Των Martin Smith και Tash Shifrin
O Norbert Hofer της Αυστρίας και η άνοδος του φασισμού και της ακροδεξιάς στην Ευρώπη
Το πρώτο μέρος εδώ
Το δεύτερο μέρος εδώ
Μετάφραση Γεωργία Κανελλοπούλου
Επειδή τα πράγματα είναι όπως είναι, γι’ αυτό τα πράγματα δεν θα μείνουν όπως είναι.
— Μπέρτολντ Μπρεχτ
Εισαγωγή: η προειδοποίηση από την Αυστρία
Ο Norbert Hofer του ακροδεξιού ρατσιστικού Κόμματος Ελευθερίας της Αυστρίας (Freiheitliche Partei Österreichs, ή FPÖ) στο δεύτερο γύρο των εκλογών της 22ης Μάιου, έχασε την ευκαιρία να γίνει ο επόμενος πρόεδρος της Αυστρίας για μόνο 31.000 ψήφους.
Ο Hofer, ο οποίος κέρδισε με άνεση τον πρώτο γύρο του Απριλίου, με ποσοστό 31.5% έναντι 21.3% του κοντινότερου αντιπάλου του, του πράσινου υποψήφιου Alexander Van der Bellen, έγινε σταδιακά δεύτερος με 49.7% έναντι 50.3% του Van der Bellen.
Οι αντιρατσιστές και όσοι φοβούνται την άνοδο της ακροδεξιάς στην Αυστρία προέτρεψαν τους ψηφοφόρους να παρευρεθούν την Κυριακή ώστε να σταματήσουν τον Hofer.
Αλλά παρότι ο Hofer απέτυχε στον τελευταίο γύρο, τα αναδυόμενα ακροδεξιά και φασιστικά κόμματα ‘έχουν ένα καινούριο αγόρι για τις αφίσες τους – η εκστρατεία του έκανε λίφτινγκ στην αυτοπεποίθηση όλων αυτών. Και η κλίμακα των ψήφων του θα πρέπει να λειτουργήσει σαν προειδοποιητικό μήνυμα για τους αντιρατσιστές και αντιφασίστες σε όλη την Ευρώπη.
Το FPO είναι ένα ακροδεξιό, ρατσιστικό, λαϊκίστικο κόμμα, που έχει αναλυθεί περισσότερο στο 1ο μέρος του οδηγού ανά χώρα). Ο ‘ίδιος ο Hofer είναι σύμβουλος του αντισημίτη αρχηγού του FPO Heinze-Christian Stracheκαι έχει οδηγήσει το κόμμα ακόμα πιο δεξιά. Είναι μέλος μιας βαθιά αντιδραστικής παν-γερμανικής εθνικιστικής φοιτητικής αδελφότητας, ένας αλυτρωτικός που θέλει το ιταλικό Τιρόλο να ενσωματωθεί στην Αυστρία, ένα ς άνθρωπος που φωτογραφίζεται φορώντας το μπλε λουλούδι που υιοθετήθηκε από τους Ναζί της Αυστρίας τη δεκαετία του 1930.
Η εκστρατεία του βασίστηκε στο ρατσισμό κατά των μουσουλμάνων και των μεταναστών, αλλά και των προσφύγων που ζήτησαν άσυλο στην Αυστρία.
Παραμέρισε την αυστριακή απαξιωμένη κεντροαριστερά των Κοινωνικών Δημοκρατών και κεντροδεξιά του Λαϊκού Κόμματος, που πήραν μόνο 11% ο καθένας στον πρώτο γύρο των εκλογών. Η αυστριακή πολιτική πολώθηκε απότομα, εν μέσω αύξησης της ανεργίας και των ανισοτήτων – και οι ψηφοφόροι εγκατέλειψαν τα κεντρώα κόμματα και τον κυβερνητικό συνασπισμό λιτότητας.
Η πρόοδος του Hofer υποδεικνύει τον κίνδυνο που ελλοχεύει όχι μόνο στην Αυστρία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Είμαστε μάρτυρες μιας δραματικής και τρομακτικής ανόδου των φασιστικών και ρατσιστικών λαϊκιστικών κομμάτων στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Δεν έχουμε δει κάτι αντίστοιχο από τη δεκαετία του 1930.
Αυτή η άνοδος εκφράζεται σε εκλογικά αποτελέσματα, και, σε κάποιες χώρες, στην ανάπτυξη παραστρατιωτικών ομάδων και κινημάτων δρόμου.
Ενώ ο Hofer αναδύεται στην Αυστρία, το φασιστικό Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία είναι μπροστά στις δημοσκοπήσεις για τις προεδρικές εκλογές του 2017.
Η κυβέρνηση στην Ουγγαρία ελέγχεται από το διαρκώς αναπτυσσόμενο απολυταρχικό ακροδεξιό ρατσιστικό Fidesz, με το φασιστικό Jobik – ισχυρό κοινοβουλευτικά και με τεράστια παραστρατιωτική δύναμη – να σπρώχνει όλο και πιο δεξιά.
Σε μια σειρά χωρών της ανατολικής Ευρώπης, οι φασιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις αυξάνονται. Η κατάσταση σε όλη την ήπειρο εγκυμονεί μεγάλο κίνδυνο.
Στα μέρη ένα και δύο αυτής της σειράς άρθρων, παρουσιάσαμε έναν πίνακα με τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα των φασιστικών και των ακροδεξιών κομμάτων στα εθνικά κοινοβούλια και στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, και έναν οδηγό ανά χώρα για την ισχύ των ακροδεξιών και των φασιστικών κινημάτων τόσο κοινοβουλευτικά όσο και στο δρόμο.
>> Part one: Austria to Greece
>> Part two: Hungary to Ukraine
Εστιάσαμε σε χώρες όπου τα φασιστικά και ρατσιστικά κόμματα έχουν σημειώσει σημαντική εκλογική ή και οργανωτική εξέλιξη. Υπάρχουν μικρές φασιστικές ομάδες που λειτουργούν σε αρκετές άλλες χώρες, αλλά με μικρά νούμερα και μικρή επίδραση. Σκοπεύουμε να μελετήσουμε ξεχωριστά την κατάσταση στη Ρωσία και να μην την περιλάβουμε εδώ.
Πρέπει πάντως να θυμόμαστε ότι αν ο φασισμός δεν έχει ριζώσει σε κάποια χώρα, δε σημαίνει πως είναι ακίνδυνος. Οι δολοφονικές επιθέσεις του Anders Behring Breivik στην Νορβηγία – όπου το ρατσιστικό λαϊκιστικό Κόμμα της Ελευθερίας είναι ισχυρό αλλά οι φασιστικές οργανώσεις είναι αδύναμες και περιθωριακές – δείχνει ότι ο φασισμός μπορεί να ενσταλάξει την τρομοκρατική βία στους υποστηρικτές του και το φοβερό τίμημα που πληρώνουν τα θύματα του.
Σε αυτή την ανάλυση (το τρίτο μέρος της συγκεκριμένης σειράς άρθρων) μελετάμε το γιατί είναι σε άνοδο ο φασισμός και η ακροδεξιά, δίνουμε ορισμούς για το φασισμό και τον ακροδεξιό ρατσιστικό λαϊκισμό και εξετάζουμε τη ρευστή κατάσταση μέσα στην οποία η ακροδεξιά διαμορφώνεται και μεταμορφώνεται.
Γιατί είναι σε άνοδο ο φασισμός και η ακροδεξιά;
Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες, σε όλη την Ευρώπη, μιας πόλωσης των πολιτικών, αριστερά και δεξιά, ώστε να απαντήσουν στην οικονομική κρίση και τη λιτότητα, που έχουν δημιουργήσει βαθύ θυμό και φτώχεια.
Πόλωση
Τα βασικά κεντροδεξιά και κεντροαριστερά κόμματα βιώνουν μια γενικευμένη εκλογική εξασθένηση, καθώς εκατομμύρια άνθρωποι νιώθουν όλο και πιο αποσυνδεδεμένοι και μη εκπροσωπούμενοι από το πολιτικό κατεστημένο. Σε πολλές χώρες η κοινωνική βάση των κεντροαριστερών κομμάτων έχει διαβρωθεί σημαντικά, μαζί με την αποδυνάμωση των συνδικαλιστικών ενώσεων – εκατομμύρια εργαζόμενοι έχουν δει το βιοτικό τους επίπεδο να πέφτει χωρίς πολύ αγώνα..Η ακροδεξιά έχει συχνά οφέλη σε περιοχές βιομηχανικής παρακμής.
Σε Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία και Πορτογαλία η πόλωση στρέφεται κυρίως στ’ αριστερά, παρόλο που η παρουσία της φασιστικής Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα παραμένει απειλή. Αλλά στις περισσότερες χώρες, η ακροδεξιά φαίνεται πολύ πιο ισχυρή από τη ριζοσπαστική αριστερά.
Στην Ανατολική και την κεντρική Ευρώπη, η κατάρρευση του σταλινισμού και η αποτυχία της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς έχει αφήσει πολλούς ανθρώπους φτωχούς και απογοητευμένους. Σε αυτές τις χώρες, η οργάνωση της εργατικής τάξης είναι αδύναμη και οι αληθινές αριστερόστροφες οργανώσεις είναι πολύ μικρές με ελάχιστη επίδραση. Αυτό αφήνει το δρόμο ανοιχτό στις ρατσιστικές πολιτικές των αποδιοπομπαίων τράγων και σε «εναλλακτικές» πολιτικές ιδέες: η κλασική φασιστική ρητορική του «τρίτου δρόμου» καλύπτει το κενό.
Ρατσισμός
Τόσο τα φασιστικά κόμματα όσο και οι ακροδεξιοί λαϊκιστές χρησιμοποιούν το ρατσισμό για να φτιάξουν αποδιοπομπαίους τράγους και να κατηγορήσουν τις μειονότητες για την κρίση, τη φτώχεια και την ανεργία.
Τα ρατσιστικά και φασιστικά κόμματα αξιοποιούν το αυξανόμενο κύμα ρατσισμού στην κοινωνία σε όλη την Ευρώπη. Ο ρατσισμός δεν μένει σταθερός – διαρκώς αυξάνεται και παίρνει διάφορες μορφές.
Σήμερα οι βασικοί του στόχοι στη Δυτική Ευρώπη είναι οι μουσουλμάνοι, οι μετανάστες και οι ρομά. Εδώ, η γενική αποστροφή για το ναζιστικό ολοκαύτωμα οδηγεί στο να παραμένουν ταμπού οι δημόσιες πολιτικές εκφράσεις αντισημιτισμού, παρόλο που υπάρχει γενική αναβίωση του αντισημιτισμού.
Οι αγώνες των μαύρων ανθρώπων μεταπολεμικά και οι αντιρατσιστικές εκστρατείες σε πολλές χώρες, έχουν εξαναγκάσει τα πολιτικά κόμματα να αποφεύγουν τον ανοιχτό ρατσισμό που βασίζεται στο χρώμα του δέρματος, αν και οι διακρίσεις κατά των μαύρων στην εργασία, στην εκπαίδευση και κυρίως στην αντιμετώπιση από την αστυνομία, παραμένουν διαδομένες.
Αλλά οι μουσουλμάνοι, οι μετανάστες κα, κυρίως σε Γαλλία και Ιταλία, οι ρομά, αποτελούν στόχο. Όλοι γνωρίζουμε το συνεχές μπαράζ δημοσιευμάτων με μακάβριες ιστορίες τρόμου για μουσουλμάνους ή πρόσφυγες.
Στην Ανατολική Ευρώπη, ο αντισημιτισμός και ο ρατσισμός κατά των ρομά είναι ισχυρότεροι. Αλλά πρέπει να επισημανθεί ότι η διευρυμένη ισλαμοφοβία στη δύση έχει ανοίξει την πόρτα και ενθαρρύνει την άνοδο του ρατσισμού εναντίον και άλλων ομάδων. Η ισλαμοφοβία έχει τροφοδοτήσει την αναβίωση παλιότερων μορφών ρατσισμού – τον αντισημιτισμό και το ρατσισμό κατά των μαύρων.
Τα συμβατικά πολιτικά κόμματα – της κεντροδεξιάς και δυστυχώς συχνά και της κεντροαριστεράς – παράλληλα με τα μέσα ενημέρωσης, έχουν ενθαρρύνει και προωθήσει αυτόν το ρατσισμό. Χρησιμοποιείται για να αιτιολογηθεί ο πόλεμος καθώς και για να αποσπαστεί η προσοχή από την οικονομική κρίση.
Τα συμβατικά κόμματα και μέσα ενημέρωσης, επίσης, αξιοποιούν την προσφυγική κρίση. Οι πρόσφυγες διασύρονται ως «βάρος» στην κοινωνία ή ως «»απειλή για την ασφάλεια» και εισάγονται όλο και πιο δρακόντειοι νόμοι για τη μετανάστευση.
Αυτό το δηλητηριώδες κλίμα έχει «νομιμοποιήσει» τα ρατσιστικά κόμματα, επιτρέποντας τους να αποδράσουν από τα πολιτικά όρια. Η ιδεολογία των φασιστών επικεντρώνεται στο ρατσισμό και τον εθνικισμό, ενώ και τα ακροδεξιά λαϊκίστικα κόμματα χρησιμοποιούν το ρατσισμό απροκάλυπτα, για να κερδίσουν ψήφους.
Στη συνέχεια, τα οφέλη των φασιστών και της ακροδεξιάς, παρακινούν τα συμβατικά κόμματα σε ένα αυξανόμενο ρατσισμό – αντί να πάρουν θέση κατά του μίσους και του διαχωρισμού, αντιθέτως συμφωνούν με την ακροδεξιά, ανταγωνιζόμενοι στο ίδιο ρατσιστικό έδαφος, με όλο και πιο ακραία ρητορική και πολιτική.
Άλλοι παράγοντες
Πρέπει να επισημάνουμε ότι η ακροδεξιά δεν σχετίζεται μόνο με το ρατσισμό και τον εθνικισμό. Τα πιο πετυχημένα ρατσιστικά κόμματα έχουν φτιάξει πολιτικές ατζέντες γύρω από ευρέα τοπικά και εθνικά θέματα. Τα περισσότερα έχουν έντονο «Ευρωσκεπτικισμό» – αντί ΕΕ – και προστατευτισμό.
Πολλά έλκουν μέλη ή υποστηρικτές από ένα συνονθύλευμα αντιδραστικών οργανώσεων και παραδόσεων, όπως η μοναρχία, ο μιλιταρισμός ή ομάδες – λάτρεις των παραδόσεων.
Η ομοφοβία είναι χαρακτηριστικό πολλών φασιστικών και ακροδεξιών κομμάτων, κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, οδηγώντας σε βάρβαρη ρητορική και σε βίαιες επιθέσεις κατά των LGBT ατόμων και οργανώσεων.
Η επιτυχία στις εκλογές, ευρωπαϊκές, εθνικές ή τοπικές, έχει δώσει στα φασιστικά και ρατσιστικά κόμματα τεράστια οικονομική ώθηση αλλά και ένα νέο υψηλό προφίλ.
Τελικά, τα φασιστικά και ακροδεξιά κόμματα μπορούν να αναπτύσσονται όταν δεν είναι αντίθετα στο σύστημα. Παρά τις προσπάθειες των αντιφασιστών, σε πολλές χώρες οι φασιστικές και ακροδεξιές οργανώσεις δεν έχουν έρθει αντιμέτωπες με εκείνη την μαζική εκστρατεία που θα τους έκανε να πισωγυρίσουν.
Ορίζοντας τα φασιστικά και ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκιστικά κόμματα
Στον πίνακα μας για ατ εκλογικά αποτελέσματα ανά χώρα, διαχωρίσαμε τα φασιστικά κόμματα από τα ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκίστικα. Νομίζουμε ότι αυτός ο διαχωρισμός είναι πολύ σημαντικός.
Συχνά στη δημόσια συζήτηση χρησιμοποιούμε όρους όπως «φασίστας», «ακροδεξιός» ‘η «ακραίος δεξιός» με τρόπο που μπερδεύει και πολλές φορές κρύβει τη φύση και την οργανωτική δομή κάθε κόμματος. Επιπλέον, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης χρησιμοποιούν ένα «ακροδεξιά» για όλους.
Αυτή η έλλειψη στην ορολογία έχει βοηθήσει τη Μαρί Λε Πεν στη Γαλλία να αποφύγει την ετικέτα του φασίστα. Η στρατηγική της για «από-δαιμονοποίηση», και απόκρυψη της πραγματικής πολιτικής του Εθνικού Μετώπου, πέτυχε λόγω της απροθυμίας των άλλων να πουν το φασισμό με τα’ όνομα του.
Είναι σημαντικό να επισημάνουνε οτι ποτέ δεν θα βασίσουμε την αξιολόγηση μας στα φασιστικά και ατ ακροδεξιά κόμματα σε αυτό που τα ίδια λένε για τον εαυτό τους. Το να λέω ψέματα και να καλύπτουν την πολιτική και τους πραγματικούς στόχους τους, είναι σημείο κλειδί στην ευρωφασιστική στρατηγική, που χρησιμοποιήθηκε από τη Λε Πεν και από άλλους.
Δε βοηθάει επίσης καθόλου να περιφέρουμε τη λέξη «φασίστας» σαν μια βρισιά. Αυτό αποδυναμώνει το νόημα της λέξης και βοηθάει να κρυφτεί η απειλή που θέτει ο φασισμός.
Σκανδαλωδώς, τα φασιστικά και τα ακροδεξιά κόμματα συνήθως δεν κατονομάζονται ούτε με τη λέξη «ρατσιστικό» στα μέσα ενημέρωσης – κυρίως όταν η μορφή του ρατσισμού είναι η ισλαμοφοβία, ο ρατσισμός κατά των μεταναστών και κατά των ρομά.
Έχουμε ορίσει το φασισμό και τον ακροδεξιό ρατσιστικό λαϊκισμό πολύ αυστηρά εδώ – για να κάνουμε τελείως ξεκάθαρο ποια κόμματα αντιμαχόμαστε. Η κατανόηση της φύσης της απειλής βοηθάει να καθορίσουν οι αντιφασίστες και αντιρατσιστές τις στρατηγικές και τακτικές που θα χρησιμοποιήσουν.
Τέσσερις βασικές μορφές οργάνωσης
Η αυξανόμενη ακροδεξιά στην Ευρώπη έχει τέσσερις μορφές:
- Κλασικός φασισμός
- Ευρωφασισμός
- Δεξιόστροφα ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα
- Παραστρατιωτικές οργανώσεις και κινήματα δρόμου
Θα ασχοληθούμε με κάθε μορφή λεπτομερώς. Αλλά είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι αυτές οι περιγραφές δεν είναι αμετακίνητες, καθώς τα κόμματα αυτά υιοθετούν νέες στρατηγικές και ιδεολογίες και επανεφεύρουν τον εαυτό τους.
Και η ακροδεξιά στην Ευρώπη είναι σε ένα καθεστώς ρευστότητας, με νέες οργανώσεις να διαμορφώνονται, να αναπτύσσονται και να αλλάζουν, και να δημιουργούν συμμαχίες όλη την ώρα. Μαθαίνουν και εμπνέονται ο ένας από τον άλλο και αλλάζουν τακτικές καθώς προσπαθούν να κάνουν την δική τους τομή.
Η Fidesz στην Ουγγαρία ξεκίνησε σαν ένα κεντροδεξιό κόμμα της αγοράς και σήμερα είναι ένα ακροδεξιό και απολυταρχικό ρατσιστικό λαϊκιστικό κόμμα. Η αγγλική Λίγκα Άμυνας στη μεγάλη Βρετανία ξεκίνησε σαν αντιμουσουλμανικό κίνημα δρόμου, καθοδηγούμενο από φασίστες και τους αυτοαποκαλούμενους “Counterjihadist”, και γρήγορα αναπτύχθηκε σε κλασικό φασιστικό κίνημα, που επιτίθεται σε συνδικαλιστές και αριστερούς όσο και σε μουσουλμάνους.
Οι αντιρατσιστές και αντιφασίστες δεν πρέπει να αγνοούν τους δεσμούς και τις διασταυρώσεις που γονιμοποιούν τις ιδέες μεταξύ φασιστών και ακροδεξιάς. Σήμερα και τα φασιστικά κόμματα και τα ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα δουλεύουν μαζί με τις “counterjihadist” οργανώσεις με νεοσυντηρητικούς των ΗΠΑ και με χριστιανικές φονταμενταλιστικές οργανώσεις
Βλέπουμε επίσης συμμαχίες που ξεπερνούν τα όρια του φασισμού. Το φασιστικό Εθνικό Μέτωπο της λε Πεν τώρα ηγείται μιας πολιτικής ομάδας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που περιλαμβάνει τους φασίστες Σουηδούς Δημοκράτες, το ακροδεξιό PVV από την Ολλανδία και το FPO της Αυστρίας.
Για το Εθνικό Μέτωπο, η συμμαχία αυτή δίνει μια αξιοσέβαστη κάλυψη μέσω δεσμών με μη-φασιστικά κόμματα, ένα βήμα προς το καθεστωτικό σύστημα. Για το PVV, η συμμαχία αυτή σηματοδότησε ένα ορόσημο, αφού προηγουμένως το λαϊκιστικό κόμμα είχε αποφύγει τους ανοιχτούς δεσμούς με οποιασδήποτε φασιστική οργάνωση.
Μερικές οργανώσεις που έχουμε ταξινομήσει σαν ακροδεξιές περιλαμβάνουν φασίστες ή τους απομακρύνουν. Το FPO έχει ανακατεμένα μέλη, από φασιστικά στοιχεία μέχρι παραδοσιακούς συντηρητικούς.
Επίσης, βλέπουμε κάποιες ακροδεξιές ομάδες να κινούνται προς τη φασιστική κατεύθυνση. Αυτό ισχύει σίγουρα για τη Λίγκα του Βορρά στην Ιταλία, που συνδέθηκε με τη φασιστική μαχητική και ακτιβίστικη οργάνωση δρόμου Casa Poud. Στη Γερμανία, η μαχητική παράταξη στο εσωτερικό του ακροδεξιού AfD τείνει προς το φασισμό και επιθυμεί τη συνεργασία με το ρατσιστικό κίνημα δρόμου Pegida – από μόνο του δηλητηριώδες μίγμα με σκληρών φασιστών που κυκλοφορούν ελεύθερα.
Ας δούμε τώρα τις τέσσερις ομάδες με τη σειρά.
Κλασσικός φασισμός
Οι φασίστες του Μπενίτο Μουσολίνι και το Ναζιστικό Κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ θέσπισαν αυτό που οι ιστορικοί λέμε «κλασσικό φασισμό».
Θα περιγράφαμε κόμματα όπως το ουγγρικό Jonnik, την ελληνική Χρυσή Αυγή, το σλοβάκικο L’SNS και το βουλγαρικό Ataka, σαν κλασικά φασιστικά κόμματα. Αυτά τα κόμματα και άλλα σαν αυτά, παράλληλα με τις παραδοσιακές φασιστικές γραμμές τους, δημιουργούν και εκλογικά κινήματα και κινήματα δρόμου, και χρησιμοποιούν ανοιχτά φασιστικά και ναζιστικά εμβλήματα.
Ο φασισμός γεννήθηκε επίσημα στο Μιλάνο στις 23 Μαρτίου 1919. Οι φασίστες του Μουσολίνι ήταν οι πρωτοπόροι, που πήραν την εξουσία το 1922. Έντεκα χρόνια μετά, ένα ρατσιστικό και πιο βίαιο φασιστικό κόμμα έπαιρνε την εξουσία στη Γερμανία, οι Ναζί του Χίτλερ. Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον ιταλικό και το γερμανικό φασισμό, αλλά είναι σημαντικό να σκιαγραφήσουμε τα χαρακτηριστικά εκείνα που ορίζουν και τα δύο κινήματα.
Τα πολιτικά τους προγράμματα ήταν ένα μίγμα υπέρ-εθνικισμού, ρητορικής κατά του καπιταλισμού και του κομουνισμού, πόθος για δικτατορία και βία που στόχευε την αριστερά και το συνδικαλιστικό κίνημα.
Τόσο οι φασίστες του Μουσολίνι όσο και οι ναζί του Χίτλερ, ανέβηκαν σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης. Ήταν μαζικά κόμματα των οποίων η πολιτική βάση ήταν οι μικροαστοί – μικροί καταστηματάρχες, αυτοαπασχολούμενοι και άλλες μεσαίες ομάδες μεταξύ των ισχυρών καπιταλιστικών δυνάμεων και της οργανωμένης εργατικής τάξης. Καθώς μεγάλωνε η επιρροή τους, εισχώρησαν και στην εργατική τάξη, κυρίως στους άνεργους.
Οι φασίστες του Μουσολίνι και ο ναζί του Χίτλερ υιοθέτησαν μία στρατηγική «δίδυμης διαδρομής» – χρησιμοποίησαν και τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες και τα κινήματα του δρόμου ώστε να πάρουν την εξουσία.
Και τα δύο κόμματα κέρδισαν σταδιακά την εξουσία, που τους την έδωσε το παραδοσιακό σύστημα αφού είχαν αποδείξει τη δύναμη και τη χρησιμότητα τους. Οι μαζικές κινηματικές οργανώσεις τους παρείχαν σε κάποια τμήματα της καπιταλιστικής άρχουσας τάξης μία πιθανή λύση στην κρίση στην οποία είχαν βρεθεί.
Στη ρητορική τους, οι φασίστες και οι ναζί παρουσίαζαν μια πολιτική θέση «τρίτου δρόμου» – ούτε καπιταλισμός ούτε κομουνισμός. Αλλά μόλις πήραν την εξουσία, συνέτριψαν την εργατική τάξη και τις δημοκρατικές οργανώσεις προς το συμφέρον του κεφαλαίου.
Ο ρατσισμός και ο εθνικισμός ήταν οι βασικές κινητήριες ιδεολογίες για τα φασιστικά κινήματα. Είναι αλήθεια ως το κόμμα του Μουσολίνι δεν χρησιμοποίησε το ρατσισμό ως εργαλείο για να πάρει την εξουσία – εισήγαγε τους ρατσιστικούς νόμους του το 1938.
Αλλά ο ρατσισμός έγινε σημείο – κλειδί για τους φασίστες παντού, από τότε που ο Χίτλερ πήρε την εξουσία στη Γερμανία το 1933. Όλοι χρησιμοποίησαν το ρατσισμό για να κερδίσουν υποστηρικτές – και χρησιμοποίησαν την ιδεολογία της φυλετικής ανωτερότητας για να ενοποιήσουν το πλαίσιο τους.
Ο φασισμός χρησιμοποιεί επίσης κοινωνικό ακτιβισμό και πολιτιστικές δραστηριότητες για να χτίσει μια μαζική βάση – μπορούμε να το δούμε αυτό στην κίνηση του ουγγρικού Jobbik να φτιάξει αντιπλημμυρικά έργα ή στην τάση πολλών φασιστικών οργανώσεων να στρατολογούν μέλη σε χουλιγγάνικους συλλόγους ποδοσφαίρου ή σε ειδικές μουσικές σκηνές.
Τη δεκαετία του 1930, ο φασισμός πρόσφερε στον καπιταλισμό μια δύναμη που μπορούσε να στραφεί εναντίον της οργανωμένης εργατικής τάξης. Αλλά σήμερα βλέπουμε σε χώρες όπως η Ουκρανία, όπου η οργάνωση της εργατικής τάξης είναι πολύ αδύναμη, ότι οι φασίστες παρουσιάζουν εαυτόν στην κυρίαρχη τάξη σαν μια δύναμη συνοχής σε συνθήκες πολιτικής κρίσης.
Ευρωφασισμός
Μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο, η μνήμη του ολοκαυτώματος και των άλλων εγκλημάτων των Ναζί έβαλε το φασισμό στο ψυγείο του πολιτικού τοπίου.
Εκτός από την Ιταλία, όπου υπάρχει ένα αδιάλειπτο φασιστικό ρεύμα με ισχυρούς δεσμούς σε τομείς του κράτους, ο φασισμός παρέμεινε στο περιθώριο μέχρι τη δεκαετία του 1970.
Αντιμετωπίστηκε γενικά σαν ένα μη αποδεκτό περιθωριακό κίνημα βίαιων αγοριών με μπότες – αν και σε μερικές χώρες κατάφερνε κι έπαιρνε κάποια ώθηση σε καιρούς οικονομικής πτώσης και αύξησης της ανεργίας, όπως έγινε με το Εθνικό Μέτωπο στη Βρετανία τη δεκαετία του 1970 μέχρι που διαλύθηκε υπό την πίεση του μαζικού αντιναζιστικού κινήματος.
Αλλά στις δεκαετίες του 1970 και 1980, ο γάλλος φασίστας Ζαν- Μαρί Λε Πεν άρχισε να επανασυσκευάζει το φασισμό ώστε να τον κάνει πιο εύγευστο στο εκλογικό σώμα.
Ενώ διατήρησε τα σκληρά ιδεολογικά του πιστεύω, το Εθνικό Μέτωπο του Λε Πεν ενσυνείδητα άλλαζε τη ναζιστική του εικόνα, έβαλε τις συμμορίες δρόμου στο βάθος, και άλλαξε την ορολογία του, από τις βάναυσες ωμές αναφορές στο βιολογικό ρατσισμό, εστίασε στην εθνικότητα, την ταυτότητα και την ανασφάλεια – κωδικοποιημένες δηλαδή ρατσιστικές αναφορές.
Μόνο μια στιγμή έριξε τη μάσκα, όταν ο Λε Πεν είπε «το ολοκαύτωμα ήταν μια απλή λεπτομέρεια της ιστορίας».
Η ευρωφασιστική στρατηγική του Εθνικού Μετώπου είχε επιτυχία – το κόμμα κατάφερε κάποιες εκλογικές νίκες τη δεκαετία του 1982, χτίζοντας τη βάση του σε τμήματα της νότιας Γαλλίας που τα διατηρεί ακόμα. Άλλα φασιστικά κόμματα υιοθέτησαν αυτή τη στρατηγική, όπως το Βρετανικό Εθνικό Κόμμα, οι Σουηδοί Δημοκράτες και το βέλγικο Vlaams Belang.
Σήμερα το εθνικό Μέτωπο έχει περαιτέρω εξευγενίσει την ευρωφασιστική του στρατηγική, υπό την ηγεσία της κόρης του Ζαν- Μαρί Λε Πεν, Μαρίν, της οποίας η στρατηγική «από-δαιμονοποίησης» στόχευσε στο να βγει από την ταμπέλα του φασίστα. Το Εθνικό Μέτωπο είναι τώρα το πιο πετυχημένο ευρωφασιστικό κόμμα. Είναι στην κορυφή στις δημοσκοπήσεις για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2017, έχει 24 έδρες στο ευρωκοινοβούλιο και δύο στο εθνικό κοινοβούλιο, και πήρε 6,8 εκατομμύρια ψήφους στις τοπικές (δημοτικές) εκλογές του 2015.
Τα ευρωφασιστικά κόμματα ισχυρίζονται πως έχουν εγκαταλείψει τις φασιστικές πολιτικές τους. Αλλά αυτό είναι ένα προσωπείο – όπως παραδέχτηκε και ο τέως αρχηγός του BNP Nick Griffin στη θεωρητική εφημερίδα του κόμματος.
Αντί να παρουσιάζουμε το κόμμα σαν μια επαναστατική εναλλακτική στο σύστημα, πρέπει να τους παρουσιαστούμε (στο εκλογικό σώμα) με την εικόνα του μετριοπαθούς εύλογου… Βέβαια, θα πρέπει να μαθαίνουμε την αλήθεια στον πυρήνα μας. Αλλά όταν έρχεται η ώρα επηρεασμού του κοινού, ξεχάστε τις φυλετικές διαφορές, τη γενετική, το σιωνισμό, την ιστορική εκδίκηση και όλα τα άλλα.
Με άλλα λόγια, μι μιλάτε δημοσίως για τους αληθινούς σκοπούς και τις ιδέες σας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Μαρί Λε ΠΕν, που έδιωξε τον πατέρα της από το κόμμα μετά από συνεχείς αρνήσεις του Ολοκαυτώματος, ανησύχησε γιατί αυτό χαλούσε την εικόνα του κόμματος.
Οι ευρωφασίστες μπορεί δημοσίως να έχουν κρεμάσει τις μπότες τους και τις σιδηρογροθιές, και να τα έχουν αντικαταστήσει με κοστούμια και γραβάτες, αλλά παραμένουν μαχητές του δρόμου.
Μερικές φορές αυτό μπορεί να είναι τμήμα του κόμματος – οι «σωματοφύλακες» του Ζαν Μαρί Λε Πεν, η ομάδα ασφάλειας του BNP … Άλλες φορές τα ευρωφασιστικά κόμματα διατηρούν συνδέσμους με άλλες φασιστικές ομάδες δρόμου, που κάποια στιγμή θα μεταπηδήσουν στο κόμμα. Το Εθνικό Μέτωπο της Μαρί Λε Πεν έχει τεκμηριωμένα τέτοιους συνδέσμους με σκληρούς ναζί που παρέχουν «ασφάλεια» και αυξάνει τις σχέσεις με την εθνικιστική ομάδα δρόμου Identitaires. Οι Σουηδοί Δημοκράτες ισχυρίζονται ότι έχουν εγκαταλείψει την παραστρατιωτική τους πτέρυγα – ;αλλά; οι σύνδεσμοι με τα μέλη του SD και τις ναζιστικές ομάδες μάχης έχουν επανειλημμένα ;αποκαλυφθεί.
Είναι σημαντικό να μη δίνουμε έμφαση στις διαφορές μεταξύ των «κλασικών φασιστών» και των ευρωφασιστών. Οι διαφορές αφορούν στην τακτική, όχι στην πολιτική τους, και τα ευρωφασιστικά κόμματα έχουν μέλη και στελέχη από τις ανοιχτές ναζιστικές τους μέρες.
Εμείς έχουμε χρησιμοποιήσει τον όρο «φασίστας» στον οδηγό μας ανά χώρα για να διαχωρίσουμε τις φασιστικές οργανώσεις – κλασικές και ευρωφασιστικές – από την υπόλοιπη ακροδεξιά. Είναι ουσιώδες να αποκαλύπτουμε αυτές τις οργανώσει ως φασιστικές, ώστε να κάνουμε σαφέστερη τη φύση της απειλής τους.
Ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκιστικά κόμματα
H Ευρώπη γίνεται μάρτυρας της ανάπτυξης αυτού που έχουμε περιγράψει ως ακροδεξιά, ρατσιστικά, λαϊκίστικα κόμματα. Αυτό καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πολιτικών σχηματισμών, με ρατσιστικά κόμματα που λιμπίζονται το συμβατικό σύστημα, όπως το βρετανικό UKIP και το PVV στην Ολλανδία, στο ένα άκρο του φάσματος, και με το ρατσιστικό και απολυταρχικό ουγγρικό Fidesz στο άλλο.
Αυτά τα ακροδεξιά, ρατσιστικά, λαϊκίστικα κόμματα κερδίζουν σημαντικές ψήφους σε διάφορες χώρες όπως Δανία, Ελβετία και Πολωνία όπου το PiS είναι τώρα μέλος ης κυβέρνησης.
Δεν είναι φασιστικές οργανώσεις, αν και ανήκουν οριστικά και αμετάκλητα στην ακροδεξιά. Έχουν δεσμευτεί να δουλεύουν μέσα στο κοινοβουλευτικό σύστημα και τους δημοκρατικούς θεσμούς, και δεν επιζητούν να τους καταστρέψουν. Μπορεί να έχουν φασίστες στις γραμμές τους, αλλά το πολιτικό εγχείρημα που έχουν κατά νου είναι να αλλάξουν το σύστημα από μέσα.
Αυτά τα ακροδεξιά κόμματα είναι ρατσιστικά, αλλά όχι ιδεολογικά ταγμένα στο «Λευκή Εξουσία» ή στη φυλετική ανωτερότητα, με τον τρόπο που είναι οι φασιστικές οργανώσεις. Οι φασίστες χρησιμοποιούν αυτή την ιδεολογία για να ενοποιήσουν και να στερεοποιήσουν το δυναμικό τους – βασικό για οργανώσεις που στοχεύουν στην καταστροφή του δημοκρατικού συστήματος.
Αντιθέτως, τα ακροδεξιά κόμματα έχουν υιοθετήσει ένα λαϊκίστικο ρατσισμό. Το χρησιμοποιούν για να κερδίζουν λαϊκή υποστήριξη και ψήφους. Τα ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα προτιμούν απενεργοποιημένο και παθητικό πληθυσμό, ενώ οι φασίστες θέλουν να φτιάξουν ενεργά μαζικά κινήματα που τα χρησιμοποιούν για να χτυπούν τις δημοκρατικές οργανώσεις και να τρομοκρατούν τις μειονότητες.
Η ιστορία αυτών των κομμάτων είναι επίσης σημαντική. Έχουμε προσδιορίσει τα ευρωφασιστικά κόμματα όπως το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο ξεκάθαρα ως φασιστικά και όχι ακροδεξιά – μπορεί να θέλουν να κρύψουν την πολιτική και τις ρίζες τους, αλλά ιδρύθηκαν ως φασιστική οργάνωση και τέτοια παραμένουν.
Τα ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα δεν έχουν φασιστική προέλευση. Αντιθέτως, συχνά έχουν αποσκιρτήσει από συμβατικές συντηρητικές, κεντροδεξιές ή χριστιανοδημοκρατικές οργανώσεις.
Τα ακροδεξιά ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα διαφέρουν μεταξύ τους στο πώς στέκονται απέναντι στις φασιστικές οργανώσεις. Το FPO της Αυστρίας και το PVV της Ολλανδίας είναι τώρα σύμμαχοι με τα φασιστικά κόμματα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Το βρετανικό UKIP,πάντως, αποφεύγει τρομαγμένο κάθε συνεργασία με το φασισμό και προσπαθεί να απαγορεύσει σ πρώην μέλη φασιστικών ομάδων να συμμετέχουν στις γραμμές του. Αυτές οι προφυλάξεις που παίρνει το UKIP είναι αποτέλεσμα της συνεπούς αντιφασιστικής δράσης που κατέστρεψε και το Βρετανικό Εθνικό Μέτωπο και την Αγγλική Λίγκα Άμυνας – η φασιστική ταμπέλα είναι τοξική στη Βρετανία και υο UKIP φοβάται τη μόλυνση.
Όμως, το γεγονός ότι τα ακροδεξιά λαϊκίστικα κόμματα χρησιμοποιούν το ρατσισμό για να κινητοποιήσουν τους ψηφοφόρους, δημιουργεί ένα κλίμα στο οποίο ακμάζει ο φασισμός.
Παραστρατιωτικές οργανώσεις και κινήματα δρόμου
Ο κλασικός φασισμός, ο ευρωφασισμός και ο ακροδεξιός ρατσιστικός λαϊκισμός, όλοι χρησιμοποιούν την εκλογική αρένα –παρόλο που η φασιστική παράδοση ακολουθεί ένα ανοιχτό ή κρυφό διπλό δρόμο, με κοινοβουλευτική πτέρυγα και ταυτόχρονα με παραστρατιωτική ή με κίνημα δρόμου.
Αλλά έχει κάνει αισθητή την παρουσία της σε πολλά μέρη στην Ευρώπη μια ποικιλία ευμεγεθών αυτόνομων παραστρατιωτικών φασιστικών οργανώσεων, ομάδων μαχητών δρόμου και ρατσιστικών κινημάτων δρόμου.
Το «παραστρατιωτικό» περικλείει με την ευρύτερη έννοια πολλές μορφές, από την αυτόνομους οπλισμένους τρομοκράτες σαν τον Anders Behring Breivik, συμμορίες δρόμου, οργανώσεις «ασφάλειας» και «τιμής» μέχρι κανονικές παραστρατιωτικές δυνάμεις.
Βλέπουμε επίσης την ανάπτυξη κινημάτων δρόμου, που μπορούν να τραβάνε στις τάξεις τους προηγούμενους ανοργάνωτους διαδηλωτές για να κάνουν επίδειξη δύναμης αλλά και να τρομοκρατούν τις μειονοτικές ομάδες.
Κυρίως στην Ανατολική Ευρώπη, λειτουργεί ένας αριθμός παραστρατιωτικών οργανώσεων και ομάδων δρόμου, συχνά με στολές – παραδοσιακή στρατιωτική στολή ή στολή μάχης – που διοργανώνουν drilling, παρελάσεις και πολλές φορές στρατιωτική εκπαίδευση. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν το Εθνικό Ριζοσπαστικό Κάμπινγκ και το Όλη η Πολωνέζικη νεολαία στην Πολωνία, και τις παραστρατιωτικέ οργανώσεις που έχουν ομαδοποιηθεί ως Δεξιός Τομέας στην Ουκρανία. Τέτοιες ομάδες χρησιμοποιούν ανοιχτά φασιστικά ή ναζιστικά σύμβολα και εμβλήματα.
Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις στην Πολωνία φέρεται να βιώνουν μεγάλη αύξηση των στρατολογήσεων τους, με ένα συνολικό αριθμό 10.000 μελών. Στην Ουκρανία, η δύναμη των οργανωμένων παραστρατιωτικών ομάδων τους επέτρεψε να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στη διάρκεια των “Euromaidan” κινητοποιήσεων που καθαίρεσαν τον επίσημο πρόεδρο Yanukovych – και τώρα έχουν ενσωματωθεί σαν οργανωμένα τάγματα στις ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις.
Η ιταλική Casa Pound είναι άλλο ένα παράδειγμα μιας πολεμικής οργάνωσης, μαχητών του δρόμου, που επίσης εμπλέκεται σε κοινωνικό ακτιβισμό και είναι ανοιχτά και περήφανα φασιστική.
Λιγότερο φανερά στρατιωτικά κινήματα δρόμου είναι οι Identitaires στη Γαλλία, η Pegida στη Γερμανία, και η σε μεγάλο βαθμό διασπασμένη τώρα, Αγγλική Αμυντική Λίγκα .
Τέτοια κινήματα δρόμου παρέχουν ένα δηλητηριώδες σημείο συνάντησης, φέρνοντας μαζί τους ρατσιστές «διαδηλωτές» και τους οργανωμένους φασίστες και επιτρέποντας στους φασίστες να στρατολογήσουν…
Η Pegida, για παράδειγμα, έχει τη δυνατότητα να κατεβάσει χιλιάδες συνηθισμένων ανθρώπων στο δρόμο υπό τη σημαία της ισλαμοφοβίας και κατά των μεταναστών, αλλά περιλαμβάνει στις γραμμές της σκληρούς ναζιστικούς πυρήνες και βίαιους ρατσιστές και φασιστικούς χουλιγκανικούς συλλόγους.
Αυτές οι ρευστές και ασταθείς οργανώσεις μπορούν εύκολα να μεταπηδήσουν από ένα γενικό ρατσισμό στον φασισμό, όπως είδαμε να γίνεται με το EDL.
Οι παραστρατιωτικές οργανώσεις είναι προφανώς πολύ επικίνδυνες, απονέμουν τη «δικαιοσύνη» με κτηνώδη τρόπο και συχνά με δολοφονική βία απέναντι σε εθνικές μειονότητες και ανθρώπους LGBT.
Επίσης όμως βλέπουμε μια αυξανόμενη τάση σε αυτές τις ομάδες να δημιουργήσουν (ή να συνδεθούν με) κοινοβουλευτικές οργανώσεις, δημιουργώντας τη βάση για κλασικά φασιστικά κόμματα.
Μπορούμε να το δούμε αυτό στο στενό δεσμό της Casa Pound με τη λίγκα του Βορρά, ή με τις πολωνικές παραστρατιωτικές οργανώσεις που ενώθηκαν για να διαμορφώσουν το Ruch Narodowy ως το εκλογικό τους όχημα.
Οι αυξανόμενοι δεσμοί μεταξύ της Pegida και του ρατσιστικού κοινοβουλευτικού κόμματος AfD που το ίδιο μετακινείται όλο και πιο δεξιά, είναι άλλη μια ανησυχητική εξέλιξη.
Συμπέρασμα
Προσπαθήσαμε τόσο εδώ όσο και στον οδηγό ανά χώρα να παρουσιάσουμε μια συνοπτική εικόνα και ανάλυση των βασικών φασιστικών και ακροδεξιών, ρατσιστικών, λαϊκίστικων κομμάτων σε όλη την Ευρώπη όπως είναι σήμερα. Αλλά αυτές οι οργανώσεις είναι σε διαρκή αλλαγή και ανάπτυξη, καθοδηγούμενες η μία από την επιτυχία της άλλης, και προσανατολιζόμενες στο να έχουν πάντα οφέλη.
Σήμερα, τα απειλητικά ρατσιστικά κινήματα δρόμου μπορούν να μεταμορφωθούν σε φασιστικές οργανώσεις και – υπό τις κατάλληλες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες – τα ρατσιστικά λαϊκίστικα κόμματα μπορούν επίσης να μετακινηθούν προς το φασισμό.
Πιστεύουμε ότι η κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα δείχνει την αύξηση και την ανάπτυξη αυτών των οργανώσεων που δεν έχει ξανασυμβεί από τη δεκαετία του 1930.
Και μετά την εμπειρία της φασιστικής εξουσίας στην Ευρώπη και το Ολοκαύτωμα, ξέρουμε πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει. Η ανάγκη να σταματήσουμε την επανάληψη της ιστορίας δεν θα μπορούσε να είναι πιο σημαντική.
Αυτό σημαίνει ότι οι φασιστικές και ρατσιστικές οργανώσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν σε όλα τα επίπεδα – πολιτικό, ιδεολογικό και οργανωτικό. Κανείς τους δεν είναι ακόμα ανίκητος. Στην Ευρώπη υπάρχει απελπιστικά μεγάλη ανάγκη για μεγάλης κλίμακας ευρείες εκστρατείες κατά των φασιστικών και ακροδεξιών ρατσιστικών κομμάτων, τόσο εκλογικά όσο και στους δρόμους.
Η απειλή είναι πραγματική και το καθήκον επείγον.