Ήταν λογικό. Όταν τους συνέλαβαν επειδή βρίσκονταν παράνομα στην Ελλάδα, τους είπαν ότι θα σας κρατήσουμε 12 μήνες, θα σας φιλοξενήσουμε δηλαδή, εξ ου και το όνομα: «Ξένιος Δίας»…. Αλλά προχθές τους είπανε ότι «δεν έχουμε τι να σας κάνουμε, οπότε άλλοι έξι μήνες μέσα». Από πέρσι τον Αύγουστο λοιπόν που ξεκίνησε αυτή η όμορφη φιλοξενία, πέρασε ένας χρόνος στη διάρκεια του οποίου ο νοικοκύρης δεν σκέφτηκε ότι κάποια στιγμή η φιλοξενία θα έπρεπε να τελειώνει ώστε ο μουσαφίρης να συνεχίσει αλλιώς τη ζωή του. Για την ακρίβεια, το ελληνικό κράτος ποτέ δεν είχε σκεφτεί σοβαρά τι θα κάνει με τους μετανάστες που βρίσκονται χωρίς χαρτιά στη χώρα πέραν του να τους συλλάβει.Απλώς απωθούσε το ζήτημα. Όπως πολλά άλλα. Τους συνέλαβε. Τους κράτησε. Και τώρα;
Η λογική της κράτησης ως μέσο αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης θεωρήθηκε από τις ελληνικές κυβερνήσεις – και κυρίως από αυτήν – μια ορθή στρατηγική εν όψει των απελάσεων ή της υπαγωγή των ανθρώπων αυτών στα προγράμματα εθελούσιου επαναπατρισμού. Όμως, τα νούμερα δεν βγαίνουν διότι ο ήδη αυξημένος αριθμός απελάσεων είναι πολύ, μα πάρα πολύ, χαμηλότερος από τον συνολικό αριθμό των ανθρώπων που είναι χωρίς χαρτιά στην Ελλάδα. Ο τελευταίος βαίνει αυξανόμενος επειδή επιπροσθέτως πολλοί άνθρωποι που ήταν προ τριετίας νόμιμοι εκπίπτουν της νομιμότητας μιας και δε μπορούν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα ένσημα. Τα νούμερα είναι απογοητευτικά: ο αριθμός των νομίμων μεταναστών στην Ελλάδα σήμερα είναι κατά εκατό χιλιάδες μικρότερος από αυτόν, τρία χρόνια πίσω, στα τέλη του 2009: 600 χιλιάδες τότε, 500 σήμερα. Αντί λοιπόν το ελληνικό κράτος να σκεφτεί τι θα κάνει προκειμένου να μην πετιούνται σε καθεστώς παρανομίας δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που είχαν μπει σε μια τροχιά κοινωνικής ενσωμάτωσης, φροντίζει να ακολουθήσει τη «συνταγή του εργένη», όπως ακριβώς μου έλεγε υψηλόβαθμος αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ.: «ο εργένης σκουπίζει, αλλά δεν έχει φαράσι και πάντα σπρώχνει κάτω από το κρεβάτι ό,τι σκουπίζει». Η μεταφορά είναι ενδιαφέρουσα: οι περιώνυμες «επιχειρήσεις – σκούπα» που έγιναν τα τελευταία χρόνια ήταν τέτοιου είδους εγχειρήματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα γνωστά σε ό,τιαφορά το επίδικο ζήτημα της ανάσχεσης του μεταναστευτικού πληθυσμού.
Οι πιο δύσοσμες όμως συνέπειες του «Ξένιου Διός» αλλά και αντίστοιχων εγχειρημάτων κράτησης που ήδη εφαρμόζονται εδώ και χρόνια σε παραμεθόριες περιοχές όπως ο Έβρος, είναι ο εθισμός της ελληνικής διοίκησης σε ένα νέο τύπου «σωφρονισμού» των ανθρώπων αυτών σε χώρους που δεν πληρούν στοιχειώδεις προδιαγραφές καταστημάτων κράτησης (έστω και ελληνικών). Τοσωφρονιστικό σύστημα είναι καθρέφτης της κοινωνίας.Δι’αυτού, αναμενόμενο μάλλον, η εικόνα της κοινωνίας μας είναι άθλια. Σε σύνολο δώδεκα χιλιάδων κρατουμένων στην Ελλάδα σε συνθήκες για τις οποίες κάθε άλλο παρά περήφανο είναι το ελληνικό κράτος, η επιχείρηση «Ξένιος Δίας» έρχεται να προσθέσει άλλους τέσσερις χιλιάδες (από μια ομάδα – στόχου περίπου δύο εκατοντάδων χιλιάδων) σε κέντρα κράτησης τα οποίαείναι πιο κοντά σε στρατόπεδα κράτησης παρά σε φυλακές. Ταυτόχρονα, τα αστυνομικά τμήματα στη χώρα έχουν de facto μετατραπεί σε άτυπα κέντρα κράτησης, όπου οι μετανάστες στοιβάζονται σωρηδόν για μήνες … Συζητάμε για διοικητικές πρακτικές εγκλεισμού που παραπέμπουν στις πιο μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής (και ελληνικής) ιστορίας.
Το εγχείρημα πέραν από απάνθρωπο είναι και απρόσφορο. Ένας στοιχειωδώς εχέφρων άνθρωπος, ακόμη και αν δεν ενοχλείται όσο κάποιοι άλλοι από τις συνθήκες κράτησης διότι θεωρεί ότι δεν τον αφορούν, όλο και θα πρέπει να σκέφτεται τι νόημα έχει όλη αυτή η ιστορία. Ούτε το πρόβλημα δεν λύνει και συν τοις άλλοις οξύνει τα πνεύματα σε μια ούτως ή άλλως δύσκολη περίοδο. Διότι, ας μην ξεχνάμε ότι, σε τελευταία ανάλυση, πρόσημο της επιχείρησης «Ξένιος Δίας» (τα αδιέξοδα της πρώτης φάσης της οποίας βιώνουμε και θα συνεχίσουμε να βιώνουμε αφού δεν υπάρχει κάποιο στοιχειώδες σχέδιο για το «μετά» την κράτηση) είναιωμά ταξικό. Δεν συλλαμβάνονται, ούτε κρατούνται όλοι, αλλά οι παρίες του μεταναστευτικού πληθυσμού στην Ελλάδα. Αυτοί που χαλάγανε την εικόνα των ελληνικών πόλεων. Αυτοί που ο νοικοκύρης «δεν θέλει να βλέπει».Η εξαθλίωση είναι ανυπόφορη πρωτίστως να τη βιώνει κανείς και δευτερευόντως να την βλέπει ο άλλος.
Όμως, το « δεν θέλουμε να τους βλέπουμε» δε λέει τίποτε ή για την ακρίβεια λέει κι άλλα. Πιο άσχημα …Επί των ημερών μας, γνωρίζουμε και θα γνωρίσουμε κι άλλους φτωχούς που χαλούν εξίσου την πρόσοψη ενός αποδιαρθρωμένου αστικού ιστού. Ωστόσο, αυτοί πλέον δεν (θα) είναι μετανάστες αλλά «δικοί μας»… Με αυτά τα «μιάσματα» – για να χρησιμοποιήσω μια λέξη ιστορικά οικεία στην Ελλάδα – τι θα κάνουμε; Ούτε αυτοί είναι άξιοι θέασης. Έναν, δύο τρεις, πολλούς «Ξένιους Δίες»; Άλλες επιχειρήσεις; Το χειμώνα είχαμε τη επιχείρηση «Θέτις» με άλλη ομάδα στόχου: υποχρεωτική «ανθρωπιστική βοήθεια» σετοξικοεξαρτημένους, χωρίς διακρίσεις ιθαγένειας …
Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιωμάτα του Ανθρώπου είχε τότε επισημάνει πως «η ασκούμενη πολιτική έχει περάσει στην ταύτιση της ποινικής καταστολής με την κοινωνική πρόνοια.» Εφόσον η κοινωνία και η πολιτεία εθιστεί στη λογική του εγκλεισμού του απόκληρου, λίγο θα την ενδιαφέρει αν ο απόκληρος είναι έλληνας ή ξένος. Όπως, διόλου δεν ενοχλείται, αντίστροφα, από τον ισλαμικό φονταμενταλισμό του Σαουδάραβα επενδυτή, στον οποίο κάνει τεμενάδες μήπως επενδύσει στην οικονομία που καταρρέει. Αυτό το Ισλάμ (παρεμπιπτόντως το πιο αντιδραστικό παγκοσμίως) το θέλει. Έστω, το ανέχεται. Το Ισλάμ του φτωχού πακιστανού την πειράζει…
Για τους λόγους αυτούς πρέπει να παλέψουμε ώστε να μη προλάβει ο «Ξένιος Δίας» να κάνει δεύτερα γενέθλια. Διότι όσο μεγαλώνει, τόσο μολύνει με το τοξικό του μήνυμα την αποδομημένη ελληνική διοίκηση και μια ήδη δηλητηριασμένη κοινωνία. Είμαστε ριζικά ενάντια στον «Ξένιο Δία» όχι μόνο επειδή εγγράφεται στη λογική του «εργένη» που είπε ο αστυνομικός.Πρωτίστως επειδή, δεν θέλουμε μια κοινωνία εθισμένη στο να τοποθετεί εκτός κοινότητας τους απόκληρούς της,ημεδαπούς ή αλλοδαπούς προσποιούμενη ότι βρήκε λύσεις στο πρόβλημά της. Αυτή είναι μια απάνθρωπη και μόνο κατ’επίφαση ασφαλής κοινωνία.
Όσο περισσότερο ποντάρεις σαν κράτος στην καλλιέργεια της ανασφάλειας, τόσο περισσότερο κινδυνεύεις. Η Αμυγδαλέζα είναι απλώς τα προεόρτια…
*Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
