Το διαιωνιζόμενο αίσχος της Δημοτικής Αγοράς στη Χαλκίδα  είναι μία ακόμη απόδειξη (ίσως η πιο κατάπτυστη) της συνεχούς διαπλοκής και υποκρισίας όσων κυβέρνησαν και συνεχίζουν να κυβερνούν την πόλη. Απόδειξη, επίσης, ανικανότητας αλλά και έλλειψης προοπτικής αφού μάλλον η μόνη τους επιδίωξη είναι η εξυπηρέτηση ή η εξουσιαστική διαχείριση συγκρουόμενων οικονομικών συμφερόντων, στην τετραετία που αναλογεί στον καθένα. Το ότι όμως τόσα χρόνια δεν καθάριζαν το χώρο της εγκαταλελειμμένης δημοτικής αγοράς προκαλώντας εσκεμμένα (όπως οι ίδιοι δηλώνουν χωρίς να ντρέπονται) δυσοσμία και βρωμιά στο κέντρο της πόλης για να εκβιάσουν  την οργή των πολιτών (όπως οι ίδιοι παραδέχονται), πώς να το χαρακτηρίσουμε; Είναι γελοίοι και επικίνδυνοι. Πώς είναι δυνατόν όμως τέτοιου είδους εξουσιαστικοί τσαμπουκάδες να επιβάλλονται σε μια ολόκληρη πόλη και κανένας να μην μιλάει;

Το ζήτημα ξαναφούντωσε την προηγούμενη εβδομάδα με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να επιτρέψει την κατεδάφιση της Δημοτικής Αγοράς, λύνοντας τα χέρια στα αρπακτικά που εποφθαλμιούν το χώρο τόσα χρόνια. Καμία μέριμνα για τον κοινωνικό χαρακτήρα, την ιστορική μνήμη, καμία αναφορά στο  τμήμα της Δημοτικής Αγοράς το οποίο αποτελεί ένα από τα πρώτα οικοδομήματα σε ρυθμό BAUHAUS στην Ελλάδα.  Τι τους νοιάζει; Ένα τους νοιάζει: η ανάπτυξη, οι μπίζνες δηλαδή.

Αναδημοσιεύουμε το κείμενο που είχε μοιράσει το Μαύρο Πιπέρι το 2006, την τελευταία φορά που κορυφώθηκε η συζήτηση γύρω από το θέμα και το οποίο παραμένει ακόμη επίκαιρο.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ή ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ;

“Μπρος στην αναγκαιότητα γρήγορης κατασκευής ολόκληρων πόλεων, χτίζουμε νεκροταφεία από μπετόν – αρμέ, όπου μεγάλες μάζες του πληθυσμού είναι αναγκασμένες να πλήττουν μέχρι θανάτου…Για τους αστούς που κατεδαφίζουν και ανοικοδομούν την πόλη τους καθημερινά το μόνο που αξίζει την αιωνιότητα είναι η αυξανόμενη ροή βραχύβιων προϊόντων”  I.S

Ζούμε σε μια πόλη όπου τίποτα σχεδόν από την μακραίωνη ιστορία της δεν έμεινε όρθιο. Όλα σχεδόν τα ιστορικά κτίρια και κτίσματά της, κατεδαφίστηκαν στο βωμό του κέρδους και της δήθεν ορθολογικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα τη σύγχρονη τσιμεντούπολη στην οποία ζούμε. Όσα λίγα απέμειναν εγκαταλείπονται στο έλεος της αυτοκαταστροφής. Το κοινό χαρακτηριστικό στο διάβα της ιστορίας, είναι η ενεργητική συνενοχή και συμμετοχή όλων των δημοτικών αρχών που εξουσίασαν τις τύχες και τη μορφή της πόλης. Αποκορύφωμα η σημερινή δημοτική εξουσία η οποία με ύποπτο τρόπο εμμένει στη λύση της κατεδάφισης της δημοτικής αγοράς. Γιατί άραγε; Δεν υπάρχει λόγος να αναρωτιόμαστε, πρέπει να το θεωρούμε πια δεδομένο και γι’ αυτούς και για τους όποιους επόμενους επίδοξους δημοτικούς άρχοντες: σίγουρα κατευθύνονται με μοναδικό κριτήριο τη λογική της “οικονομικής ανάπτυξης” εξυπηρετώντας οικονομικά συμφέροντα που θα επενδύσουν πάνω στη λεηλασία του αστικού τοπίου. Μας κυβερνάνε ανδρείκελα και σίγουρα η ευθύνη είναι και δική μας αφού τους ψηφίζουμε και τους ανεχόμαστε συνήθως ασυζητητί.
Στην κοινωνία που ζούμε, σχεδόν σε κάθε τομέα, αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις, που ελέγχουν και καθορίζουν τις επιλογές, είναι μια μικρή ομάδα ανθρώπων (πραγματική ολιγαρχία), ενώ η πλειοψηφία των ανθρώπων το μόνο που έχει να κάνει είναι να δέχεται αυτές τις αποφάσεις παθητικά, να υπόκειται σε έλεγχο, να περιορίζει τη δράση της στα στενά όρια των επιλογών που έχουν ληφθεί από τα πάνω. Στηρίζονται πάνω στη γενικευμένη απάθεια και δρουν ανενόχλητοι στην ουσία. Ως πότε όμως;
Απόδειξη η καθημερινή μας ζωή στην πόλη, σε κάθε επίπεδο του δημόσιου λεγόμενου βίου. Άμεσο παράδειγμα το ζήτημα της κατεδάφισης ή της αποκατάστασης της δημοτικής αγοράς.

Το θέμα, αν θέλουμε να δούμε τα πράγματα στο βάθος τους ( δηλαδή από την προοπτική μιας πραγματικά δημοκρατικής, ανθρώπινης, οικολογικά ευαίσθητης και αυτόνομης πόλης), είναι πολύπλοκο. Το δίλημμα που τίθεται είναι αληθινό στην προφάνειά του και ψευδές στο βάθος. Κουβαλάει δηλαδή όλη την αντιφατικότητα του καπιταλιστικού πολιτισμού. Είναι αληθινό γιατί όντως μπροστά στη ριζικότητα του ερωτήματος τασσόμαστε υπέρ της αποκατάστασης του κτιρίου, της διατήρησης του ιστορικού του χαρακτήρα. Το διατηρητέο πατάει πάνω στο νήμα που μας συνδέει με την ιστορία της πόλης. Αποτελεί κομμάτι της τοπικής συλλογικής μνήμης. Ο καπιταλισμός ποτέ δε σεβάστηκε αυτή τη μνήμη, καταστρέφει όλα τα ιστορικά και φυσικά ριζώματα των ανθρώπινων κοινωνιών. Δεν χρειάζεται να επεκταθούμε, τρανό παράδειγμα οι σύγχρονες απάνθρωπες μεγαλουπόλεις του δυτικού κόσμου και η τρομερή οικολογική κρίση του πλανήτη. Παντού οι δημόσιοι χώροι κοινωνικής συνεύρεσης συρρικνώνονται, μεταβάλλονται σε απρόσωπα εμπορικά κέντρα ή σε οδούς που οδηγούν σε αυτά. Μέσα στην οχλοβοή των καταναλωτικών συναλλαγών υποθάλπεται η σιωπή της ίδιας της κοινωνίας. Οπότε η διεκδίκηση, η απαίτηση να αποκατασταθεί ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας της δημοτικής αγοράς είναι μορφή αντίστασης απέναντι στη λεηλασία της ιστορικής μνήμης και του οικιστικού περιβάλλοντος της πόλης. Ο καπιταλισμός προσκρούει πάνω στα διατηρητέα κτίρια, στα αρχαιολογικά μνημεία και ευρήματα, γιατί δεν ξέρει τι να τα κάνει, αντιφάσκουν με την ισοπεδωτική λογική του. Έρχονται από άλλες εποχές, όπου οι ανθρώπινες σχέσεις δεν υποτάσσονταν και δεν κατευθύνονταν από την πρωτοκαθεδρία του οικονομικού παράγοντα. Αποτελούν ρωγμές στην ομοιομορφία του αστικού τοπίου. Η διεκδίκηση λοιπόν αυτή, δεν είναι νοσταλγική προσκόλληση στο παρελθόν, συντηρητική εξύμνηση μιας χαμένης παράδοσης, φόβος απέναντι στην οικοδόμηση του καινούργιου. Είναι η διεκδίκηση ενός ιστορικού χώρου κοινωνικής συνεύρεσης και πρέπει να αναζητήσουμε τους τρόπους πολλαπλασιασμού τέτοιων χώρων μέσα στον ιστό της πόλης.
Από την άλλη, το ζήτημα στο βάθος του είναι ψευδές αν δε βγούμε από την καπιταλιστική λογική που μας μετατρέπει σε απαθή τηλεχαυνωμένα καταναλωτικά όντα και δεν αναζητήσουμε την οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας η οποία θα αρνείται το αποκομμένο από τη φύση, αποπνικτικό αστικό περιβάλλον. Το δίλημμα είναι ψευδές, αφού είτε με τη μια είτε την άλλη μορφή, ο συγκεκριμένος χώρος θα δομηθεί για να εξυπηρετήσει την αέναη δίχως νόημα κίνηση του κεφαλαίου, των εμπορευμάτων, του χρήματος και θα παραδοθεί στους ξέφρενους ρυθμούς της κατανάλωσης. Το ζήτημα είναι ψευδές, γιατί το διατηρητέο μέσα στο σύγχρονο απάνθρωπο πολεοδομικό τοπίο, μετατρέπεται συνήθως σε φανταχτερή μούμια απογυμνωμένη από την εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα. Δε θα δώσουμε εμείς λύση στην επενδυτική δυσπραγία, στο ότι μερικοί χώροι μένουν ανεκμετάλλευτοι με όρους τσεπώματος, γιατί αυτό το ανεκμετάλλευτο της υπόθεσης αφορά αυτούς που έχουν υλικό συμφέρον από τις οιεσδήποτε αλλαγές στη χρήση των πραγμάτων και των χώρων.
Τασσόμαστε λοιπόν μαχητικά υπέρ της αποκατάστασης και της διατήρησης του ιστορικού χαρακτήρα της δημοτικής αγοράς, γιατί θεωρούμε αυτή τη μάχη αντίσταση ενάντια στην κατεδαφιστική καπιταλιστική λαίλαπα.
Επιθυμούμε όμως να πάμε τα πράγματα πάρα πέρα και να ξαναθέσουμε το δημοκρατικό αίτημα στη ριζικότητά του. Θέλουμε να αποκαταστήσουμε το νόημα της δημοκρατίας με τη βαθιά, την πραγματική σημασία της λέξης.
Με αφορμή λοιπόν το ζήτημα που έχει ανακύψει στην αγορά, πέρα από το άμεσο αίτημα για τη διάσωση και αποκατάσταση ενός χαρακτηρισμένου διατηρητέου κτιρίου, είναι ευκαιρία να διερωτηθούμε γύρω από το θέμα μιας πραγματικά δημοκρατικής αυτοκυβέρνησης της πόλης. Ποιος πρέπει να αποφασίζει τελικά για τη μορφή της πόλης μέσα στην οποία θα ζει; Τι σημαίνει δημοτική αγορά; Αν η λέξη “δημοτική” δεν είναι μια ψεύτικη λέξη, μια απάτη γύρω από την οποία μια ολιγαρχία αποφασίζει για τη ζωή μας, τότε το μόνο νόημα που μένει είναι ότι οι δημότες, οι πολίτες με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης, είναι αυτοί που πρέπει να αποφασίζουν, για οτιδήποτε τους αφορά και δικαιωματικά τους ανήκει. Είναι εφικτό, αρκεί να βγούμε από την απάθεια και να γίνουμε τα πραγματικά ενεργά υποκείμενα της κοινωνικής ζωής. Η κοινωνία είναι δική μας αυτοδημιουργία, άρα ο λόγος και η πράξη πρέπει να ανήκει σε εμάς και όχι σε μια ολιγαρχική εξουσία που θα αποφασίζει δήθεν για το καλό μας.

Τα πράγματα στην κοινωνία δεν είναι εύκολα, αξίζει όμως τον κόπο να παλέψουμε. Λίγη μαγιά θα φουσκώσει το ψωμί.

Μαύρο Πιπέρι του Ευβοϊκού

Απρίλιος 2006 Χαλκίδα