισαν την Ευρώπη. Σήμερα βιώνουμε  μια συντονισμένη και καλά οργανωμένη προσπάθεια νεοχιτλερικών κύκλων να επιβάλλουν την ιδεολογία και τις πρακτικές του μίσους και της ωμής βίας. Η λαϊκίστικη φρασεολογία τους εκμεταλλεύεται την φτώχεια, την ανεργία, την εξαθλίωση που επιβάλλουν η κυβέρνηση και οι οικονομικές ολιγαρχίες. Όλη αυτή η φασιστική έξαρση όμως δεν πάει μοναχή της, πατρονάρεται από το ίδιο το κράτος. Το κράτος συντηρεί μέσα στην κοινωνία τέτοιου είδους ιδέες και πεποιθήσεις προκειμένου να σπείρει τον φόβο, να καλλιεργήσει την αδράνεια αλλά και να ελέγξει τις αντιστάσεις.

Τα παραδείγματα της καθεστωτικής δράσης των νεοναζιστών είναι πολλά: επιθέσεις σε μετανάστες εργάτες ώστε να μην ζητήσουν τα δεδουλευμένα τους (με αποτέλεσμα να κερδίζουν τα αφεντικά), ίδρυση γραφείων ευρέσεως εργασίας μόνο για έλληνες με μισθούς πείνας (άραγε ποιος είναι ο κερδισμένος πάλι;), ρατσιστικά δολοφονικά πογκρόμ τα βράδια με τις πλάτες των μπάτσων, που όλως τυχαίως ένα 40% ψήφισε χρυσή αυγή. Άλλο ξεκάθαρο παράδειγμα είναι τα συσσίτια μόνο για έλληνες, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την κοινωνική αλληλεγγύη αλλά αποτελούν μέρος της ναζιστικής ρατσιστικής προπαγάνδας που διαιωνίζει τη μιζέρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα (ω! τι έκπληξη!) να κερδίζουν εκείνοι που εξαθλιώνουν τη ζωή μας εδραιώνοντας ακόμα πιο πολύ τις συνθήκες εκμετάλλευσης.

Ως αντιφασίστες/στριες δεν έχουμε καμιά αυταπάτη ότι το φαινόμενο του ρατσισμού-φασισμού μπορεί να καταπολεμηθεί μέσα στα έδρανα της βουλής, γιατί ο φασισμός δεν περιορίζεται με νόμους, αφού προσπαθεί με τη βία και τον αυταρχισμό να γίνει ο ίδιος νόμος, στο δρόμο και παντού. Άρα ο αγώνας πρέπει να είναι πραγματικά πολύπλευρος, από τον μαχητικό αντιφασισμό (δηλαδη την ανένδοτη αντιμετώπιση τους στον δρόμο όπου τραμπουκίζουν και δολοφονούν)  και  τη διάδοση της ελευθεριακής κουλτούρας μέχρι την καθημερινή στάση του καθενός. Τα Μέσα Μαζικής Προπαγάνδας παραπλανούν μιλώντας για δύο άκρα συγχέοντας ιδέες όπως η αλληλεγγύη και η ελευθερία με το τυφλό μίσος, τα πογκρόμ και τη μισαλλοδοξία.  Δεν υπάρχουν όμως πιο «ακραίες» και «εξτρεμιστικές» πολιτικές, πιο ανελέητα καταστροφικές για την κοινωνία από αυτές που παραγγέλνουν οι ατσαλάκωτοι γιάπηδες των διεθνών τραπεζο-οικονομικών ερπυστριών και εφαρμόζουν οι εδώ πολιτικοί υφιστάμενοί τους. Θεωρούμε λοιπόν επιτακτικό να αντιταχθούμε με θάρρος ενάντια σε κάθε ρατσιστική-εθνικιστική εκδήλωση, στο φυλετικό μίσος, την ξενοφοβία, την ομοφοβία και την μισαλλοδοξία που σπέρνουν οι διάφοροι ξενηλάτες. Δεν είναι λύση το να πλακώνεις μετανάστες στο ξύλο και ούτε βέβαια να τους σκοτώνεις. Είναι ένδειξη απανθρωπιάς και μας στιγματίζει ως κοινωνία όσο συνεχίζουμε να παρακολουθούμε απαθείς. Η σιωπή είναι συνενοχή. Μέσα στο περιβάλλον της λεηλατημένης μας ζωής πρέπει να θέσουμε ένα όριο αξιοπρέπειας και να πούμε όχι στους φασίστες και τους ναζιστές.

Απέναντι στον κοινωνικό κανιβαλισμό που προτείνουν ως δήθεν λύση για την κρίση οι φασίστες εμείς προτείνουμε την αλληλεγγύη των από τα κάτω.  Οι έννοιες και οι πρακτικές που μπορούν να μας ενώσουν είναι εκείνες της αλληλεγγύης και της αυτοδιαχείρισης σε κάθε τομέα και όπου αυτό είναι εφικτό. Να δημιουργήσουμε δηλαδή και να βοηθήσουμε να εξαπλωθούν αντιιεραρχικοί θεσμοί αυτοοργάνωσης παντού. Κυρίως όμως να αρχίσουμε να εγκαταλείπουμε τη λογική της αντιπροσώπευσης και της ανάθεσης σε άλλους των ευθυνών και να διεκδικήσουμε ισότιμα τον δημόσιο χώρο και την ελεύθερη πρόσβαση όλων στα κοινά. Ένα δημόσιο χώρο που θα προωθεί την συλλογικοποιήση των αντιστάσεων και θα στοχεύει στην ουσιαστική ενεργοποίηση της καθεμιάς και του καθενός, δημιουργώντας αυτοοργανωμένες δομές παντού : καταλήψεις εργασιακών και δημόσιων χώρων, συνελεύσεις γειτονιάς, αυτοδιαχειριζόμενες συλλογικότητες , σωματεία βάσης, συνεργατικές αυτοδιαχείρισης του ζητήματος της τροφής.

Η αλληλεγγύη μας λοιπόν στους μετανάστες και τους πρόσφυγες εκφράζει τη βούληση μας για μια ευρύτερη αλληλεγγύη, για ένα κίνημα που θα ενώνει στον ίδιο αγώνα εκείνους που απηυδισμένοι από τις εξουσιαστικές πολιτικές της αριστεράς και της δεξιάς, συνειδητοποιούν ότι είναι καιρός να αντιπαραθέσουν σε μια διεφθαρμένη κοινοβουλευτική/καπιταλιστική ολιγαρχία την αυτοδιεύθυνση της κοινωνίας, δηλαδή την αυτοδιαχείριση  των μέσων παραγωγής και ολόκληρης της ζωής μας. Είναι ρεαλιστικό αρκεί να το θελήσουμε…

                     Η ΣΙΩΠΗ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΕΝΟΧΗ                      

  ΕΞΩ ΟΙ ΝΕΟΝΑΖΙ ΑΠΟ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ, ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΙΣΟΤΗΤΑΣ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΟΥΛΑΛΟΥΜ / ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΣΧΗΜΑ Τ.Ε.Ι. ΧΑΛΚΙΔΑΣ/ D.I.YMusic movement /ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΡΙΕΣ-ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΕΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΩΝΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙ.ΠΕ.: ΥΠΟΓΡΑΦΗΚΕ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ Β. ΕΥΒΟΙΑΣ

βιπε

Η υπουργική απόφαση για τη δημιουργία ΒΙ.ΠΕ. στο Μαντούδι αποτελεί ένα τεράστιο έγκλημα σε βάρος της περιοχής της Βόρειας Εύβοιας, που θα έχει επιπτώσεις στην ΥΓΕΙΑ μας, στις ΔΟΥΛΕΙΕΣ μας και στο ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, όχι μόνο εδώ αλλά και στην ευρύτερη περιοχή ολόκληρης της Εύβοιας και των Σποράδων. Συγκεκριμένα:

•    Επιτρέπει την εγκατάσταση εξαιρετικά ρυπογόνων και επικίνδυνων για την υγεία μας μονάδων (μονάδα καύσης σκουπιδιών, δεξαμενές υγροποιημένου φυσικού αερίου κλπ) στο χώρο της ΒΙ.ΠΕ.
•    Επιτρέπει την αποθήκευση επικίνδυνων αποβλήτων στο χώρο της ΒΙ.ΠΕ.
•    Επιτρέπει (σε… «εξαιρετικές περιπτώσεις»!) την απόρριψη οποιωνδήποτε υλικών/ουσιών στη θάλασσα.
•    Επιτρέπει την υπεράντληση μέχρι και 800 κυβικών νερού την ώρα (!!!) από τον υδροφόρο ορίζοντα του Μαντουδίου, επηρεάζοντας την ποσότητα και την ποιότητα του νερού σε ολόκληρη την περιοχή με σοβαρές συνέπειες για την γεωργία, τη κτηνοτροφία και το περιβάλλον. Η απόφαση προβλέπει μάλιστα και τη δυνατότητα οι επιχειρήσεις να υδρεύονται συμπληρωματικά και από το δίκτυο ύδρευσης του Μαντουδίου.
•    Θεωρεί δεδομένη τη δημιουργία θερμοηλεκτρικού σταθμού 1160 Mw με φυσικό αέριο, που θα καταστρέψει το κλίμα, θα οδηγήσει σε χλωρίωση και υπερθέρμανση της ευρύτερης θαλάσσιας περιοχής, θα προκαλέσει χρόνια, σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα στους κατοίκους και θα οδηγήσει τη βλάστηση σταδιακά στο μαρασμό (λόγω όξινης βροχής, εξάντλησης του υδροφόρου ορίζοντα και ρύπανσης του εδάφους).
•    Αφήνει ανοιχτή τη δυνατότητα για μεταφορά του δρόμου που συνδέει το Μαντούδι με το Πήλι στο τμήμα που σήμερα διασχίζει τη ΒΙ.ΠΕ., γεγονός που θα επιτρέψει στην εταιρία να λειτουργεί μακριά από αδιάκριτα βλέμματα διερχομένων.
Η απόφαση αυτή στηρίζεται στο ΨΕΜΑ και την ΠΑΡΑΝΟΜΙΑ:
•    Η Διεύθυνση Χωροταξίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, προκειμένου να δικαιολογήσει τη δημιουργία ΒΙ.ΠΕ., ισχυρίστηκε ότι τα μεταλλεία λευκολίθου είναι ενεργά και λειτουργούν! Δικαιολογήσανε μάλιστα το γιγάντιο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού με το γελοίο επιχείρημα ότι θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του εργοστασίου λευκολίθου. Μακάρι να ήταν έτσι!
ΕΙΜΑΣΤΕ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΑΝΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ, με σεβασμό βέβαια του περιβάλλοντος και της υγείας των κατοίκων. ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΗΣΟΥΝ ΝΟΜΙΜΑ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΒΙ.ΠΕ.!
•    Η απόφαση παραβλέπει τα επιστημονικά πορίσματα της Επιθεώρησης Περιβάλλοντος που αποδείκνυαν ότι μια ΒΙ.ΠΕ. που θα επιτρέπει την εγκατάσταση μονάδων υψηλής όχλησης είναι αντίθετη με τις προβλέψεις των χωροταξικών πλαισίων για μέσης όχλησης δραστηριότητες και ήπιο τουρισμό.
•    Η απόφαση παραβλέπει την καταπάτηση αγροτικών εκτάσεων, την αλλοίωση της κοίτης του Κυμασιώτη και την ύπαρξη στην περιοχή προστατευόμενων υγρότοπων.
Η απόφαση αυτή αποτελεί ένα ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ:
•    Ο Αθ. Σκορδάς είχε παρουσιάσει ως εκπρόσωπος της ΤΕΡΝΑ τα σχέδια της εταιρίας για ΒΙ.ΠΕ. στο δημοτικό συμβούλιο Μαντουδίου τον Ιούνιο του 2010. Τώρα είναι υφυπουργός στο Υπουργείο Ανάπτυξης, υπεύθυνος για τις ΒΙ.ΠΕ.!!!
Η απόφαση για δημιουργία ΒΙ.ΠΕ. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΥΣΗ, ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ! Οι εκπρόσωποι της εταιρίας στην περιοχή διαδίδουν πως θα ανοίξουνε δουλειές! Προσπαθούν να κερδίσουν τη συμπάθεια των άνεργων κατοίκων, ψιθυρίζοντας τους στο αυτί «Να κάνουν αίτηση, αλλά να μην το πουν σε άλλους!». Οι επιχειρηματίες όμως δεν έρχονται για να κάνουν κοινωνικό έργο! Κοιτάνε να αυξήσουν με κάθε τρόπο το κέρδος τους. Ιδιαίτερα η περιοχή του Μαντουδίου, παρά τους πολλούς και πολλά υποσχόμενους σωτήρες – επενδυτές που πέρασαν, μετράει μόνο περιβαλλοντικά εγκλήματα, ενώ συνεχίζει δυστυχώς να μαστίζεται από την ανεργία και την υποβάθμιση.
Η μονάδα ηλεκτροπαραγωγής, που είναι το μόνο συγκεκριμένο έργο που περιγράφεται από την εταιρία και τα υπουργεία, θα απασχολεί 84 άτομα, εκ των οποίων τα 60 θα είναι θέσεις ειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού. Είμαστε έτοιμοι να καταστρέψουμε τη γεωργία, την αλιεία, τον τουρισμό, προκειμένου να πιστέψουμε τις ίδιες υποσχέσεις; Ποιον τόπο θα παραδώσουμε στα παιδιά μας;;
Καλούμε όλους τους κατοίκους της βόρειας Εύβοιας και μαζί με αυτούς τους κατοίκους όλης της Εύβοιας, των Σποράδων και της υπόλοιπης Ελλάδας, να αντιδράσουμε δυναμικά σε αυτό το έγκλημα, πριν να είναι αργά!

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΓΩΝΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗ ΒΙ.ΠΕ. Βόρειας Εύβοιας
(επικοινωνία: oxibipe@gmail.com)

bipe


βιπεεε

 

βιπεε

Για το ”Ταξίδι στο Παρελθόν” του Abel Paz

 

Η εξουσία είναι της ιστορίας η ευκοιλιότητα

Νίκος Καρούζος

 

Ο ευρύτερος αναρχικός και αντιεξουσιαστικός χώρος, παρασυρμένος από τη σαγήνη του ακτιβισμού και της άμεσης δράσης, συχνά παραβλέπει –αν δεν περιφρονεί κιόλας– την αξία της θεωρίας. Η πολιτική ηγεμονία όμως, πριν γίνει τέτοια, είναι ηγεμονία στο χώρο των ιδεών, των κυρίαρχων αντιλήψεων και των φαντασιακών σημασιών. Μια ελπιδοφόρα στροφή, ωστόσο, του χώρου αυτού σε εκδοτικά εγχειρήματα και περιοδικά παρατηρείται σταθερά τα τελευταία χρόνια, δείχνοντας πως αρκετοί αντιλαμβάνονται, επιτέλους, τη σημασία της ρήσης του Ντουρούτι ότι «σε κάθε πόλη πρέπει να στηθεί κι ένας αναρχικός εκδοτικός οίκος». Καμιά ουσιαστική επαναστατική αλλαγή, εσωτερική και εξωτερική, δεν μπορεί ποτέ να γίνει με άναρθρες κραυγές και συνθήματα. Σαφώς, τα εγχειρήματα αυτά δεν προσφέρονται για άμεσα, εύκολα και εντυπωσιακά αποτελέσματα· απαιτούν από τους φορείς τους κόπο, αφοσίωση, υπομονή κι επιμονή, και λειτουργούν μόνο σε βάθος χρόνου, όπως συμβαίνει με κάθε τι ουσιαστικό στη ζωή. Ό,τι είναι η ανθρακιά για τη φλόγα, είναι και οι επαναστατικές ιδέες για τον σκοπό της ανθρώπινης χειραφέτησης.

            Στην προοπτική αυτή, μόνο ευπρόσδεκτη μπορεί να είναι η εμφάνιση ενός νέου εκδοτικού οίκου, του Κουρσάλ, που εγκαινιάζει την παρουσία του με την επανέκδοση του πολύ σημαντικού βιβλίου του Abel Paz Ταξίδι στο παρελθόν που είχε κυκλοφορήσει πριν χρόνια από την αναρχική εφημερίδα ΑΛΦΑ, σε προσεκτική και καμωμένη με μεράκι μετάφραση του Νίκου Νικολαΐδη.

            Ο Abel Paz (Diego Camacho το πραγματικό του όνομα) γεννήθηκε το 1921 και μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε αταλάντευτα αναρχικός καθώς και ένας άνθρωπος γεμάτος πάθος για τη ζωή.1 Αυτό που καθιστά ιδιαιτέρως σημαντικό το βιβλίο του Paz είναι ότι συνδυάζει το πρωτογενές βίωμα ενός που έζησε τη δίνη των γεγονότων (και μάλιστα «από τα κάτω», ως απλός συμμετέχων και όχι ως κάποιος ηγέτης της CNT), με τον αναστοχασμό του ανθρώπου που γράφει για αυτά τα γεγονότα χρόνια μετά (κάθε τόσο ο συγγραφέας επαναλαμβάνει φράσεις του τύπου «βλέποντας τα πράγματα με χρονική απόσταση», «αυτά όμως που περιγράφω τώρα δεν τα αισθανόμασταν έτσι τότε» κλπ.). Το Ταξίδι στο παρελθόν δεν είναι ούτε μαρτυρία που γράφεται ενώ διαδραματίζεται η επανάσταση, αλλά ούτε και η «επιστημονικά ουδέτερη» καταγραφή ενός ιστορικού.

             Ο συγγραφέας του βιβλίου, μολονότι τυπικά όχι λόγιος, διαθέτει μια εκπληκτική συγγραφική δεινότητα στο να μεταφέρει με ζωντάνια τα κρίσιμα στοιχεία αυτού που ως έφηβος έζησε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Εδώ δεν έχουμε τον χώρο να αναφερθούμε εκτενώς σε τέτοιες σκηνές του βιβλίου, αλλά ούτε και χρειάζεται καθώς αυτό μένει να το απολαύσει ο εκάστοτε αναγνώστης, δεν μπορώ ωστόσο να μην μεταφέρω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα. Ο νεαρός Abel Paz έχοντας πάρει κατά τις πρώτες μέρες της επανάστασης ένα τουφέκι αρνείται πεισματικά να το δώσει όταν του το ζητάνε για να φυλάξει σκοπιά με αυτό κάποιος άλλος σύντροφος. Τότε, ένας αναρχικός μεγαλύτερος σε ηλικία τον πλησιάζει και του λέει: «Άκου, μέχρι τώρα η ατομική ιδιοκτησία έχει γεννήσει πολλές αθλιότητες. Η ατομική ιδιοκτησία, για να διατηρηθεί, έχει πάντα ανάγκη από στρατιώτες. Αν είσαι τόσο δεμένος με ένα τουφέκι, εκτός του ότι εκφράζεις το ένστικτο της ιδιοκτησίας, κινδυνεύεις και να μετατραπείς σε στρατιώτη. Εμείς δεν αγωνιζόμαστε ούτε για την ατομική ιδιοκτησία, ούτε και για να υπάρχουν στρατιώτες». Και συνεχίζει ο Paz: «Ήμουν μπερδεμένος. Δεν ήξερα τι να πω. Κοίταξα το όπλο και μου φάνηκε αντιπαθητικό, σχεδόν μου προκάλεσε αηδία. Έδωσα το τουφέκι στον σύντροφο. Αυτός με κοίταξε σιωπηλός. Με κοίταξε τόσο βαθιά που ακόμα και σήμερα θυμάμαι τα σκούρα μάτια του καρφωμένα στα δικά μου. Έφυγαν κι εγώ ξάπλωσα σε ένα στρώμα.». Αμέτρητες ανάλογες σκηνές, που περιγράφουν το κλίμα της επανάστασης μεταπλασμένο με όρους παραμυθητικούς/μυθολογικούς υπάρχουν διάσπαρτες στο βιβλίο καθιστώντας το, συν τοις άλλοις, συναρπαστικό ανάγνωσμα, όπως για παράδειγμα η σκηνή στην οποία ο νεαρός Diego είδε ένα ζευγάρι συντρόφων να φιλιούνται και το ανέφερε ενοχλημένος σε έναν άλλον σύντροφο για να λάβει την αφοπλιστική απάντηση: «Για άκου μια στιγμή, δεν καταστρέφουμε τις εκκλησίες ούτε προσπαθούμε να ξεριζώσουμε τον καθολικισμό από τα μυαλά των ανθρώπων για να μετατρέψουμε την αναρχία σε θρησκεία. Ο αναρχισμός είναι η ποίηση της ζωής και ο έρωτας είναι η πιο υψηλή της έκφραση. Τι πιο φυσικό από τα να αγαπιούνται, να φιλιούνται και να κάνουν έρωτα ο Ερνέστο και η Πιλάρ; Εσύ δεν είσαι ερωτευμένος;»

              Τι το ξεχωριστό έχει όμως η ισπανική επανάσταση, και μάλιστα ιδωμένη από την μεριά των αναρχικών, ώστε να μας ενδιαφέρει σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα, θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος κακοπροαίρετος.

              Καταρχάς, αυτό που την διαφοροποιεί ριζικά από τις άλλες επαναστάσεις που γνωρίζουμε ήταν το ιδιαίτερο πνεύμα της που περιγράφεται στην πρώτη κιόλας ενότητα του βιβλίου η οποία επιγράφεται με τον εύγλωττο τίτλο «Η επαναστατική γιορτή». Αλήθεια, ποιοι άλλοι πλην των αναρχικών θα βίωναν μια επανάσταση ως γιορτή; Για αυτούς το πρώτιστο και αυτό που κυρίως χαρακτήρισε το «σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» δεν ήταν ούτε ο πόλεμος («ο πόλεμος εξόντωσε την ποίηση της ζωής, αυτό δηλαδή που εμείς τουλάχιστον θέλαμε να είναι η επανάστασή μας», γράφει ο Paz), ούτε οι μάχες, ούτε οι στρατιωτικοποίηση (άλλωστε ακόμα και στο μέτωπο πηγαίνανε μόνο εθελοντές και ουδέποτε έγινε κάποιου είδους επιστράτευση) –όλα τόσο οικεία όταν φέρνουμε στο νου μας τις παρελθούσες επαναστάσεις– αλλά το εορταστικό πνεύμα των ανθρώπων που παίρνουν τις ζωές τους στα χέρια τους τη στιγμή που το κράτος (αυτό το ψυχρότερο από όλα τα τέρατα τέρας, όπως το ονομάζει ο Νίτσε) καταρρέει μαζί με τις δομές του, τις οποίες οι επαναστάτες αυθόρμητα και με επινοητικότητα αντικαθιστούν με άλλες: αντικρατικές, ελεύθερες, αναρχικές. Χρόνια μετά, σε μια ομιλία του στην Ελλάδα ο Paz συνόψισε με τον καλύτερο τρόπο αυτό το πνεύμα: «Θέλετε να μιλάμε για όπλα και για μάχες, για ήρωες και για προδότες. Έτσι δείχνετε ότι δεν έχετε καταλάβει τι ήταν η επανάσταση. Η επανάσταση δεν ήταν ο πόλεμος στην Αραγωνία. Υποχρεωθήκαμε να πολεμήσουμε γιατί μας χτυπούσε ο παγκόσμιος καπιταλισμός και ο φασισμός, ενώ η γαλλική εργατική τάξη έκανε διακοπές μετ’ αποδοχών. Η επανάσταση ήταν οι άντρες κι οι γυναίκες που έκαναν πραγματικότητα την ουτοπία. Ήταν οι δεκαετίες αγώνων. Αν θέλετε να πεθάνετε μπορείτε να το κάνετε οποτεδήποτε, εμένα με ενδιέφερε η ζωή. Θα μπορούσα να σας μιλήσω για τα χρόνια που πέρασα στη φυλακή, για τους συντρόφους και τις συντρόφισσες που σκοτώθηκαν. Δεν είναι ο θάνατος που με γοητεύει αλλά η ζωή, γι’ αυτό μιλάω για την επανάσταση»2.

Το άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ισπανικής Επανάστασης είναι ότι δεν εκτυλίχτηκε «διπολικά», με έναν επαναστατικό πόλο από την μια μεριά και έναν αντεπαναστατικό από την άλλη, όπως θα ήταν αναμενόμενο. Οι Ισπανοί αναρχικοί είχαν να αντιπαλέψουν τους φασίστες στο μέτωπο (που είχαν την σταθερή υποστήριξη του Χίτλερ και του Μουσολίνι), τους σταλινικούς που με την μονομερή υποστήριξη του Στάλιν θέλαν να χειραγωγήσουν την επανάσταση και να πνίξουν το ελευθεριακό της πνεύμα3, και τους επιτήδειους ουδέτερους αστούς της Ευρώπης που υπό τον φόβο μην εξαπλωθεί ο επαναστατικός οίστρος και στην υπόλοιπη Ευρώπη δεν έκαναν το παραμικρό για να βοηθήσουν τους αντιφασίστες, αλλά αντιθέτως παραχωρούσαν «προνόμια» στις εργατικές τάξεις των χωρών τους για να αποκοιμίσουν το διεθνές προλεταριάτο.

O συγγραφέας όμως του Ταξιδιού, την ίδια στιγμή που περιγράφει και αναλύει όλα τα παραπάνω στο χρονικό του επουδενί δεν παραβλέπει και αφήνει ασχολίαστα τα λάθη της CNT. Κάτι τέτοιο άλλωστε είναι απολύτως σύμφωνο με το ελεύθερο πνεύμα ενός αναρχικού ο οποίος, μολονότι είναι αφοσιωμένος στην επαναστατική υπόθεση, δεν διέπεται από τον τυφλό, κομματικό φανατισμό ενός στρατευμένου. Κάθε τόσο ο Paz επικρίνει την ηγεσία της CNT για τα λάθη της και για τις αποκλίσεις της από τα ελευθεριακά ιδανικά. Κάνει λόγο για τον διαχωρισμό βάσης-ηγεσίας που παρατηρήθηκε αρκετές φορές, για αυταρχισμό και συγκεντρωτισμό, για την επιβολή ενός διευθυντηρίου που ακύρωνε τον αναρχισμό, για τη ρεφορμιστική στροφή της CNT με το που μπήκε στην κυβέρνηση και ως «φάρμακο» για όλα αυτά, προτείνει αυτό που ο ίδιος και η ολιγομελής ομάδα που συμμετείχε (οι Κιχώτες του Ιδανικού) έπραξαν και τότε: «Να κινούμαστε συνεχώς και να κεντρίζουμε όπως οι σφήκες, δηλαδή να μένουμε πάντα στην αντιπολίτευση, τον μοναδικό τρόπο για να δώσουμε μια ώθηση στον αναρχισμό».

Αβίαστα μπορεί να προκύψει στον αναγνώστη το ερώτημα, αν θα μπορούσαν τα πράγματα να έχουν πάρει διαφορετική τροπή, και τι θα γινόταν αν οι επαναστάτες δεν έχαναν τον πόλεμο. Ερώτημα που εύλογα ισχύει για κάθε επαναστατική διαδικασία που απέτυχε για τον έναν ή τον άλλο λόγο.

Κάποτε ο Κάφκα περπατώντας στο δρόμο με τον νεαρό φίλο του GustavJanouch συνάντησαν στο δρόμο μια πορεία εργατών. Ο Κάφκα σχολίασε: «Αυτοί οι άνθρωποι είναι τόσο περήφανοι, χαρούμενοι και έχουν τόση πίστη. Επειδή έχουν κυριέψει τον δρόμο νομίζουν ότι κυρίεψαν τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, είναι εντελώς πλανεμένοι. Ήδη πίσω τους υπάρχουν οι γραμματείς, οι μόνιμοι, οι πολιτικάντηδες, όλοι αυτοί οι σουλτάνοι των μοντέρνων καιρών στους οποίους ανοίγουν το δρόμο που οδηγεί στην εξουσία». Δεν πιστεύετε στην δύναμη των μαζών; Τον ρώτησε ο νεαρός φίλος του. «Ξέρω τι είναι αυτή η δύναμη των μαζών: είναι άμορφη και φαίνεται αδάμαστη και δεν ησυχάζει παρά μόνο σαν δαμαστεί και μορφοποιηθεί. Στο τέρμα κάθε πορείας πραγματικά επαναστατικής ξεφυτρώνει ένας Ναπολέων Βοναπάρτης». Κι όταν ο Janouch τον ρωτά αν η ρώσικη επανάσταση θα εξαπλωθεί κι άλλο ο Κάφκα απαντά: «Όσο πιο πολύ απλώνεται μια πλημμύρα τόσο λιγότερο βαθύ είναι το νερό της και πιο ταραγμένο. Η επανάσταση εξατμίζεται και μένει μόνο το κατακάθι μιας καινούριας γραφειοκρατίας. Οι αλυσίδες της βασανιζόμενης ανθρωπότητας είναι φτιαγμένες από παλιόχαρτα»4.

Η ισπανική επανάσταση, απομονωμένη και υπονομευμένη, ηττήθηκε στρατιωτικά και, νομίζω, δεν έχει νόημα να προβούμε σε εικασίες για το τι θα είχε συμβεί αν ήταν άλλη η εξέλιξή της, αν θα διαψευδόταν το «μοιρολατρικό» συμπέρασμα του Κάφκα για την κατάληξη των επαναστάσεων. Ούτε έχει και μεγάλη σημασία, παρά μόνο ίσως διδακτική για τις τραγικές συνέπειες κάθε ολιγωρίας, να σκεφτόμαστε ποια θα ήταν η μοίρα της Ευρώπης αν ο φασισμός που λίγο μετά οδήγησε την Ευρώπη στο σφαγείο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε δεχτεί στην Ισπανία αρχικά το αποφασιστικό χτύπημα. Ολοκληρώνοντας όμως μελαγχολικά την ανάγνωση του Ταξιδιού, με την περιγραφή της ήττας και της εξορίας των αγωνιστών που ακολούθησε, αυτό που μπορούμε να κρατήσουμε ως παρακαταθήκη είναι τα αφοπλιστικά λόγια του Ντουρούτι στον Van Passen, δημοσιογράφο της εφημερίδας Toronto Star, όταν ο δεύτερος του επισήμανε ότι ακόμα κι αν οι αναρχικοί κερδίσουν, θα κληρονομήσουν σωρούς από ερείπια: «Πάντοτε ζούσαμε μέσα στην αθλιότητα, για ένα διάστημα την είχαμε συνηθίσει. Μην ξεχνάς όμως ότι οι εργάτες είναι που παράγουν τον πλούτο. Είμαστε εμείς, οι εργάτες, που κάνουμε τα εργοστάσια να λειτουργούν, που βγάζουμε το κάρβουνο και τα μεταλλεύματα από τα ορυχεία. που χτίζουμε τις πόλεις… Γιατί λοιπόν να μην ξαναφτιάξουμε όσα καταστραφούν και μάλιστα ακόμα καλύτερα; Δεν μας τρομάζουν τα ερείπια. Ξέρουμε ότι αυτό θα είναι το μόνο που θα κληρονομήσουμε γιατί η αστική τάξη, στην τελευταία φάση της ιστορίας της θα προσπαθήσει να καταστρέψει τα πάντα. Όμως το επαναλαμβάνω, δεν μας τρομάζουν τα ερείπια, γιατί κουβαλάμε έναν καινούργιο κόσμο μες στις καρδιές μας. Αυτός ο κόσμος γεννιέται αυτή τη στιγμή που μιλάμε».

Αυτός καινούργιος ο κόσμος που κάθε φορά οι επαναστάτες κουβαλάν στις καρδιές τους είναι η πολύτιμη ανθρακιά που απομένει ακόμα κι όταν σβήνει η επαναστατική φλόγα, εκείνη η αποφασισμένη και αποφασιστική, μαχητική (απ)αισιοδοξία που γνωρίζει ότι παρά τις ήττες, τις προδοσίες, τις απογοητεύσεις, παρά τη βαρβαρότητα και την κτηνωδία που μας περιβάλλει και κάνει την ιστορία να μοιάζει με μια κοιλάδα σπαρμένη με κόκαλα, «nosotros llevamos un mundo nuevo en nuestros corazones»5

Τώρα και για πάντα.

1. Ένα “πορτρέτο” του ανθρώπου Abel Paz έχει γράψει ο μεταφραστής του βιβλίο (Βλ. Νίκος Νικολαΐδης, «Συναντήσεις με τον Abel Paz», Πανοπτικόν,. τχ. 13, Οκτώβριος 2009) άκρως διαφωτιστικό και για το ποιος είναι εντέλει ο «ανθρωπολογικός τύπος» που δημιουργεί τις επαναστάσεις.

 2 Ό.π., σελ. 74-75.

 3.Ενδεικτικά είναι τα όσα έγραφε η Πράβντα στις 17 Δεκεμβρίου του 1936: «Η εκκαθάριση των τροτσκιστών και των αναρχοσυνδικαλιστικών στοιχείων έχει ήδη ξεκινήσει στην Καταλονία. Αυτό το έργο θα ολοκληρωθεί στην Ισπανία με την ίδια ενεργητικότητα που επιδείχθηκε και στην ΕΣΣΔ».

 4 Βλ. Κώστας Δεσποινιάδης, Φράντς Κάφκα. Ο ανατόμος της εξουσίας, σελ. 68-69, Πανοπτικόν, 2007.

 5 Κουβαλάμε έναν καινούργιο κόσμο στις καρδιές μας.

 Κώστας Δεσποινιάδης

 

[Δημοσιεύτηκε στο 1ο τεύχος της «Επιθεώρησης του κοινωνικού αναρχισμού», Μάιος 2013]

Κορνήλιου Καστοριάδη: Οι ρίζες του μίσους

Υπάρχουν δύο ψυχικές εκφράσεις του μίσους: το μίσος για τον άλλο  και το μίσος για τον εαυτό μας, το οποίο συχνά δεν παρουσιάζεται ως τέτοιο. Αλλά πρέπει να καταλάβουμε ότι και τα δυο έχουν κοινή ρίζα, την άρνηση της ψυχικής μονάδας να δεχθεί αυτό που για την ίδια είναι ξένο. Η οντολογική αυτή διάρθρωση του ανθρώπου επιβάλλει αξεπέραστους εξαναγκασμούς σε κάθε κοινωνική οργάνωση και σε κάθε πολιτικό πλάνο. Καταδικάζει αμετάκλητα κάθε ιδέα για μία«διαφανή» κοινωνία, κάθε πολιτικό πλάνο που αποσκοπεί στην άμεση οικουμενική συμφιλίωση.

Κατά τη διαδικασία κοινωνικοποίησης, οι δύο διαστάσεις του μίσους χαλιναγωγούνται σε σημαντικό βαθμό, τουλάχιστον όσον αφορά τις πιο δραματικές εκδηλώσεις τους. Εν μέρει αυτό επιτυγχάνεται μέσω του μόνιμου αντιπερισπασμού που ασκείται στην καταστροφική τάση από τους «εποικοδομητικούς» κοινωνικούς σκοπούς – την εκμετάλλευση της φύσης, τον συναγωνισμό διαφόρων ειδών (τις «ειρηνικές» αγωνιστικές δραστηριότητες, όπως ο αθλητισμός, τον οικονομικό ή πολιτικό ανταγωνισμό, κτλ). Όλες αυτές οι διέξοδοι κατευθύνουν ένα μέρος του μίσους και της«διαθέσιμης» καταστροφικής ενέργειας, αλλά όχι το σύνολο τους.

Το κομμάτι του μίσους και της καταστροφικότητας που απομένει φυλάσσεται σε μία δεξαμενή έτοιμη να μετατραπεί σε καταστροφικές δραστηριότητες, σχηματοποιημένες και θεσμοθετημένες, που στρέφονται εναντίον άλλων ομάδων – δηλαδή να μετατραπεί σε πόλεμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι το ψυχικό μίσος είναι η «αιτία» του πολέμου. Αλλά το μίσος είναι, αναμφίβολα, ένας όρος, όχι μόνο απαραίτητος αλλά και ουσιαστικός, του πόλεμοι».

Το μίσος καθορίζει τον πόλεμο και εκφράζεται μέσω αυτού, Η φράση του Αντρέ Μαλρό «είθε η νίκη σε αυτό τον πόλεμο να ανήκει σε όσους πολέμησαν χωρίς να τον αγαπούν» εκφράζει μία ελπίδα που στην πραγματικότητα διαψεύδεται σε όλους σχεδόν τους πολέμους. Αλλιώς δεν θα καταλαβαίναμε πώς εκατομμύρια άνθρωποι στη διάρκεια της ιστορίας ήταν πρόθυμοι, από τη μία στιγμή στην άλλη, να σκοτώσουν αγνώστους ή να σκοτωθούν από αυτούς. Και όταν η δεξαμενή του μίσους δεν βρίσκει διέξοδο στον πόλεμο, εκδηλώνεται υπόκωφα με τη μορφή της περιφρόνησης, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.

Οι καταστροφικές τάσεις των ατόμων συνάδουν απόλυτα με την ανάγκη μίας κοινωνίας να ενδυναμώνει τη θέση των νόμων, των αξιών και των κανόνων της, ως μοναδικά στην τελειότητα τους και ως τα μόνα αληθινά, ενώ οι νόμοι, τα πιστεύω και τα έθιμα των άλλων είναι κατώτερα, λανθασμένη, άσχημα, αηδιαστικά, φριχτά, διαβολικά.

Και αυτό, με τη σειρά του, βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τις ψυχικές ανάγκες του ατόμου. Γιατί ό,τι υπάρχει πέρα από τον κύκλο σημασιών που τόσο επίπονα περιέβαλε στον δρόμο προς την κοινωνικοποίηση είναι λανθασμένο, άσχημο, ασύνετο. Το αυτό συμμερίζεται η ομάδα στην οποία ανήκει: φυλή, χωριό, έθνος, θρησκεία. Πρέπει να γίνει σαφώς αντιληπτό ότι κάθε απειλή προς τις θεσμοθετημένες ομάδες, στις οποίες ανήκουν τα άτομα, βιώνεται από αυτά ως πιο σοβαρή από μία απειλή κατά της ζωής τους,

Τα χαρακτηριστικά αυτά παρατηρούνται με μεγαλύτερη ένταση στις εντελώς κλειστές κοινωνίες: στις αρχαϊκές ή παραδοσιακές αλλά ακόμη περισσότερο στις σύγχρονες απολυταρχικές. Η κύρια απάτη είναι πάντα: οι κανόνες μας είναι το καλό· το καλό είναι οι κανόνες μας· οι κανόνες μας δεν είναι ίδιοι με τους δικούς τους· άρα οι κανόνες τους δεν είναι καλοί. Επίσης: ο θεός μας είναι ο αληθινός· η αλήθεια είναι ο θεός μας· ο θεός μας δεν είναι ίδιος με τον δικό τους· άρα ο θεός τους δεν είναι ο αληθινός.

Πάντα φαινόταν σχεδόν αδύνατο οι ανθρώπινες ομάδες να αντιμετωπίζουν το διαφορετικό ως ακριβώς αυτό: απλώς διαφορετικό. Επίσης, ήταν σχεδόν αδύνατο να αντιμετωπίζουν τους θεσμούς των άλλων ως ούτε κατώτερους ούτε ανώτερους αλλά απλώς ως διαφορετικούς. Η συνάντηση μίας κοινωνίας με άλλες συνήθως ανοίγει τον δρόμο για τρεις πιθανές εκτιμήσεις: οι άλλοι είναι ανώτεροι από εμάς είναι ίσοι ή είναι κατώτεροι. Αν δεχτούμε ότι είναι ανώτεροι, οφείλουμε να απαρνηθούμε τους θεσμούς μας και να υιοθετήσουμε τους δικούς τους. Αν είναι ίσοι θα μας ήταν αδιάφορο αν οι άλλοι είναι χριστιανοί ή ειδωλολάτρες. Οι δύο αυτές πιθανότητες είναι απαράδεκτες. Διότι αμφότερες προϋποθέτουν ότι το άτομο πρέπει να εγκαταλείψει τα σημεία αναφοράς του ή τουλάχιστον να τα θέσει υπό αμφισβήτηση.

Δεν απομένει λοιπόν παρά η τρίτη πιθανότητα: οι άλλοι είναι κατώτεροι. Αυτό βεβαίως αποκλείει την πιθανότητα οι άλλοι να είναι ίσοι με εμάς, με την έννοια ότι οι θεσμοί τους απλώς δεν συγκρίνονται με τους δικούς μας. Ακόμη και στην περίπτωση «μη θρησκευτικών» πολιτισμών, μία τέτοια παραδοχή θα δημιουργούσε αναπάντητα ερωτηματική στο καθαρώς θεωρητικό επίπεδο: πώς αντιμετωπίζει κανείς κοινωνίες που δεν αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, επιβάλλουν στους πολίτες τους σκληρές ποινές ή έχουν απαράδεκτα έθιμα;

Ο δρόμος προς την αναγνώριση του διαφορετικού αρχίζει στο ίδιο σημείο και έχει τα ίδια κίνητρα με την αμφισβήτηση των δεδομένων θεσμών της κοινωνίας, την απελευθέρωση των σκέψεων και των πράξεων, εν ολίγοις τη γέννηση της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας. Εδώ μπαίνει κανείς σε πειρασμό να πει ότι το άνοιγμα της σκέψης και ο μερικός και σχετικός εκδημοκρατισμός των πολιτικών καθεστώτων της Δύσης συνοδεύτηκαν από την παρακμή του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Ωστόσο, δεν μπορούμε να δεχτούμε αυτή την ιδέα χωρίς να θέσουμε ισχυρούς περιορισμούς. Αρκεί να σκεφτούμε με πόσο ακραία επιθετικότητα επανεμφανίστηκε ο εθνικισμός, η ξενοφοβία και ο ρατσισμός τον 20ό αιώνα σε χώρες «ανεπτυγμένες» και «δημοκρατικές».

Όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι εδώ αφορούν τον αποκλεισμό του άλλου. Δεν αρκούν για να “εξηγήσουμε» γιατί αυτός ο αποκλεισμός γίνεται διάκριση, περιφρόνηση, απομόνωση, και τελικά μίσος, λύσσα και δολοφονική τρέλα. Δεν πιστεύω όμως ότι μπορεί να υπάρξει γενική «εξήγηση».

Μπορώ μόνο να αναφέρω έναν παράγοντα που αφορά τις μαζικές εκρήξεις εθνικού και ρατσιστικού μίσους στη σύγχρονη εποχή. Η κατάρρευση, στις καπιταλιστικές κοινωνίες, σχεδόν όλων των αρχών είχε ως επίπτωση τη συσπείρωση για λόγους ταύτισης γύρω από τη «θρησκεία», το «έθνος» ή τη «ράτσα» και όξυνε το μίσος προς τους ξένους. Η κατάσταση δεν είναι διαφορετική στις μη ευρωπαϊκές κοινωνίες που υφίστανται το σοκ της εισβολής του μοντέρνου τρόπου ζωής, άρα και την κονιο­ποίηση των παραδοσιακών ση­μείων αναφοράς με τα οποία ταυτίζονται τα άτομα. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του θρησκευτικού και/ή εθνικού φανατισμού.

Μία τελευταία παρατήρηση που αφορά τον ρατσισμό. Το κύριο και καθοριστικό χαρακτηριστικό του ρατσισμού είναι η «απαραίτητη μη μετατρεψιμότητα» του άλλου. Ο θρησκευτικά μισαλλόδοξος δέχεται με χαρά τον προσηλυτισμό των απίστων ο «λογικά» εθνικιστής χαίρεται όταν ξένα εδάφη προσαρτώνται στη χώρα του και οι κάτοικοι τους «αφομοιώνονται» Δεν είναι όμως τέτοια η περίπτωση του ρατσιστή. Οι γερμανοί εβραίοι θα ήθελαν να παραμείνουν πολίτες του Τρίτου Ράιχ· αλλά οι ναζιστές ούτε να το ακούσουν.

Ακριβώς γιατί στην περίπτωση του ρατσισμού το αντικείμενο του μίσους πρέπει να είναι «μη μετατρέψιμο». Γι’ αυτό ο ρατσιστής επικαλείται ή εφευρίσκει δήθεν φυσικά (βιολογικά), άρα μη μετατρέψιμα, χαρακτηριστικά του αντικειμένου του μίσους του: το χρώμα του δέρματος του, τα διακριτικά γνωρίσματα του προσώπου του. Τέλος, θα ήταν απολύτως δικαιολογημένο να συνδέσουμε αυτή την ακραία μορφή του μίσους προς τον άλλο με το πιο σκοτεινό, πιο άγνωστο και πιο συγκρατημένο είδος μίσους: το μίσος προς τον εαυτό μας.

Η αυτονομία, δηλαδή η πλήρης δημοκρατία, και η αποδοχή του άλλου δεν αποτελούν φυσική ανθρώπινη κλίση. Αμφότερες συναντούν τεράστια εμπόδια. Γνωρίζουμε από την ιστορία ότι ο αγώνας για τη δημοκρατία είχε μέχρι σήμερα οριακά μεγαλύτερη επιτυχία από τον αγώνα κατά του σωβινισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Αλλά για όσους είναι στρατευμένοι στο μοναδικό πολιτικό πλάνο που χρήζει υπεράσπισης, το πλάνο της οικουμενικής ελευθερίας, ο μοναδικός ανοικτός δρόμος είναι η συνέχιση του αγώνα κόντρα στο ρεύμα.