Ο κυρίαρχος δημοσιογραφικός χυλός μας εξοικείωσε, τα τελευταία χρόνια, με τον χαρακτηρισμό «ποντικώνας». Η φωτογραφία, τραβηγμένη την Κυριακή, 1η Δεκεμβρίου 2013, αποδεικνύει περίτρανα το αντίθετο!
Μία πρόταση διαλόγου για τη Χαλκίδα
Του Γιώργου Παπαχριστοδούλου
Τι θα μπορούσε να γίνει με τη Δημοτική Αγορά της Χαλκίδας; Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία, όπως πληροφορηθήκαμε, ακυρώθηκε για τυπικούς λόγους, η απόφαση χαρακτηρισμού του ιστορικού κτίσματος ως διατηρητέου μνημείου, δημιουργεί νέα δεδομένα (με δεδομένη την πολύχρονη εγκατάλειψη του κτιρίου κι ενόψει των επικείμενων δημοτικών εκλογών).
Αναγκάζει δε τους πολίτες να τοποθετηθούν.
Πριν υποκύψουμε στην ασεβή ακράτεια ενίων δημοτικών συμβούλων οι οποίοι ήδη μαρσάρουν μπουλντόζες για να κατεδαφίσουν το κτίριο (συμμερίζονται μήπως την άποψη ότι «αρχιτεκτονική είναι εκείνο που δίδει ωραία ερείπια»!) ή υιοθετήσουμε τον εμφανή ρατσισμό εβδομαδιαίας τοπικής εφημερίδας περί «χρηστών ναρκωτικών τα οποία στεναχωρήθηκαν με την απόφαση», ας στοχαστούμε μερικά πράγματα:
-Τι ήταν και είναι η Αγορά;
-Γιατί λαϊκή;
-Γιατί δημοτική;
Κατά τη γνώμή μου, η αγορά έχει διττή έννοια: αφενός αναφέρεται στις εμπορικές δραστηριότητες αφετέρου στις δημόσιες – κοινωνικές δραστηριότητες, στον χώρο δηλαδή όπου ο πολίτης σχηματίζει γνώμη και του δίνεται η δυνατότητα να συμμετέχει άμεσα στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Τη δημοτική αγορά της Χαλκίδας, όπως και τις υπόλοιπες στον ελλαδικό χώρο, τις έχουμε ταυτίσει κυρίως με την πρώτη έννοια, κάτι φυσιολογικό, από τη στιγμή που οι αγορές συνιστούν πεδία καθημερινών εμπορικών συν-αλλαγών.
Η αγορά, ωστόσο, είναι κάτι πέρα από το ένα απλό, ψυχρό σύνολο με μανάβικα, χασάπικα, ψαράδικα, καφενείο, παντοπωλείο, τα οποία λειτούργησαν στον χώρο της λαϊκής της Χαλκίδας: η αγορά συγκροτεί, με μία διευρυμένη έννοια, έναν τόπο επικοινωνίας, και επαφής, ανταλλαγής απόψεων, πεδίο κοινωνικής συν-ύπαρξης.
Δεδομένης της κοινωνικής της λειτουργίας για την ύπαρξη και διαιώνιση του νοήματος της πόλης, η δημοτική αγορά της Χαλκίδας αποτέλεσε αυτό που οι αρχιτέκτονες ονομάζουν τοπόσημο. Σημάδι δηλαδή αναγνώρισης της πόλης και της ψυχής της– όπως συμβαίνει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, με τον πορθμό του Ευρίπου, το Κόκκινο Σπίτι, το ναό της Αγίας Παρασκευής, τον σταθμό των τρένων, το τζαμί, το καφέ «Βυζαντινό» (παλιότερα, καφενείο του «Μανώλη του τρελού»).
More than a market (κάτι παραπάνω από μία εμπορική αγορά): η Αγορά και η πλατεία της υπήρξαν διαχρονικοί τόποι συνδεδεμένοι με την τοπική ιστορία: εκεί πραγματοποιούνταν οι προεκλογικές ομιλίες των πολιτικών, εκεί αναφέρουν μαρτυρίες ότι πρωτολειτούργησαν το Εργατικό Κέντρο, το πρώτο Μουσείο της πόλης, η Φιλαρμονική του Δήμου, η Τουριστική Αστυνομία. Ακόμη κι όταν οι πολλοί γοητεύτηκαν από την επέλαση του γκλάμουρ και υπέκυψαν στην κυριαρχία των πολυκαταστημάτων (τα οποία άλωσαν την τοπική αγορά), η Δημοτική Αγορά και οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται γύρω της αποτελούν ένα ζωντανό κομμάτι της συλλογικής μνήμης των λαϊκών τάξεων, σημείο πρόσβασης για τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα τόσο της πόλης όσο και της ευβοϊκής ενδοχώρας (μέχρι την μεταφορά του σταθμού των υπεραστικών ΚΤΕΛ από την Φαβιέρου εκεί ψώνιζαν οι κάτοικοι των χωριών). Έτσι τη γνώρισε και ο υπογράφων: είτε κατεβαίνοντας από Προκόπι, είτε φεύγοντας για Νεροτριβιά, είτε ανεβαίνοντας για ψώνια από το Κάστρο.
Συνύπαρξη ρυθμών
Όσο για την αρχιτεκτονική της: όπως μας πληροφορεί το τοπικό τμήμα του Τεχνικού Επιμελητηρίου στην διαφωτιστική γνωμοδότησή του προς τον Δήμο Χαλκιδέων (2010) συνυπάρχουν δύο ρυθμοί: ο απλός νεοκλασικός (κτίσματα επί των οδών Βενιζέλου-Αρεθούσης και Κριεζώτου, Α΄ φάση οικοδόμησης, 1887) και το μοντέρνο κίνημα του Μεσοπολέμου – BAUHAUS (κτίσματα επί της οδού Νεοφύτου, Β’ Φάση οικοδόμησης, 1931). Η σημερινή κατάσταση ερειπίου, για την οποία την απόλυτη ευθύνη φέρουν οι κατά καιρούς εξουσιομανείς διαχειριστές της δημοτικής εξουσίας που συγκάλυψαν άστοχες παρεμβάσεις στο σώμα του κτιρίου, δεν μας επιτρέπει βέβαια να φανταστούμε ότι η Αγορά, εάν αποκατασταθεί, πράγμα εφικτό όπως αναφέρει η προαναφερθείσα γνωμοδότηση του ΤΕΕ, θα αποτελέσει ένα μοναδικό μνημείο αφήγησης της αρχιτεκτονικής ιστορίας της πόλης.
Τουναντίον, διαβάζουμε δημοσιογραφικές υστερίες του περί «ποντικώνα» ή αναφορές περί «ντροπής της Χαλκίδας που πρέπει να τελειώσει άμεσα», όπως δήλωσε ο ιθύνων νους της προσφυγής(2006), τότε δήμαρχος, νυν βουλευτής της ΔΗΜΑΡ, Δημ. Αναγνωστάκης. Με την ευκαιρία επειδή ο κ. Αναγνωστάκης μιλά για «ποικιλώνυμα πολιτικά, οικονομικά και επαγγελματικά συμφέροντα, που αντιστρατεύτηκαν την κοινή προσπάθεια πολιτών και φορέων της τοπικής μας κοινωνίας» να μην προχωρήσει ο χαρακτηρισμός ΟΦΕΙΛΕΙ ΑΜΕΣΑ να τα κατονομάσει. Ο δημόσιος βίος δεν μπορεί να πορεύεται με υπονοούμενα και γενικότητες. Οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουμε όλα τα δεδομένα ώστε να αποφασίσουμε για τα κοινά (έστω κι αν στην πραγματικότητα αντιμετωπιζόμαστε ως υπήκοοι-ψηφοφόροι του κομματο-πελατειακού συστήματος το οποίο συνήθως στηρίζει την περίφημη «οικονομία της αγοράς»).
Η Αγορά είναι λοιπόν αγορά επειδή στεγάζει δραστηριότητες που υπερβαίνουν την στενά εμπορική διάσταση και συγκροτούν έναν δημόσιο χώρο, λαϊκή επειδή εκεί συνυπάρχουν καθημερινοί άνθρωποι, δημοτική επειδή ανήκει στο δήμο, δηλαδή στους πολίτες, σε όλους, όχι τους ιδιώτες ή τους εκλεγμένους δημοτικούς συμβούλους.
Τι πόλη, τι αγορά θέλουμε
Ως πολίτες οι οποίοι ενδιαφέρονται για τη μνήμη της πόλης, μνήμη που συνδέεται και με το δικαίωμα στην πόλη, την ανεμπόδιστη πρόσβαση όλων στο δημόσιο χώρο δηλαδή ανεξαρτήτως της οικονομικής ή άλλης δύναμης, οφείλουμε να πάρουμε θέση για ένα θέμα το οποίο δεν είναι τεχνικό, θέμα «ειδικών» ή επιστημόνων, αλλά βαθιά πολιτικό.
Τι πόλη θέλουμε λοιπόν; Τι λαϊκή αγορά θέλουμε; Τι ζωή θέλουμε; Το κυρίαρχο σύστημα τοπικής εξουσίας έχει τη δική του πρόταση: μία δημοτική αγορά που είτε θα κατεδαφιστεί για να γίνει πάρκο είτε θα ανοικοδομηθεί για να αποτελέσει πεδίο αμιγώς κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων.
Μία άλλη πρόταση, η οποία αυτονόητα πρέπει να εμπλουτιστεί, θα ήθελε μία Λαϊκή Αγορά:
- δημόσιο, ελεύθερο, κοινωνικό χώρο, μακριά από την κρατική κηδεμονία και την ιδιωτική υστεροβουλία, ο οποίος θα μπορούσε να στεγάζει καταστήματα- σημεία διανομής προϊόντων της ευβοϊκής γης τα οποία έχουν παραχθεί με σεβασμό στη φύση και χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου προς άνθρωπο, προϊόντα από συνεταιρισμούς, σημεία διανομής προϊόντων οικοτεχνίας και παραδοσιακής τέχνης.
- Με προτεραιότητα στον αυτόνομο παραγωγό , όχι τις πολυεθνικές. Επιπλέον θα μπορούσε να λειτουργήσει ως τόπος για χαριστικά παζάρια κοινωνικής αλληλεγγύης, να στεγάσει το κοινωνικό παντοπωλείο και άλλες δομές του δήμου, ως κέντρο τεχνών, με χώρο για πολιτιστικές εκδηλώσεις, ως σημείο εκμάθησης της αρχιτεκτονικής ιστορία της πόλης, ως τόπος που θα στεγάσει αναζητήσεις της νεολαίας, θα καλύψει ανάγκες της τρίτης ηλικίας, θα εντάξει δημιουργικά τους μετανάστες στην τοπική κοινωνία. Με δωρεάν ασύρματο ίντερνετ, βιβλιοθήκη, κλπ.
- Ε, ας φτιαχτεί και ένα μικρό, συνεργατικό κυλικείο-καφέ που θα προσφέρει τα βασικά και το τυχόν πλεόνασμά του θα διατίθεται για κοινωφελείς σκοπούς.
Κριτήριο δηλαδή θα πρέπει να είναι η κάλυψη των κοινωνικών-οικολογικών αναγκών σε συνδυασμό με τη διατήρηση τη αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Χαλκίδας, όχι το κέρδος. Τα χρήματα από τις δραστηριότητες (ενοίκια, κλπ.) θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν και την αποκατάσταση του κτιρίου. Τη γενική εποπτεία σε θέματα διαχείρισης και διαφάνειας του όλου εγχειρήματος να έχει ένα σώμα πολιτών, κληρωτών και άμεσα ανακλητών, οι οποίοι κάθε χρόνο θα ελέγχουν τα πεπραγμένα και θα καταθέτουν δημόσια τον απολογισμό.
Όλα αυτά ασφαλώς έχουν ως προϋπόθεση οι πολίτες να το θελήσουν συμμετέχοντας μέσα από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες στη λήψη των αποφάσεων και παράλληλα το κτιριακό σύνολο της Αγοράς θα αντιμετωπιστεί ως ενιαίο σύνολο με την ομώνυμη, γειτονική πλατεία η οποία κακόπαθε από τη δικτατορία του αυτοκινήτου και την ανοησία των δημοτικών αρχών που έφτιαξαν μία από τις ασχημότερες «πλατείες» – γκαράζ στο κέντρο νεοελληνικής πόλης.
Άμεσα να διενεργηθεί αυτοψία από ανεξάρτητη επιτροπή για την στατικότητα του κτιρίου, να καθαριστεί ο χώρος, να διενεργηθεί αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για το σύνολο αγορά-πλατεία και παράλληλα να κατατεθούν δημόσιες προτάσεις από φορείς και πολίτες με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον.
Αναδημοσίευση από: http://xarmada.blogspot.gr/2013/12/blog-post.html
